تومور مخچه | علائم، تشخیص و درمان تومور مخچه

مخچه نمونه کوچک شده مخ است که در پشت سر و زیر مغز قرار می گیرد. این قسمت از مغز وظیفه کنترل حرکات ارادی بدن را بر عهده دارد. علاوه بر این، برای حفظ تعادل بدن لازم است مخچه در سلامت کامل باشد. قابلیت هایی چون یادگیری نیز از طریق فعالیت های مخچه هدایت می شوند. به این ترتیب، عملکرد این قسمت از مغز به طور قابل توجهی در کیفیت زندگی روزمره افراد تاثیرگذار خواهد بود.

یکی از رایج ترین اختلالاتی که ممکن است در عملکرد مخچه وقفه ایجاد نماید، ایجاد تومور مخچه است. این نوع تومور که عمدتا در کودکان ایجاد می گردد، به دلایل مختلفی به وجود می آید. البته این نکته را در نظر داشته باشید که در اغلب موارد، تومور مخچه در اثر متاستاز انواع سرطان و یا انتشار سلول های سرطانی از قسمت های دیگر مغز به مخچه ایجاد می شود. بنابراین، برای درمان تومور مخچه لازم است قبل از هر چیز، منشا آن به طور دقیق تشخیص داده شود.

از دید پزشکان متخصص مغز و اعصاب از جمله دکتر محمود یزدان پناهی، تومور مخچه از بیماری های مهم مغزی به حساب می آید. عدم درمان به موقع آن می تواند منجر به افزایش فشار وارد بر ساقه مغز شده و جریان مایع مغزی نخاعی را مختل خواهد کرد. به این ترتیب، سلامت عصبی و حرکتی فرد دچار مشکلات عدیده می گردد. علاوه بر این، هیدروسفالی (تجمع مایع مغزی نخاعی در مغز) نیز از عوارض خطرناک تومور مخچه است که می تواند خطر مرگ را برای افراد در پی داشته باشد.

علائم بروز تومور مخچه همانند انواع تومورهای مغزی دیگر است. با این حال، از آن جا که مخچه وظیفه حفظ تعادل و کنترل قوه یادگیری افراد را بر عهده دارد، بنابراین، عدم تعادل بدن و یا از بین رفتن تمرکز از نشانه های اصلی تومور مخچه به حساب می آیند.

در این مقاله قصد داریم به جزییات مربوط به تومور مخچه پرداخته و روش های تشخیص آن را بیان کنیم. علاوه بر این، خواهیم دید که یک متخصص مغز و اعصاب خوب برای درمان تومور مخچه از چه روش هایی می تواند کمک بگیرد.

تومور مخچه چیست؟

تومور مخچه یکی از اختلالات رایج مغزی است که به دلایل مختلفی می تواند بروز کند. مخچه در پایین مغز و پشت سر قرار دارد. ایجاد تومور در این ناحیه، فشار وارد بر ساقه مغز را به تدریج افزایش می دهد. گاهی اندازه تومور مخچه چنان بزرگ می شود که عملا مسیر جریان مایع مغزی نخاعی را مختل می سازد. بنابراین، توجه به نشانه ها و علائم تومور مخچه، به تشخیص به موقع و درمان آن کمک خواهد کرد.

میزان خطرساز بودن تومور مخچه به فاکتورهای مختلفی بستگی دارد که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره نمود:

  • اندازه تومور
  • سرعت رشد تومور
  • دلیل ایجاد تومور (تومور اولیه یا تومور حاصل از متاستاز انواع سرطان)
  • محل قرار گرفتن تومور
  • نوع تومور

موارد ابتلا به تومور مخچه در کودکان بیشتر از بزرگسالان دیده می شود. با توجه به اهمیت عملکرد مخچه در کنترل قوه یادگیری، مدیریت حرکات ارادی و حفظ تعادل، بنابراین، عدم درمان به موقع آن می تواند خطراتی را برای کودکان یا بزرگسالان مبتلا به آن در پی داشته باشد.

