بیماری‌های مختلفی وجود دارد که در ستون فقرات رخ می‌دهند و هر عاملی مانند سبک زندگی، افزایش سن یا یک تصادف، می‌تواند آن‌ها را ایجاد کند. یکی از این بیماری‌ها که می‌تواند علائم شدید زیادی را ایجاد کرده و زندگی را برای بیمار مختل کند، سرخوردگی مهره کمر است. در این مقاله به بررسی این بیماری، علائم و روش‌های درمان آن پرداخته‌ایم.
اگر به بیماری‌های مختلف ستون فقرات یا اعصاب مبتلا هستید، باید سریعا به یک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید. دکتر محمود یزدان پناهی را می توان به عنوان بهترین جراح مغز و اعصاب کشور است که به همراه تیمی متشکل از پزشکان با تجربه، خدمات درمانی مختلفی را به بیماران ارائه می‌کنند. برای دریافت اطلاعات بیش‌تر، پیج اینستاگرام دکتر یزدان پناهی را دنبال کنید.
سرخوردگی مهره کمر چیست؟
سرخوردگی مهره‌های ستون فقرات عارضه‌ای است که با نام اسپوندیلولیستزیس نیز شناخته می‌شود. زمانی که این سر خوردن و لغزش در ناحیه کمر و مهره‌های ستون فقرات کمر رخ دهد، بیمار به اسپوندیلولیستزیس کمری دچار شده است. اسپوندیلولیستزیس کمری نوعی از اسپوندیلولیستزیس است که در آن یک مهره نسبت به مهره زیر آن در ستون فقرات کمر به جلو یا عقب می‌لغزد. این وضعیت می‌تواند در نتیجه عوامل مختلفی از جمله ناهنجاری‌های مادرزادی، شکستگی، تغییرات دژنراتیو یا استرس مکرر بر ستون فقرات رخ دهد.
ستون فقرات از مهره‌های زیادی تشکیل شده است و بین هر مهره، مفاصل کوچکی به نام مفاصل فاست وجود دارد که به ایجاد ثبات و انعطاف‌پذیری کمک می‌کنند. در سرخوردگی مهره کمر، نقص یا ضعف در اتصالات بین مهره‌ها، می‌تواند باعث شود که یک مهره از وضعیت طبیعی خود نسبت به مهره مجاور خارج شود.
انواع و درجات مختلفی از سرخوردگی مهره کمر وجود دارد که بر اساس میزان لغزش طبقه‌بندی می‌شوند. سیستم درجه‌بندی از درجه 1 (25% لغزش) تا درجه 5 (100% لغزش) متغیر است.
سرخوردگی مهره کمر می‌تواند در نتیجه عوامل مختلفی رخ دهد:
- مادرزادی: برخی از افراد ممکن است با استعداد ابتلا به اسپوندیلولیستزیس به دلیل تشکیل غیرطبیعی استخوان متولد شوند.
- دژنراتیو: پیری و ساییدگی ستون فقرات می‌تواند منجر به شکستگی دیسک کمر و مفاصل فاست شده و به ایجاد اسپوندیلولیستزیس کمک کنند. در این صورت علائم دیسک کمر نیز در بیمار ظاهر می‌شوند.
- ایستمی: این نوع از سرخوردگی مهره کمر معمولا به دلیل شکستگی از فشار یا نقص بین مفصلی رخ می‌دهد که در ورزشکاران یا افرادی که درگیر فعالیت‌های سنگین مکرر هستند، شایع‌تر است.
- تروماتیک: آسیب یا ضربه ناگهانی به ستون فقرات کمر، می‌تواند منجر به سرخوردگی مهره کمر به شکل ناگهانی شود.
برای تشخیص اسپوندیلولیستزی کمری، یک متخصص مغز و اعصاب معاینه فیزیکی انجام می‌دهد، سابقه پزشکی بیمار را بررسی می‌کند و ممکن است آزمایش‌های تصویربرداری مانند اشعه ایکس، سی تی اسکن یا ام آر آی دیسک کمر را برای ارزیابی درجه لغزش و هر گونه ناهنجاری مرتبط انجام دهد.
