علائم تومور مغزی در کودکان

تومور مغزی یکی از انواع سلول‌های سرطانی است که در مغز و داخل جمجمه رشد می‌کند. این تومور انواع مختلفی دارد و ممکن است تمام سنین را هدف قرار دهد و حتی کودکان نیز از خطر آن در امان نیستند. برخی از انواع تومور بیش‌تر در کودکان شایع هستند و برخی دیگر به میزان زیادی در کودکان مشاهده نمی‌شوند. ما در این مقاله به بررسی تومور مغزی در کودکان و علائم آن پرداخته‌ایم.

دکتر محمود یزدان پناهی یکی از بهترین متخصصان و جراحان مغز و اعصاب کشور است که با تیمی متشکل از پزشکان حرفه‌ای، بهترین درمان‌ها را در زمینه سرطان و تومورهای مختلف به بیماران ارائه می‌کند. این دکتر کودکان را نیز درمان کرده و با کم‌ترین عارضه تومور مغزی را در آن‌ها از بین می‌برد. برای دریافت اطلاعات بیش‌تر، به پیج اینستاگرام دکتر یزدان پناهی سر بزنید.

انواع تومور مغزی در کودکان

انواع مختلفی از تومورهای مغزی مانند تومور هیپوفیز وجود دارد که می‌توانند در کودکان ایجاد شوند. در ادامه چند نمونه از این تومورها را بررسی کرده‌ایم:

• مدولوبلاستوما: مدولوبلاستوما توموری است که رشدی سریع‌تر از تومورهای دیگر دارد. این تومور که معمولا از قسمت تحتانی مغز شروع می‌شود، در کودکان بیش‌تر دیده شده است.
• آستروسیتوما: این تومور از سلول‌هایی ستاره‌ای شکل به نام آستروسیت ساخته می‌شود و احتمال ایجاد آن در هر نقطه‌ای از مغز وجود دارد.
• اپندیموما: این تومور از سلول‌های محافظ بطن‌ها یا همان فضاهای پر از مایع مغز ساخته می‌شود.
• گلیوما: گلیوما توموری است که از سلول‌های گلیال به وجود می‌آید. این سلول‌ها از سلول‌های عصبی در مغز محافظت می‌کنند.
• کرانیوفارنژیوم: این تومور در نزدیکی غده هیپوفیز و پایه مغز ایجاد می‌شود. به دلیل نزدیکی آن به غده هیپوفیز، تاثیر زیادی روی ترشح هورمون‌ها و روند رشد کودک می‌گذارد.
• گلیوما ساقه مغز: این تومورها در ساقه مغز تشکیل می‌شوند که بسیاری از عملکردهای حیاتی را کنترل می‌کند. درمان آن‌ها به دلیل نقطه بسیار حیاتی و خطرناکی که قرار گرفته‌اند، دشوارتر از تومورهای دیگر است.

علائم اولیه تومور مغزی در کودکان

علائم تومور مغزی در کودکان می‌تواند با توجه به محلی که تومور در آن قرار گرفته است و اندازه آن در هر کودک متفاوت باشد. سن کودک و شرایط سلامتی او نیز بر علائم ایجاد شده تاثیر دارند. مهم‌ترین عامل تفاوت این علائم، محل تومور مغزی است. به عنوان مثال اگر این تومور در نزدیکی لوب فرونتال مغز قرار گرفته باشد، علائم تومور مغزی در چشم کودک دیده خواهد شد. برخی از علائم نیز به علائم پنهان تومور مغزی معروف هستند که نمایان نمی‌شوند اما اثر خود را به جای می‌گذارند. در ادامه به بررسی علائم تومور مغزی در کودکان پرداخته‌ایم.