علائم ابتلا به تومور مخچه چیست؟

علائم تومور مخچه در کودکان و بزرگسالان تقریبا به یک شکل بروز می کنند. با این حال، لازم است در صورت مشاهده هر نوع نشانه مشکوک، حتما با یک پزشک متخصص مغز و اعصاب مشورت نمایید. البته با توجه به تنوع رفتاری موجود در کودکان، روند تشخیص صحیح علائم در کودکان اهمیت بیشتری نسبت به بزرگسالان خواهد داشت. برخی از مهم ترین علائم تومور مخچه در کودکان و بزرگسالان عبارت اند از:

  • سردرد شدید
  • عدم توانایی در حفظ تعادل
  • ایجاد مشکل در هنگام راه رفتن یا ایستادن
  • عدم توانایی کافی در کنترل حرکات ارادی بدن
  • استفراغ ناگهانی و بدون ایجاد حالت تهوع در صبح
  • بالا بردن فشار در داخل جمجمه

سرعت رشد تومور مخچه به عامل به وجود آورنده و محل آن بستگی دارد. از این رو، لازم است با مشاهده یک یا چند مورد از نشانه های بالا، حتما به یک پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه نمایید. این مساله را نیز در نظر داشته باشید که علائم تومور مخچه با علائم بسیاری از بیماری های دیگر در کودکان مشابه است. به همین دلیل، شاید خالی از لطف نباشد که کودک توسط یک متخصص اطفال نیز معاینه گردد.

انواع تومور مخچه کدام اند؟

انواع تومور مخچه

انواع تومور مخچه در محل های مختلفی از مخچه ایجاد می گردند. بر اساس علت ایجاد تومور می توان انواع تومور مخچه را دسته بندی نمود. برخی از مهم ترین تومورهایی که در این ناحیه از مغز ایجاد می گردند، عبارت اند از:

  • گلیوما در اطفال (خوش خیم)
  • اپاندیموما (بدخیم)
  • آتیپیک تراتوئید یا رادبوئید (بدخیم)
  • همانژیو بلاستوما ( تومورهای خوش خیم که در طناب نخاعی و ساقه مغز محتمل تر هستند)
  • گانگلیو ستومای دیسپلاستیک مخچه که ممکن است آن را با بیماری لرمیت دوکلوس نیز نام ببرند (خوش خیم)
  • مدولو بلاستوما (بدخیم)
  • نورواکتودرمی جنینی (بدخیم)
  • انواع توموهای مخچه نادر که عمدتا خوش خیم هستند مانند آستروسیتوما / گانگلیو گلیما دسموپلاستیک نوزادی، گانگلیو گلیوما، گانگلیو سیتوما، دیسمبریو پلاستیک و لیپونورو سیتومای مخچه

انواع تومور مخچه در بزرگسالان بسیار کمتر از کودکان بروز می کنند. همچنین، افرادی که در سنین زیر 40 سال هستند، کمترین احتمال ابتلا را خواهند داشت. آمار نشان می دهد که به ازای هر 100000 نفر تنها 40 نفر ممکن است تومور مخچه در بزرگسالی را تجربه نمایند.

علل ابتلا به تومور مخچه چیست؟

به طور کلی، شکل گیری تومور در بدن، به یک جهش ژنتیکی خطرناک مربوط می شود که رشد بی رویه سلول را امکان پذیر می سازد. تومور مخچه نیز عمدتا در اثر وجود عوامل ژنتیکی به وجود می آید. با این حال، در بسیاری از موارد تومور مخچه در نتیجه متاستاز تومورهای موجود در نواحی دیگر مغز یا ارگان های دیگر بدن ایجاد می شوند. این نوع تومورها را تومورهای ثانویه می نامند که از انتقال تومورهای سرطانی به درون مخچه به وجود می آیند.