اسپوندیلولیستزی کمری ممکن است علائم مختلفی ایجاد کند یا در زمانی طولانی هیچ علائمی نداشته باشد. با این حال علائم می‌توانند شامل کمردرد، سفتی عضلات، رگ به رگ شدن کمر، علائم دیسک کمر خفیف در سرخوردگی با درجه لغزش کم، دیسک ضعف و درد پای چپ و مشکل در فعالیت‌های روزانه باشد.
علائم سرخوردگی مهره کمر
علائم سرخوردگی مهره کمر می‌توانند با توجه به شدت لغزش و شرایط کلی بدن فرد متفاوت باشند. برخی از افراد ممکن است تا یک زمان مشخص و بدتر شدن وضعیت بیماری، هیچ علائمی از خود نشان ندهند؛ در حالی که برخی دیگر ممکن است درد و علائم قابل توجه و زیادی داشته باشند. علائم شایع مرتبط با اسپوندیلولیستزیس کمر در ادامه شرح داده شده‌اند:
- کمردرد: این مورد شایع‌ترین علامت سرخوردگی مهره کمر است و در ناحیه کمر و پایین‌تر احساس می‌شود. درد ممکن است مبهم یا تیز باشد و می‌تواند از خفیف تا شدید تغییر کند. ممکن است درد کمر و لگن یا گرفتگی عضلات کمر را نیز تجربه کنید.
- سفتی عضلانی: با سرخوردگی مهره کمر سفتی در عضلات کمر و باسن ممکن است رخ دهد. این سفتی می‌تواند حرکت یا حفظ یک وضعیت راحت را دشوار کند.
- درد ساق پا یا سیاتیک: در مواردی که مهره لیز خورده اعصاب مجاور را فشرده یا تحریک می‌کند، درد می‌تواند به پایین باسن، ران‌ها و پاها سرایت کند. این مورد به عنوان سیاتیک شناخته می‌شود و ممکن است با گزگز، بی‌حسی یا ضعف در ساق یا پای آسیب دیده همراه باشد.
- محدوده حرکتی محدود: لغزش مهره‌ها می‌تواند حرکت طبیعی ستون فقرات را محدود کند و منجر به کاهش دامنه حرکتی شود. خم شدن، چرخاندن کمر یا فعالیت‌های خاص ممکن است درد را تشدید کرده و انجام آن را دشوارتر کند.
- مشکل در راه رفتن: در موارد شدید، که فشردگی عصب قابل توجه است، افراد ممکن است در راه رفتن هم مشکل داشته باشند.
- رادیکولوپاتی: رادیکولوپاتی به فشرده شدن یا تحریک اعصاب نخاعی دهانه کانال نخاعی اشاره دارد. در سرخوردگی مهره کمر، اگر مهره لغزیده فضای عبور اعصاب را باریک کند، این اتفاق رخ می‌دهد. رادیکولوپاتی می‌تواند باعث تیر کشیدن، ضعف و بی‌حسی شود که به پاها و باسن هم انتقال پیدا می‌کند.
- تغییرات در عملکرد روده یا مثانه: به ندرت و در موارد شدید با فشردگی قابل توجه عصب، سرخوردگی مهره کمر می‌تواند منجر به اختلال عملکرد مثانه یا روده شود. این عارضه ممکن است به صورت مشکل در شروع یا کنترل ادرار یا حرکات روده یا حتی از دست دادن کنترل مثانه یا روده ظاهر شود.
توجه به این نکته مهم است که شدت علائم ممکن است همیشه با درجه لغزش ارتباط مستقیم نداشته باشد. برخی از افراد با درجات بالاتر لغزش ممکن است حداقل علائم را داشته باشند، در حالی که برخی دیگر با درجه پایین‌تر ممکن است علائم شدیدتری را تجربه کنند.
| پیشنهاد مطالعه: خطرناک ترین دیسک کمر |
درمان سرخوردگی مهره کمر
درمان سرخوردگی مهره کمری به شدت بیماری، علائم بروز پیدا کرده و سلامت کلی فرد بستگی دارد. در ادامه برخی از روش‌های درمانی رایج را ذکر کرده‌ایم.