• سردرد: سردردهای مداوم، به ویژه پس از بیدار شدن و سردردی که به همراه استفراغ و حالت تهوع باشد. این سردردها ممکن است نشانه‌ای وجود تومور مغزی در کودکان بوده یا نشانه‌ای از بیماری دیگر باشند.
• حالت تهوع و استفراغ: دوره‌های تهوع و استفراغ غیرقابل توضیح، به ویژه اگر با سایر مشکلات گوارشی مرتبط نباشد، باید جدی گرفته شود.
• تشنج: تشنج‌های عمومی یا کانونی که بر قسمت‌ها و عملکردهای خاص بدن تاثیر گذارند. این تشنج‌ها اغلب به صورت تشنج ناگهانی، از دست دادن هوشیاری یا حرکات تکراری و غیر ارادی بدن ظاهر می‌شوند.
• تغییرات عصبی: کودکان ممکن است تغییرات عصبی مختلفی را تجربه کنند، از جمله تغییرات در بینایی، مانند تاری یا دوبینی، راه رفتن نامنظم یا از دست دادن تعادل، مشکل در مهارت‌های حرکتی ظریف، ضعف یا بی‌حسی در برخی از قسمت‌های بدن، یا تغییر در توانایی‌های گفتار و زبان.
• تغییرات رفتاری: تومور مغزی می‌تواند باعث تغییرات رفتاری در کودکان شوند. این تغییرات شامل تحریک‌پذیری بیش‌تر نسبت به محرک‌های محیطی، نوسانات خلقی، تغییرات شخصیتی، افزایش خواب‌آلودگی یا کاهش عملکرد تحصیلی باشد.
• مشکلات رشد: تومورهای مغزی می‌توانند در رشد و تکامل طبیعی اختلال ایجاد کنند. تاخیر در نقاط عطف، پسرفت در توانایی‌های رشدی، یا تغییرات در عملکرد درسی می‌تواند از نشانه‌های اولیه وجود تومور مغزی باشد.
• تغییرات در هماهنگی: کودکان ممکن است در هماهنگی و تعادل دچار مشکل شوند که منجر به علائمی مانند کاهش توانایی‌های ورزشی می‌شود.
• خستگی و بی‌حالی: خستگی غیر قابل توضیح در اکثر ساعات روز، خواب‌آلودگی زیاد و کمبود انرژی از علائم بالقوه تومور مغزی هستند، مخصوصا اگر با علائم دیگر همراه باشند. این علائم از علائم پنهان تومور مغزی هستند که ممکن است تا مدت‌ها متوجه آن نشوید و ان‌ها را طبیعی در نظر بگیرید.

با این حال باید بدانید که وجود این علائم حتما نشان‌دهنده وجود یک تومور نیست و مشکلات دیگری می‌توانند باعث به وجود آمدن این نشانه‌ها شوند.

علت به وجود آمدن تومور مغزی در کودکان

علل دقیق  ایجاد تومور مغزی در کودکان معمولا ناشناخته است. با این حال، چندین عامل شناسایی شده است که ممکن است در ایجاد تومورهای مغزی در کودکان نقش داشته باشند. در ادامه دلایل ایجاد تومور مغزی در کودکان را بررسی کرده‌ایم.

• استعداد ژنتیکی: در برخی موارد، ممکن است استعداد ژنتیکی برای ایجاد انواع خاصی از تومورهای مغزی وجود داشته باشد. برخی از شرایط ژنتیکی، مانند نوروفیبروماتوز و توبروس اسکلروزیس، با افزایش احتمال ایجاد تومور مغزی در کودکان مرتبط هستند.
• قرار گرفتن در معرض پرتوهای مختلف: قرار گرفتن در معرض پرتوهایی با دوز بالا، مانند پرتودرمانی برای سرطان‌های قبلی یا برخی از روش‌های درمانی پزشکی، ممکن است خطر ابتلا به تومورهای مغزی را در آینده افزایش دهند.
• عوامل محیطی: برخی از مطالعات نشان‌دهنده ارتباط احتمالی بین عوامل محیطی، مانند قرار گرفتن کودک در معرض مواد شیمیایی یا سموم خاص و افزایش خطر ایجاد تومورهای مغزی در کودکان هستند.
• سندرم‌های ارثی: برخی از سندرم‌های سرطانی ارثی، مانند بیماری فون هیپل-لینداو یا سندرم گورلین، احتمال ایجاد تومور مغزی را بالاتر می‌برند.
• اختلالات سیستم ایمنی: کودکان مبتلا به برخی از اختلالات سیستم ایمنی یا شرایطی که سیستم ایمنی را تضعیف می‌کنند، ممکن است در معرض خطر بیش‌تری برای ایجاد تومورهای مغزی باشند.