راه های تشخیص تومور مخچه در کودکان و بزرگسالان کدام اند؟

به منظور تشخیص تومور مخچه، لازم است پس از مشاهده اولین نشانه ها و علائم، به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه نمایید. انجام معاینات فیزیکی توسط پزشک معالج، گام ابتدایی در تشخیص وجود تومورهای مغزی است. برای مثال، سنجش بینایی و شنوایی، عملکرد اعصاب، بررسی سرعت واکنش بیمار و مواردی از این قبیل، از مهم ترین ارزیابی هایی هستند که توسط پزشک معالج انجام خواهند گرفت.

علاوه بر معاینات فیزیکی، لازم است روش های تصویربرداری و آزمایش های دیگری نیز انجام شوند. برای تشخیص دقیق تومور مخچه در کودکان و بزرگسالان روش های تکمیلی متعددی وجود دارد. اصلی ترین روش هایی که برای تشخیص تومور مخچه و نوع آن به کار می روند عبارت اند از:

  • تصویربرداری MRI (تصاویر با جزییات دقیق)
  • تصویر برداری سی تی اسکن (تصاویر لایه ای)
  • انجام تصویربرداری پت (PET)
  • نمونه برداری از مایع نخاعی
  • میلوگرام (آزمایشی شبیه به آنژیوگرافی)

در بسیاری از موارد لازم است بیمار دو یا چند مورد از آزمایش های بالا را انجام دهد. زیرا تشخیص دقیق نوع تومور مخچه و علت ایجاد آن بر انتخاب روش درمانی تومور، بسیار اثرگذار خواهد بود.

برای درمان تومور مخچه در کودکان و بزرگسالان چه باید کرد؟

درمان تومور مخچه

عمده روش های درمانی برای رفع تومور مخچه در بزرگسالان و کودکان بر اساس نوع تومور و محل آن انتخاب می شوند. از نظر دکتر محمود یزدان پناهی، جراح و متخصص مغز و اعصاب، درمان تومور مخچه در مراحل اولیه رشد ساده تر و موفقیت آمیزتر خواهد بود. به همین دلیل نیز لازم است افراد به محض مشاهده با بهترین پزشک متخصص مغز و اعصاب مشورت داشته باشند.

راه های متداول برای درمان تومور مخچه با روش های درمانی که برای دیگر تومورهای مغزی به کار می روند، تقریبا مشابه است. با این حال، گاهی پزشک معالج استفاده از درمان های ترکیبی را برای رفع تومور مخچه پیشنهاد می دهد. در ادامه به روش های درمان تومور مخچه اشاره خواهیم کرد.

عمل جراحی

مهم ترین مرحله درمانی که برای حذف تومور مخچه انجام می گیرد، عمل جراحی مغزی است. این روش درمانی در مواردی که تومور مخچه به راحتی قابل دسترس باشد، بسیار موثر خواهد بود. زیرا جراح می تواند تومور مغزی را به طور کامل خارج نموده و ادامه درمان را ساده تر سازد.

گاهی اندازه تومور مخچه به قدری کوچک است که جراح مغز و اعصاب می تواند آن را به راحتی از بافت مغز جدا کرده و خارج نماید. اما در صورتی که تومور مخچه به اندازه کافی بزرگ شده باشد و جراح نتواند آن را از بافت اطراف جدا کند، ممکن است انجام جراحی کمی خطرناک باشد. این مساله، به طور خاص، برای تومورهایی که در نواحی حساس ایجاد شده اند، اهمیت بیشتری دارد. در هر حال، یک پزشک جراح ماهر می تواند با انجام جراحی، همه یا بخشی از تومور را خارج کرده و سپس به کمک درمان های تکمیلی، فرایند درمان بیمار را کامل کند.

ممکن است در موارد نادر، جراحی تومور مخچه با عوارضی همراه باشد. با این حال، در صورتی که عمل جراحی توسط یک پزشک جراح مغز و اعصاب ماهر و مجرب انجام گیرد، سطح عوارض ناشی از آن به حداقل خواهد رسید.

