کمردرد دومین علت شایع مراجعه بیماران به مراکز درمانی می‌باشد و بیش از 80% مردم حداقل یک نوبت در طی زندگی خود، درد حاد کمر را تجربه کرده‌اند. همچنین کمردرد مهم‌ترین علت بروز ناتوانی در افراد زیر 45 سال را به خود اختصاص می‌دهد. در این صفحه از وبسایت دکتر محمود یزدان پناهی به دلایل، انواع و درمان درد کمر و لگن می پردازیم. اگر با این مشکل مواجه هستید تا انتها همراه ما باشید. همچنین برای دیدن ویدئوهای مرتبط در این زمینه می توانید پیج اینستاگرام دکتر یزدان پناهی را دنبال کنید.
درخواست مشاوره رایگان
برای دریافت مشاوره اولیه توسط دکتر یزدان پناهی فرم زیر را پر کنید.
علت درد کمر و لگن
علل بسیار متنوعی برای درد کمر و لگن مطرح است که در ادامه راجع به انواع شایع و مهم آن صحبت خواهیم کرد:
اسپاسم یا گرفتگی عضلانی
در اطراف ستون مهره‌ها، تعدادی عضله وجود دارد که از این ساختار محافظت می‌کنند. زمانی که فرد شیء سنگینی را بلند کند، بخاطر انقباض شدیدِ ایجاد شده در این عضلات، فرد دچار اسپاسم یا گرفتگی عضلانی می‌شود. اسپاسم عضلانی شایع‌ترین علت بروز کمردرد می‌باشد و بیش‌تر در افراد جوان (بخصوص ورزشکاران) دیده می‌شود. کمردرد این بیماران عمدتا به صورت یکطرفه است و عضلات طرف درگیر، به هنگام لمس، کاملا سفت هستند. کمردرد این بیماران عمدتا وضعیتی است؛ یعنی زمانی که فرد به طرفین یا به سمت جلو خم شود، کمردردش تشدید می‌گردد؛ به همین دلیل، این افراد از خم شدن به سمت جلو پرهیز می‌کنند و به صورت کاملا صاف می‌نشینند.
مشکلات مرتبط با دیسک کمری
مشکلات مرتبط با دیسک کمر شامل بیرون زدگی و پارگی دیسک کمر هستند. دیسک‌ها ساختارهایی حلقوی از جنس غضروف هستند که منجر به حرکت مهره‌ها بر روی یکدیگر می‌شوند. هنگامی که فرد جسم سنگینی را بلند کند، بر روی این دیسک‌ها فشار وارد می‌شود و منجر به بیرون زدگی و حتی پارگی این ساختارها می‌شود. مشکلات مرتبط با دیسک کمری در سنین 30 تا 50 سالگی، شایع‌تر است. به دلیل مجاورت ستون مهره‌ها با نخاع و ریشه اعصاب نخاعی، ممکن است که بر روی این ساختارها فشار وارد شود و فرد دچار یکسری علائم نورولوژیک گردد. برخی از این علائم عبارتند از:
درد
یکی از شایع ترین علائم دیسک کمر، درد است. این بیماران دچار کمر درد هستند. کمردرد این بیماران عمدتا یک طرفه است و ماهیتی تیرکشنده (شبیه به برق گرفتگی) دارد. همچنین کمردرد این بیماران وضعیتی است؛ یعنی با خم شدن به جلو و یا طرفین تشدید می‌شود. در مواردی که بیرون زدگی دیسک کمری شدیدتر باشد، ممکن است که بیمار دچار یک درد تیرکشنده در پای خود هم بشود. مسیر این درد منطبق بر مسیر حرکت عصب درگیر است و عمدتا از باسن به سمت پشت ران و ساق می‌گذرد و به کف پای بیمار می‌رسد که به آن درد سیاتیک (Sciatica) می‌گویند.
فلجی و یا ضعف عضلات در پا
بدلیل تحت فشار قرار گرفتن اعصاب حرکتی، ممکن است که فرد دچار فلجی و یا ضعف عضلانی گردد.
بی‌حسی در پا
بدلیل تحت فشار قرار گرفتن اعصاب حسی، ممکن است که فرد دچار بی‌حسی و یا حس سوزن سوزن شدن در پا شود.