- فیزیوتراپی: ورزش‌های مختلف برای تقویت عضلات یا روش‌هایی مانند گرما/سرما درمانی.
- مدیریت درد: تجویز مسکن‌ها و ضد التهاب‌ها برای کاهش درد و التهاب مفاصل.
- اصلاح فعالیت: انجام صحیح فعالیت‌های مختلف در طول روز برای کاهش فشار وارده به کمر.
- بریس‌بندی: استفاده از تجهیزات طبی و بریس‌ها برای حمایت بیش‌تر از کمر.
- اصلاح سبک زندگی: داشتن وزن مناسب و انجام ورزش منظم.
- تزریق کورتیکواستروئیدها به ستون فقرات.
موارد شدید اسپوندیلولیستزیس کمر که به درمان‌های غیر تهاجمی پاسخ نمی‌دهند، نیاز به جراحی دارند. گزینه‌های جراحی شامل موارد زیر هستند:
- رفع فشار: جراحی برای تسکین فشار عصبی با برداشتن بخش‌هایی از استخوان یا بافتی که به اعصاب برخورد می‌کند.
- فیوژن ستون فقرات: این روش شامل برداشتن مهره لغزش پیدا کرده، تنظیم مجدد ستون فقرات و جوش دادن مهره‌های مجاور با هم با استفاده از پیوند استخوان یا ابزارهایی مانند پیچ و میله برای پایداری است.
ورزش های مناسب سرخوردگی کمر
قبل از انجام هر ورزشی، باید با متخصص خود مشورت کنید تا از بی‌ضرر بودن آن ورزش و انجام درست آن مطمئن شوید. به طور کلی ورزش برای دیسک کمر و بیماری‌های مختلف ستون فقرات مانند دیسک گردن، اثر مثبتی دارد. در ادامه برخی از ورزش‌ها را معرفی کرده‌ایم که به طور کلی برای افراد مبتلا به اسپوندیلولیستزیس کمری مناسب هستند:
تمرینات هوازی کم‌خطر:
- پیاده‌روی: پیاده‌روی یک ورزش غیر تهاجمی است که می‌تواند به بهبود اندام قلبی عروقی، بدون وارد کردن فشار بیش از حد به ستون فقرات کمک کند.
- شنا: شنا و ایروبیک در آب گزینه‌های بسیار خوبی هستند، زیرا مقاومت بدن را افزایش می‌دهند و ضربه زیادی بر ستون فقرات وارد نمی‌کنند.
- دوچرخه‌سواری ثابت: دوچرخه‌سواری ثابت می‌تواند یک ورزش مفید برای قلب باشد که فشار بر روی کمر را نیز به حداقل می‌رساند.
تمرینات تقویت کننده مرکزی:
- کج شدن لگن: به پشت دراز بکشید و زانوها را خم کنید و به آرامی لگن خود را به سمت عقب متمایل کنید و قسمت پایین کمر خود را روی زمین فشار دهید. چند ثانیه نگه دارید و چندین بار تکرار کنید.
- پل زدن: به پشت دراز بکشید و زانوها را خم کنید و پاها را صاف روی زمین بگذارید. باسن خود را از زمین بلند کنید و یک خط مستقیم از زانو تا شانه ایجاد کنید. چند ثانیه نگه دارید و تکرار کنید.
تمرینات انعطاف پذیری و کششی:
- کشش همسترینگ: به پشت دراز بکشید و به آرامی یک پا را به سمت قفسه سینه بکشید و زانوی خود را کمی خم نگه دارید. کشش را 20 تا 30 ثانیه نگه دارید و با پای دیگر تکرار کنید.
- کشش گربه شتر: روی دست‌ها و زانوهای خود قرار بگیرید. پشت خود را به سمت سقف خم کنید، سپس به آرامی به سمت زمین پایین بیاید. این حرکت را چندین بار تکرار کنید.
