انواع روش های جراحی مغز و اعصاب
جراحی مغز و اعصاب یکی از موثرترین روش ها ر درمان بیماری ها است البته هیچگاه انتخاب اول پزشک در روند درمان نیست
اما در بیماری ها و اختلالات مختلف مغزی مانند تومورهای مغزی و خون ریزی مغزی ممکن است متخصص مغز و اعصاب روش جراحی مغزی را بهترین روش درمان تشخیص دهد در ادامه انواع روش های جراحی مغزی توضیح داده خواهند شد
تومور مغزی
برخی تومورهای مغزی بدخیم و سرطانی هستند و برخی دیگر خوش خیم هستند، بر اساس آمارهای رسمی تنها حدود یک سوم تومورهای مغزی بدخیم هستند. تومورها در دوسته اولیه و ثانویه تقسیم بندی می شوند. تومورهای اولیه، تورمورهایی هستند که در مغز رشد می کنند. به تومورهایی که به سایر نقاط بدن گسترش می یابند، تومورهای ثانویه می گویند.
بیش از 120 نوع تومور مغزی وجود دارد که مننژیوم و گلیوم دو نوع از شایع ترین آن ها است، متخصصان برای درمان انواع تومورها بر اساس نوع آن و محل قرارگیری از روش های مختلف جراحی تومور مغزی استفاده می کنند.
از رایج ترین جراحی ها برای درمان تومور مغزی می توان به نمونه برداری یا همان بایوپسی (biopsy)، انواع روش های کرانیوتومی (Craniotomy)، تخریب لیزری با هدایت MRI، اندوسکوپی اندونازال، نورواندوسکوپی و … اشاره کرد که در ادامه درباره هرکدام از آن ها توضیح می دهیم.
بایوپسی یا بیوپسی مغزی
همزمان با جراحی برداشتن تومور مغزی، پزشک جراح نمونه کوچکی از بافت تومور مغزی را برای بررسی بیشتر جدا می کند تا بررسی بیشتر درباره نوع تومور انجام شده و برای ادامه درمان تصمیم گیری شود.
البته در زمانی که نمی توان تومور را بدون آسیب به دیگر قسمت ها از بین برد از بایوپسی به عنوان روشی مجزا استفاده می شود.
پس از برداشتن نمونه تومور در بایوپسی، نمونه توسط آسیب شناس بررسی می شود تا نوع تومور و درجه سرطان تعیین شود. درصورتی که نمونه برداری از تومور امکانپذیر نباشد، پزشک متخصص بر اساس نتایج آزمایش ها نوع تومور مغزی را تعیین کرده و برای درمان بیمار برنامه ریزی می کند.
کرانیوتومی (Craniotomy)
در روش کرانیوتومی بخشی از استخوان جمجمه به نام فلپ استخوانی بطور موقت برداشته می شود تا پزشک برای جراحی تومور مغزی به مغز دسترسی داشته باشد؛ بعد از اتمام جراحی این استخوان جای گذاری می شود. کرانیوتومی چند مدل مختلف دارد اما روند بهبودی آن ها یکسان است. بعد از گذشت دوران نقاهت و بهبود بیمار، تنها خطی از بخیه روی سر قابل مشاهده است.
• کرانیوتومی استریوتاکتیک
در این روش جراحی برای رسیدن به محل دقیق تومور در مغز از روش های تصویربرداری (MRI یا CT) استفاده می شود. در این روش قابی روی جمجمه قرار می گیرد یا از سیستم بدون قاب استفاده می شود که در آن نشانه های سطحی روی پوست سر قرار می گیرد.
با استفاده از اسکن های مغزی، تصویر سه بعدی از تومور در مغز ایجاد شده و بوسیله آن می توان بافت تومور را از بافت سالم تشخیص داد.
• کرانیوتومی دو طرفه پیشانی
کرانیوتومی دو طرفه پیشانی (Extended Bifrontal Craniotomy) یکی از روش های مرسوم جراحی جمجمه است که از آن برای برداشتن تومورهایی استفاده می شود که در سمت جلوی مغز قرار دارد. برش استخوان در این روش بسیار ایمن است و احتمال بروز عوارض ناشی از آسیب دیدن مغز طی عمل جراحی بسیار پایین است.