بی‌اختیاری
در مواردی که پارگی دیسک خیلی شدید باشد و مستقیما بر روی نخاع فشار وارد آید، ممکن است که فرد دچار اختلال اسفنکتری و یا به بیان ساده‌تر، بی‌اختیاری در دفع ادرار و اجابت مزاج گردد. در صورت بروز بی‌اختیاری در یک فرد، باید فرد به صورت اورژانسی تحت عمل جراحی، برای خارج کردن دیسکِ آسیب دیده، قرار گیرد.
تنگی کانال نخاعی
با افزایش سن، بافت‌های مختلف دچار یکسری تغییرات تخریبی (دژنراتیو) می‌گردند. مهره‌ها و دیسک‌های کمری هم از این قاعده مستثنی نیستند و دچار یکسری تغییرات می‌شوند؛ مثل: نازک شدن دیسک‌های کمری و تغییر شکل مهره‌های کمری. به دلیل این تغییرات، کانال نخاعی دچار تنگی می‌شود و بر روی نخاع و اعصاب مختلف فشار وارد می‌شود و فرد دچار یکسری علائم (مشابه با علائم مرتبط با دیسک کمری) می‌شود. همانطور که گفته شد، بیماری تنگی کانال نخاعی در افراد مسن دیده می‌شود و در افراد بالای 60 سال، شایع‌تر است.
| علائم دیسک کمر خفیف |
اسپوندیلیت آنکیلوزان
اسپوندیلیت آنکیلوزان یکی از بیماری‌های روماتولوژی محسوب می‌شود که عمدتا در مردان جوان دیده می‌شود. سن تشخیص این بیماری عمدتا در اوایل دهه 20 سالگی است. در این بیماری، یک التهاب در ستون مهره‌ها ایجاد می‌شود و منجر به ایجاد فیبروز و بهم چسبندگی مهره‌های مختلف به یکدیگر می‌گردد. بدلیل این چسبندگی، توانایی انعطاف پذیری و دامنه حرکت ستون مهره‌های کمری فرد کاهش می‌یابد. همچنین این بیماران دچار درد کمر و لگن به صورت دو طرفه می‌شوند. کمردرد این بیماران با استراحت تشدید می‌شود و با شروع به فعالیت بهبود می‌یابد؛ به همین دلیل، بیش‌ترین میزان کمردرد و خشکی در این بیماران، صبح‌ها پس از بیدار شدن از خواب می‌باشد. ممکن است که این بیماران، دارای سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری‌های روماتولوژیک (مثلا مادر مبتلا به آرتریت روماتوئید) باشند.
تومورها
تومورهای واقع در کمر و لگن (مثل تومورهای گوارشی بخصوص تومور کولون، تومورهای مرتبط با دستگاه تناسلی زنانه و خود تومور مهره‌ها) می‌توانند با ایجاد فشار بر روی نخاع و اعصاب، باعث بروز درد کمر و لگن شوند.
علت درد کمر و لگن در بانوان
علاوه بر علل فوق، علل دیگری هم می‌توانند موجب در کمر و لگن در بانوان شوند؛ مثل:
خونریزی قاعدگی
در دوران قاعدگی ممکن است که فرد دچار درد در ناحیه کمر و لگن، با انتشار به ران‌ها شود. این نوع از کمردرد بعد از اتمام قاعدگی برطرف می‌شود.
اندومتریوز
گاهی اوقات سلول‌های پوشاننده رحم، در بدن پخش می‌شوند و در جاهای دیگری از بدن قرار می‌گیرند که به این وضعیت اندومتریوز می‌گویند. اندومتریوز یک بیماری شایع در زنان است و حدود 10% از زنان به آن مبتلا هستند. شایع‌ترین محل قرارگیری این سلول‌ها، حفره لگن و شکم است. در چنین مواردی ممکن است که فرد دچار درد در ناحیه کمر و لگن شود.
سرطان‌ها
سرطان‌های مرتبط با دستگاه تناسلی زنانه، مثل سرطان‌های سرویکس، می‌توانند منجر به درد کمر و لگن شوند. از سایر علائم سرطان‌های سرویکس می‌توان به خونریزیِ پس از مقاربت، خونریزی غیرطبیعی و مقاربت دردناک (دیس پارونی) اشاره کرد.
بارداری
با توجه به افزایش وزن ناشی از بارداری، ممکن است که بر روی دیسک‌های کمری فشار وارد شود و منجر به کمردرد و مشکلات مرتبط با دیسک کمر شود.