آب درمانی برای سرخوردگی مهره کمر
هیدروتراپی که به عنوان آب درمانی نیز شناخته می‌شود، به دلیل ماهیت کم‌خطر آن و خواص مفید آب، می‌تواند شکل مفیدی از ورزش برای افراد مبتلا به اسپوندیلولیستزیس کمر باشد. فواید آب درمانی دیسک کمر:
- شناوری: نیروی شناوری آب باعث کاهش ضربه و استرس روی ستون فقرات می‌شود. این امر به افراد مبتلا به اسپوندیلولیستزیس کمر اجازه می‌دهد تا تمرینات را با فشار کم‌تری روی ناحیه آسیب‌دیده انجام دهند.
- مقاومت: آب مقاومت ملایمی ایجاد می‌کند که می تواند به بهبود قدرت و استقامت عضلات کمک کند. انجام تمرینات آب‌درمانی می‌تواند عضلات اطراف ستون فقرات کمر از جمله عضلات مرکزی و پشت را بدون فشار زیاد هدف قرار دهد.
- تسکین درد: غوطه‌ور شدن در آب گرم می‌تواند اثر تسکین دهنده‌ای روی عضلات و مفاصل داشته باشد. گرمای آب باعث آرامش و کاهش تنش عضلانی می‌شود.
- انعطاف‌پذیری و دامنه حرکت: شناوری آب از بدن پشتیبانی کرده و انجام تمرینات دامنه حرکتی و انعطاف‌پذیری را آسان‌تر می‌کند. انجام حرکات کششی در آب که ممکن است در حالت عادی چالش‌برانگیز یا دردناک باشند، آسان‌تر است.
پیاده روی برای سرخوردگی مهره کمر
در ادامه فواید پیاده‌روی برای افراد مبتلا به سرخوردگی مهره کمر را بررسی کرده‌ایم.
- ورزش کم‌خطر: پیاده‌روی یک فعالیت کم‌خطر است که در مقایسه با تمرینات پرتحرک مانند دویدن یا پریدن، فشار کم‌تری به ستون فقرات کمر وارد می‌کند.
- تثبیت هسته مرکزی بدن: در حین راه رفتن، ماهیچه‌های ناحیه مرکزی و پشت شما برای تثبیت و حمایت از ستون فقرات کمر فعالیت می‌کنند. درنتیجه پیاده‌روی به تقویت این ماهیچه‌ها کمک می‌کند که برای حفظ تراز ستون فقرات و کاهش فشار روی ناحیه آسیب‌دیده ضروری هستند.
- مدیریت وزن: پیاده روی یکی از بهترین ورزش‌ها برای کنترل وزن است. حفظ وزن سالم برای افراد مبتلا به اسپوندیلولیستزیس کمر بسیار مهم است؛ زیرا اضافه وزن می‌تواند فشار بر ستون فقرات را افزایش دهد.
درمان سرخوردگی مهره کمر بدون جراحی
در موارد خفیف تا متوسط، در ابتدا روش‌های غیر جراحی توصیه می‌شود. این روش‌ها شامل موارد زیر هستند:
- استراحت: اجتناب از فعالیت‌هایی که علائم را تشدید می‌کنند و کارهایی که برای دیسک کمر ضرر دارد، مانند بلند کردن اجسام سنگین یا نشستن طولانی‌مدت و اتخاذ وضعیت مناسب و مکانیک بدن برای درمان درجه‌های لغزش پایین کفایت می‌کنند.
- فیزیوتراپی: تمرینات هدف‌مند برای بهبود ثبات ستون فقرات، انعطاف‌پذیری و تقویت عضلات اطراف ستون فقرات.
- داروهای ضد درد: داروهای مسکن برای کاهش ناراحتی و کاهش التهاب تجویز می‌شوند.
- گرما یا سرما درمانی: استفاده از بسته‌های آب گرم یا سرد و یخ در ناحیه آسیب‌دیده برای تسکین درد و کاهش التهاب.
- وسایل کمکی: استفاده از بریس‌ها، تکیه‌گاه‌های کمری و بریس پشت برای تثبیت ستون فقرات و بهبودی لغزش مهره کمر.
- اصلاح شیوه زندگی: انجام تمرینات منظم کم‌ضرر مانند پیاده‌روی یا شنا، حفظ وزن سالم و اجتناب از فعالیت‌هایی که فشار بیش از حد بر ستون فقرات وارد می‌کنند، می‌تواند به مدیریت علائم کمک کند.
در برخی موارد، تزریق کورتیکواستروئید ممکن است برای کاهش التهاب و تسکین موقت درد توصیه شود. این مواد مستقیما در ناحیه آسیب‌دیده ستون فقرات تحت هدایت فلوروسکوپی تزریق می‌شوند.
| پیشنهاد مطالعه: آیا دیسک کمر خوب می شود؟ |
عمل جراحی سرخوردگی مهره کمر
اگر درمان‌های عادی تسکین کافی نداشته باشند یا اگر این وضعیت به طور قابل‌توجهی به فعالیت‌های روزانه و کیفیت زندگی شما آسیب وارد کند، ممکن است جراحی ستون فقرات در نظر گرفته شود. در ادامه چند گزینه رایج جراحی را شرح داده‌ایم:
- جراحی رفع فشار: هدف این روش کاهش فشار روی اعصاب نخاعی با برداشتن ساختارهایی است که اعصاب را تحت فشار قرار می دهند، مانند فتق دیسک، خار استخوانی یا رباط‌های ضخیم.
- فیوژن ستون فقرات: جراحی فیوژن شامل اتصال دو یا چند مهره به یکدیگر، تثبیت ستون فقرات و کاهش لغزش است. در طول این روش، پیوند استخوان، میله‌های فلزی، پیچ‌ها یا صفحات ممکن است برای تقویت همجوشی استخوان و ایجاد ثبات استفاده شود.
- لامینکتومی: در برخی موارد، لامینکتومی برای برداشتن قوس استخوانی یا لامینا مهره آسیب‌دیده انجام می‌شود که می‌تواند به برداشتن فشار از روی کانال نخاعی و رفع گرفتگی عصب کمک کند.
- جایگزینی دیسک مصنوعی: در موارد خاص، می‌توان یک دیسک مصنوعی برای جایگزینی دیسک آسیب‌دیده و حفظ انعطاف در ستون فقرات کاشت.
- جراحی کم‌تهاجم: در برخی موارد، ممکن است از تکنیک‌های کم‌تهاجمی و کم‌خطر برای انجام جراحی‌ها استفاده شود. این تکنیک‌ها شامل ایجاد برش‌های کوچک‌تر، اختلال عضلانی کم‌تر و زمان بهبودی سریع‌تر در مقایسه با جراحی‌های باز سنتی است.
عمل سرخوردگی مهره کمر چقدر طول میکشه؟
مدت زمان جراحی برای اسپوندیلولیستزیس کمر با توجه به عوامل مختلفی از جمله پیچیدگی سرخوردگی مهره، روش خاص جراحی و تجربه جراح می‌تواند متفاوت باشد. به طور کلی، عمل جراحی این بیماری می‌تواند از یک تا چند ساعت طول بکشد.
روش‌های کم‌تهاجم‌تر، مانند لامینکتومی یا دیسککتومی، معمولا کوتاه‌تر بوده و ممکن است حدود یک تا دو ساعت طول بکشند. از سوی دیگر، جراحی‌های گسترده‌تر مانند فیوژن ستون فقرات یا تعویض دیسک مصنوعی می‌توانند زمان بیش‌تری نیاز داشته باشند.
به خاطر داشته باشید که این بازه‌های زمانی فقط تخمین‌های تقریبی هستند و مدت زمان واقعی جراحی می‌تواند متفاوت باشد.
عوارض جراحی سرخوردگی مهره کمر
- عفونت
- خونریزی
- لخته‌های خون
- آسیب عصبی
- درد
- فیوژن ناموفق
- بی‌ثباتی ستون فقرات
- واکنش‌های آلرژیک