در این روش، پزشک جراح یک برش در پشت خط مو ایجاد کرده و استخوان حد فاصل چشم ها و پیشانی را بر می دارد. با این کار جراح براحتی به فضای پشت چشم ها دسترسی دارد و می تواند تومورهای رشد یافته در این قسمت از مغز را جدا کنند، در حالیکه به بخش های دیگر مغز کاری ندارند.
پس از اتمام جراحی استخوان برداشته شده در جای خود گذاشته می شود و تنها آثار باقی مانده از جراحی جای بخیه است.
از این روش معمولا برای برداشتن تومورهای استفاده می شود که با رویکردهای کم تهاجمی قابل حذف نیستند که می توان از آن ها به مننژیوم ، استزیونوروبلاستوما و تومورهای بدخیم پایه اشاره کرد.
• کرانیوتومی فوق چشمی؛ روشی کم تهاجم
کرانیوتومی فوق چشمی (Supra-Orbital) با نام کرانیوتومی ابرو هم معروف است. در این روش پزشک جراح مغز و اعصاب یک برش کوچک پشت ابرو ایجاد می کنند تا بتوانند به تومورهای اطراف غده هیپوفیز (پشت بینی و چشم) یا تومورهای جلوی مغز دسترسی پیدا کنند.
برای درمان تومورهای بسیار بزرگ یا تومورهای نزدیک به اعصاب بینایی و شریان های حیاتی از این روش جراحی استفاده می شود. درمان کیست شکاف راتکس (Rathkes cleft cyst)، تومورهای پایه جمجمه و برخی تومورهای هیپوفیز با این روش انجام می شود.
این روش جراحی مغز یکی از روش های کم تهاجم است، درد کمتری از کرانیوتومی باز دارد و بیمار سریعتر بهبود می یابد.
• کرانیوتومی شکاف کلید
کرانیوتومی شکاف کلید (Retro-Sigmoid) یکی دیگر از روش های کم تهاجم جراحی مغز است. جراح مغز و اعصاب با ایجاد برشی کوچک در پشت گوش به مخچه و ساقه مغز دسترسی پیدا می کند.
از این روش برای درمان تومورهای پایه جمجمه، مننژیوم ، تومورهای عصب شنوایی (نوروم آکوستیک) ، تومورهای پایه جمجمه و تومورهای متاستاتیک مغزی استفاده می شود.
با استفاده از این روش جراحی، بیمار درد کمتری بعد از جراحی احساس می کند و روند بهبودی سریع تری دارد.
• کرانیوتومی اربیتوزایگوماتیک
کرانیوتومی اربیتوزایگوماتیک (Orbitozygomatic) یکی دیگر از روش های جراحی مغز است که با برداشتن قسمتی از جمجه انجام می شود. در این روش جراح مغز و اعصاب برشی در پشت خط مو ایجاد کرده و استخوان خد فاصل چشم و گونه را بر می دارد.
از این روش برای درمان آنوریسم و تومورهای مغزی مانند مننژیوم، کرانیوفارنژیوما (Craniopharyngioma) ، تومورهای هیپوفیز استفاده می شود.
• کرانیوتومی ترنزلابِرینتاین
کرانیوتومی ترنز لابرینتاین (Translabyrinthine) روشی است که در آن جراح مغز و اعصاب برشی در پشت گوش ایجاد کرده و استخوان ماستوئید و بخشی از استخوان های گوش داخلی را بر می دارد. در این روش کانال های نیم دایره ای گوش برداشته می شود تا جراح بتواند به مغز و اعصاب آن دسترسی پیدا کرده و تومور را پیدا و مغز را از وجود تومور پاکسازی کند.
در برخی موارد برداشتن کانال های نیم دایره گوش باعث می شود بیمار شنوایی خود را از دست بدهد اما خطر آسیب عصب صورت به حداقل می رسد.
جراحی اندوسکوپی مغز(Endoscopy)
جراحی آندوسکوپی مغز یکی از روش های جدید جراحی است. در این روش جراح مغز و اعصاب با استفاده از ابزارهای ویژه آندوسکوپ به نقاط غیرقابل دسترسی مغز وارد شده و آسیب های وارده به مغز را پاکسازی می کند.
جراح مغز و اعصاب در این روش چند سوراخ کوچک روی جمجه ایجاد کرده یا از راه بینی و سینوس ها به مغز دسترسی پیدا کرده و لوله ای نازک را وارد جمجمه می کند.