اغلب اوقات علت دقیق تومور مغزی در کودکان ناشناخته باقی می‌ماند و اکثر کودکان مبتلا به تومور مغزی هیچ عامل خطر شناخته شده‌ای ندارند.

علائم تومور مغزی خوش خیم در کودکان

به طور کلی علائم تومور مغزی خوش خیم تفاوت زیادی با تومور مغزی بدخیم ندارد؛ اما شدت علائم فرق زیادی با یک‌دیگر دارند. با این حال برخی از علائم تومور مغزی خوش خیم در کودکان را در ادامه معرفی کرده‌ایم.

• سردرد
• تشنج
• مشکلات بینایی
• بلوغ دیررس
• ضعف
• افزایش اندازه سر در نوزادان و کودکان با سن پایین‌تر

همان‌طور که گفته شد علائم تومور مغزی به محل و اندازه آن بستگی دارند. ممکن است یک تومور مغزی خوش خیم در منطقه حساس مغز، علائم شدیدتری نسبت به یک تومور مغزی بدخیم داشته باشد. همچنین ممکن است علائمی از تومور دیده نشود اما این تومور در مغز به رشد خود ادامه دهد.

تومور مغزی در کودکان اگر بدخیم باشد، با علائم بسیار شدیدی نمایان می‌شود. ممکن است در مدتی کوتاه شاهد تشنج‌های بسیاری باشید یا کودک بینایی خود را از دست بدهد. علائم تومور مغزی خوش خیم شدت پایین‌تری دارند و در نهایت درمانشان راحت‌تر است.

شایع ترین تومور مغزی در کودکان

شایع‌ترین نوع تومور مغزی در کودکان مدولوبلاستوما نام دارد. مدولوبلاستوماها تومورهایی هستند که در مخچه، بخشی از مغز که مسئول تعادل و هماهنگی است، ایجاد می‌شوند. این تومورها در درجه اول کودکان بین سه تا هشت سال را تحت تاثیر قرار می‌دهند، اگرچه ممکن است در هر سنی ایجاد شوند.

مدولوبلاستوماها متعلق به گروهی از تومورها به نام تومورهای جنینی هستند که از سلول‌های جنینی مغز در حال رشد ایجاد می‌شوند. آن‌ها می‌توانند به سرعت رشد کرده و پخش شوند و علائم مختلفی مانند سردرد، استفراغ، مشکلات تعادلی و مشکلات در مهارت‌های حرکتی ایجاد کنند. علت دقیق مدولوبلاستوماها هنوز ناشناخته است و معمولا با ترکیبی از جراحی، رادیوتراپی تومور مغزی و شیمی‌درمانی درمان می‌شوند.

عوارض عمل تومور مغزی در کودکان

جراحی مغز و اعصاب برای درمان تومور مغزی در کودکان، مانند هر عمل جراحی دیگری، عوارض جانبی زیادی دارد. عوارض این جراحی به دلیل این که در نقطه‌ بسیار حساس بدن انجام می‌شود، عوارض بیش‌تری را به همراه خواهد داشت. با این حال اگر این عمل توسط متخصص با تجربه انجام شود، عوارض آن در کودک به حداقل میزان خود می‌رسد. در ادامه برخی از عوارض را بررسی کرده‌ایم.