انواع درد کمر و لگن
درد کمر و لگن می‌تواند یک طرفه و یا دو طرفه، وضعیتی و یا غیر وضعیتی، تیرکشنده و یا مبهم، حاد و یا مزمن باشد. هرکدام از انواع فوق، بیانگر یکسری علل برای ایجاد درد کمر هستند و پزشکان با توجه به شرح حالی که بیمار ارائه می‌دهد و با انجام یکسری معاینات، می‌توانند علت ایجاد درد کمر و لگن را تشخیص دهند.
درد کمر و لگن سمت چپ
دردهایی که یکطرفه هستند، عمدتا نشان دهنده‌ی اسپاسم عضلانی، مشکلات مرتبط با دیسک کمری و تنگی کانال نخاعی هستند.
درد کمر و لگن سمت راست
علت ایجاد درد کمر و لگن سمت راست، تفاوت چندانی با علل ایجادکننده درد در سمت چپ ندارند. هرچند گاهی مشکلات مرتبط با کبد و مجاری صفراوی (مثل سنگ‌های صفراوی)، ممکن است که منجر به درد کمر در سمت راست شوند؛ لازم به ذکر است که این بیماران، علاوه بر درد کمر، علائم دیگری نیز دارند مثل: درد شکم، یرقان، بی‌اشتهایی و…
درد کمر و لگن پس از زایمان
درد کمر و لگن پس از زایمان، یک یافته بسیار شایع در مادران است. بدلیل فشاری که رباط‌های موجود در ناحیه لگن، بدنبال فرایند زایمان، متحمل می‌شوند، ممکن است که فرد دچار درد کمر و لگن شود. این درد پس از مدتی مرتفع می‌گردد.
| کارهایی که برای دیسک کمر ضرر دارد |
ورزش برای درد کمر و لگن
بعضی از فعالیت‌های ورزشی مفید برای درد کمر و لگن مفیدند:
ورزش شماره یک:
- به پشت دراز بکشید.
- یک دست خود را در زیر قوس کمر خود جا دهید.
- شکم خود را به داخل فشار دهید و برای 10 ثانیه نگه دارید.
- این فعالیت را برای 10 بار تکرار کنید.
ورزش شماره دو:
- به پشت دراز بکشید.
- پای راست خود را به داخل شکم خود جمع کنید و دستان خود را دور زانو حلقه کرده و نگه دارید.
- این وضعیت را برای 10 ثانیه حفظ نمایید.
- همین کار را با پای چپ خود تکرار کنید و 10 ثانیه نگه دارید.
- این فعالیت را برای 10 بار تکرار نمایید.
ورزش شماره سه:
- بر روی شکم خود دراز بکشید.
- پاهای خود را کاملا راست بر روی زمین دراز کنید و دستان خود را هم به موازات بدن خود، بر روی زمین قرار دهید.
- سر و گردن خود را بالا بیاورید و برای 10 ثانیه نگه دارید.
- این فعالیت را برای 10 بار تکرار کنید.
درمان درد کمر و لگن
درمان درد کمر و لگن، به علت به وجود آورنده‌ی آن بستگی دارد:
- اسپاسم عضلانی: استراحت کردن و مصرف شل‌کننده‌های عضلانی مثل متوکاربامول و همچنین مسکن‌ها مثل ملوکسیکام، دیکلوفناک، ژلوفن و… می‌تواند مفید باشد.
- بیرون‌زدگی دیسک کمر: علاوه بر استفاده از داروهای فوق، در مواردی که بیرون زدگی دیسک کمر با گذشت زمان بهبود نیابد، می‌توان از روش‌های جراحی (مثل جراحی دیسک کمر با لیزر)، جهت خارج کردن دیسک آسیب دیده استفاده کرد.
- تنگی کانال نخاعی: موارد خفیف را می‌توان با مسکن درمان کرد ولی در مواردی که علائم بیمار شدید باشد، می‌توان از جراحی جهت برطرف کردن تنگی کانال استفاده کرد
- اسپوندیلیت آنکیلوزان: با توجه به اینکه این بیماری، یک بیماری روماتولوژیک محسوب می‌شود، می‌توان از مسکن‌ها و داروهای سرکوبگر ایمنی برای بهبود علائم این بیماران استفاده نمود.
- تومورها: خارج کردن تومور با روش جراحی و شیمی درمانی می‌تواند در درمان این بیماران مفید واقع شود.
منابع:
اصول طب داخلی هاریسون 2022 ؛ فصل 14
درسنامه بیماری‌های مغز و اعصاب ؛ فصل 11