جراحی اندوسکوپیک اندونازال
جراحی اندوسکوپیک اندونازال (Endoscopic endonasal) روشی کم تهاجم است و جراح لوله آندوسکوپ را از راه بینی به قسمت های جلوی مغز و بالای ستون فقرات هدایت می کند.
از این روش برای درمان تومورهای نزدیک پایه مغز، بالای ستون فقرات، تومورهای داخل چشم و تومورهای هیپوفیز استفاده می شود، همچنین برای درمان مشکلات سینوس ها نیز روشی کاربردی است
جراح مغز و اعصاب با استفاده از این روش می تواند بدون نیاز به برداشتن قسمت هایی از جمجمه، بیمار را درمان کند، همچنین بیمار بعد از جراحی درد کمتری دارد و سریعتر بهبود پیدا می کند.
نورواندوسکوپی
جراحی تومور مغزی با لیزر
تخریب لیزری هدایت شده باMRI یکی از متدهای جراحی کم تهاجم است و در آن از لیزر برای از بین بردن تومورهای مغزی استفاده می شود.
از این روش برای درمان تومورهای مغزینزدیک به ساختارهای حساس مغز، گلیوبلاستوما چندشکل (GBM) و … استفاده می شود.در این روش بیمار دوران نقاهت کوتاه تری دارد و درد کمتری را تجربه می کند.
تخریب لیزری هدایت شده باMRI یکی از متدهای جراحی کم تهاجم است و در آن از لیزر برای از بین بردن تومورهای مغزی استفاده می شود.
از این روش برای درمان تومورهای مغزینزدیک به ساختارهای حساس مغز، گلیوبلاستوما چندشکل (GBM) و … استفاده می شود.در این روش بیمار دوران نقاهت کوتاه تری دارد و درد کمتری را تجربه می کند.
جراحی مغز در هوشیاری
پیش از این برای درمان صرع و پارکینسون از جراحی مغز در زمان هشیاری بیمار انجام می شد اما به مرور این روش برای درمان تومورهای مورد استفاده قرار گرفت که در نواحی حساس مغز قرار داشتند.
در این روش بیمار در جریان جراحی به هوش است و جراح مغز و اعصاب برای مشخص کردن محدوده جراحی از بیمار سوالاتی پرسیده و واکنش های او همچون بینایی، شنوایی، گفتار و بکارگیر اندام حرکتی بررسی می شود، سپس جراح نقاط مربوط به این عملکردها را علامت گذاری کرده و برداشتن تومور آغاز می شود.
در طول فرآیند جراحی، فشار خون ، ضربان قلب و اکسیژن بیمار کنترل شده و از داروی آرام بخش و بی حسی موضعی برای او استفاده می شود.
در برخی موارد بیمار تنها در زمان لازم به هوش می آید تا عملکرد او سنجیده شود ، همچنین ممکن است نیازی به بررسی عملکرد کلامی بیمار نباشد در اینصورت او به هوشیاری کامل نمی رسد.
درمان لیزری تومور بدون نیاز به بیهوشی
یکی از جدیدترین روش های جراحی مغز استفاده از لیزر بدون نیاز به بازکردن جمجه است، در این روش که اولین بار در سال های 2006 تا 2008 در فرانسه انجام شد، سوراخی 3 میلی متری روی جمجمه بیمار ایحاد شده و قلم لیزری با استفاده از اسکنر MRI به منطقه تومور هدایت می شود. کامپیوتری هر 3 ثانیه دمای منطقه‌ای را که توسط لیزر سوزانده می‌شد را چک می کند که افزایش دما بیمار را در خطر نیاندازد.
در این جراحی، بیمار هشیار است و تنها از بی حسی موضعی استفاده می شود، بیماران در جریان عمل دردی حس نمی کنند و بعد از 14 ساعت می توانند به خانه بروند.
حال با انواع روش های درمان جراحی مغزی آشنا شدید، برای اطلاعات بیشتر می توانید سوالات خود را از دکترمحمود یزدان پناهی بورد تخصصی جراحی مغز و اعصاب بپرسید ، همچنین اگر بیماری در خانواده دارید یا خود از تومور مغزی رنج می برید، می توانید برای ویزیت و انتخاب کم خطرترین و بهترین روش درمان با دکتر یزدان پناهی مشورت کنید. با گفتگو و پرسش از پزشک متخصص، اضطراب پیش از عمل کاهش می یابد و در روند درمان موثر است.