1. عفونت: خطر عفونت در محل جراحی وجود دارد که ممکن است نیاز به درمان اضافی با آنتی بیوتیک داشته باشد.
2. خونریزی: جراحی شامل دست کاری بافت ظریف مغز است و احتمال خونریزی در حین یا بعد از عمل وجود دارد. در برخی موارد، ممکن است لخته خون در مغز ایجاد شود که نیاز به درمان بیش‌تر دارد.
3. نقایص عصبی: با توجه به محلی که تومور قرار گرفته است و اندازه آن، جراحی ممکن است باعث نقص عصبی موقت یا دائمی شود. این نقص ممکن است شامل ضعف، تغییرات حسی، مشکل در صحبت کردن و مشکلات حافظه باشد.
4. تورم: جراحی مغز می‌‌تواند باعث تورم و تجمع مایع در اطراف محل جراحی شود و منجر به افزایش فشار مغز و فشار داخل جمجمه شود. این فشار می‌تواند منجر به سردرد، حالت تهوع، استفراغ یا تغییر در هوشیاری شود.
5. نشت مایع مغزی نخاعی: جراحی ممکن است جریان طبیعی مایع CSF را مختل کرده و منجر به نشت آن داخل فضای جمجمه شود. نشت مایع مغزی نخاعی می‌تواند منجر به عوارضی مانند بهبود کند زخم، عفونت یا مننژیت شود. برای ترمیم نشتی ممکن است نیاز به جراحی اضافی باشد.
6. تغییرات شناختی و رفتاری: تومورهای مغزی و روش‌های درمانی آن‌ها می‌توانند بر عملکردهای شناختی و رفتاری کودکان تاثیر بگذارند. جراحی در نزدیکی مناطق خاصی از مغز ممکن است بر تمرکز، حافظه، یادگیری یا هیجانات کودک تاثیر داشته باشد. خدمات توان‌بخشی در رسیدگی به این چالش‌ها ضروری هستند.

درمان تومور مغزی در کودکان

گزینه‌های درمانی تومور مغزی در کودکان متفاوت هستند و به نوع تومور و محل آن بستگی دارند. ممکن است تومور با یک جلسه شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی از بین برود و ممکن است نیاز به جراحی‌های پیچیده برای از بین بردن آن باشد. روش درمانی معمولا با آزمایش‌هایی مانند ام آر آی مغز مشخص می‌شود. در ادامه برخی از روش‌های رایج درمان تومور مغزی را ذکر کرده‌ایم.

• جراحی: برداشتن تومور با جراحی اغلب رویکرد درمانی اولیه در صورت امکان است. هدف جراحی است که تا جای ممکن تومور بدون رسیدن آسیب به بافت سالم مغز برداشته شود. در مواردی ممکن است برداشتن کامل تومور امکان‌پذیر نباشد؛ زیرا تومور به مناطق بسیار حساس مغز نفوذ کرده است و برداشتن این قسمت‌ها منجر به آسیب‌های غیر قابل جبران می‌شود. دوره نقاهت بعد از عمل تومور مغزی به پیچیدگی جراحی و محل تومور بستگی دارد.
• پرتودرمانی: در پرتودرمانی از پرتوهای پرانرژی برای هدف قرار دادن و از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. این روش ممکن است قبل یا بعد از جراحی استفاده شود. انکولوژیست‌های اطفال به دقت اثرات طولانی‌مدت پرتو بر مغز در حال رشد کودک را در نظر می‌گیرند و بر اساس آن برنامه درمانی را تنظیم می‌کنند.
• شیمی‌درمانی: شیمی‌درمانی شامل استفاده از داروهای قوی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی یا مهار رشد تومور در مغز است. شیمی‌درمانی قبل از جراحی و بعد از جراحی ممکن است انجام شده یا به عنوان درمان اولیه برای تومورهایی که با جراحی قابل برداشتن نیستند، تجویز شود. شیمی‌درمانی ممکن است همراه با رادیوتراپی تومور مغزی نیز مورد استفاده قرار گیرد.
• درمان هدف‌مند: در درمان‌های هدف‌مند از داروهایی استفاده می‌شود که ناهنجاری‌های مولکولی و بیولوژیکی خاصی را در سلول‌های سرطانی هدف قرار می‌دهند. هدف این داروها مختل کردن رشد و بقای سلول‌های تومور و در عین حال به حداقل رساندن آسیب به بافت‌های سالم است. درمان‌های هدف‌مند اغلب در مواردی که جهش‌های ژنتیکی خاص در سلول‌های تومور وجود داشته باشد،‌ استفاده می‌شود.
• ایمونوتراپی: ایمونوتراپی سیستم ایمنی بدن را برای شناسایی و حمله به سلول‌های سرطانی تحریک می‌کند. این رویکرد درمانی در انواع خاصی از تومورهای مغزی کودکان امیدوارکننده بوده است. در این روش سیستم ایمنی بدن خود کودک تومور را از بین می‌برد و عوارض درمان به حداقل می‌رسد.