پرتو درمانی

یکی از رایج ترین روش هایی که در درمان انواع سرطان و تومورهای خوش خیم و بدخیم مورد استفاده قرار می گیرد، پرتو درمانی است. پرتو درمانی و یا رادیو تراپی عبارت است از استفاده از پرتوهای پر انرژی مانند اشعه ایکس و پروتون برای نابودی سلول های تومور. برای انجام پرتو درمانی لازم است پرتوها از یک دستگاه در خارج از بدن به محل مورد نظر تابش داشته باشند. البته در موارد نادر نیز ممکن است از روش براکی تراپی، شامل پرتودرمانی در داخل بدن و در نزدیکی تومور، استفاده شود.

تابش پرتوهای پر انرژی عمدتا به صورت موضعی بوده و این پرتوها تنها به ناحیه میزبان تومور تابانیده می شوند. با این حال، گاهی بنا بر تشخیص پزشک، بهتر است رادیو تراپی از طریق تابش به کل مغز انجام گیرد. این مساله در مواردی که تومور مخچه در اثر متاستاز سرطان های دیگر به وجود آمده است، موثر خواهد بود.

میزان و شدت پرتو درمانی و تعداد جلساتی که بیمار به آن نیاز دارد، بر اساس نوع تومور، میزان پیشرفت و اندازه آن بستگی دارد. این گونه موارد بر اساس وضعیت هر بیمار به صورت جداگانه و توسط پزشک متخصص مغز و اعصاب تعیین می گردد.

پرتو درمانی

رادیو سرجری

‏ رادیو سرجری استریوتاکتیک، به نوعی جراحی مدرن اطلاق می شود که طی آن پرتوهای متعددی به صورت متمرکز به سلول های تومور نفوذ می کنند. به طور کلی، هر یک از پرتوهای به کار برده شده در رادیو سرجری به صورت مجزا قدرتی ندارند. اما این پرتوها می توانند به صورت متمرکز در یک نقطه جمع شده و تومور را مورد هدف قرار دهند. در واقع، در این روش، مجموعه پرتوها در محل تابش قدرت نمایی کرده و تومور را از بین خواهند برد.

شیمی درمانی

تزریق داروهای شیمی درمانی برای از بین بردن سلول های تومور مخچه راه دیگری برای درمان بیماران است. البته داروهای شیمی درمانی به صورت خوراکی نیز قابل استفاده هستند.

معمولا بر اساس نوع تومور و وضعیت آن، داروهای مختلف شیمی درمانی برای درمان بیمار انتخاب می گردند. شیمی درمانی ممکن است عوارضی مانند ریزش مو، تهوع و استفراغ برای بیمار در پی داشته باشد.

استفاده از درمان شیمی درمانی معمولا به میزان تاثیر آن بر سلول های سرطانی بستگی دارد. به همین دلیل، در بسیاری از موارد، پیش از شروع درمان، از طریق انجام آزمایش ها مشخص می شود که آیا تومور مخچه مورد نظر به کمک شیمی درمانی از بین می رود یا خیر. در صورت تایید نتیجه آزمایش توسط پزشک جراح، بیمار می تواند تحت درمان با داروهای شیمی درمانی قرار گیرد.

شیمی درمانی

عوامل خطرزای تومور مخچه کدام اند؟

از نظر بسیاری از پزشکان متخصص مغز و اعصاب، شکل گیری انواع تومور مخچه عمدتا به دلایل ژنتیکی مربوط می شود. به طوری که حتی گاهی کودک، از زمان قبل از تولد به آن مبتلا خواهد شد. در هر صورت، وجود برخی فاکتورها می تواند احتمال ابتلا به تومور مخچه را افزایش دهد که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره نمود:

  • قرار گرفتن در معرض پرتوهای خطرناک
  • وجود سابقه ژنتیکی و خانوادگی ابتلا به تومور مخچه

منابع: