اسکن ام آر آی سر یک آزمایش تصویربرداری بدون درد است که تصاویر بسیار واضحی از ساختارهای داخل سر بیمار تهیه می‌کند. به طور عمده این تصاویر به منظور بررسی مغز یا بافت‌های داخل استخوان‌های صورت انجام می‌پذیرد. در این مقاله از وبسایت دکتر محمود یزدان پناهی قصد داریم علاوه بر معرفی ام آر آی مغز و انواع آن، مدت زمان انجام این فرآیند، هزینه آن و تفسیر جواب ام آر آی مغز را نیز به طور کامل بررسی کنیم. تا انتها همراه ما باشید.
ام آر آی مغز برای چیست؟
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (به اختصار MRI) سر از یک میدان مغناطیسی قدرتمند، امواج رادیویی و یک کامپیوتر برای تولید تصاویر دقیق از مغز و سایر ساختارهای جمجمه استفاده می‌کند.
در حال حاضر، ام آر آی در مقایسه با سایر تکنیک‌های تصویربرداری، مانند سی‌تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری) یا اشعه ایکس، به عنوان حساس‌ترین آزمایش تصویربرداری از سر و به ویژه مغز به حساب می‌آید.
از تصاویر ام آر آی به منظور بررسی عملکرد صحیح بافت‌های مغز، شناسایی محل دقیق خونریزی یا تومورهای احتمالی و همچنین برای تعیین محل شکستگی یا آسیب استخوان‌های صورت و جمجمه به کار می‌رود.
ام آر آی مغز در چه مواردی انجام می‌شود؟
ام آر آی یک تصویربرداری تشخیصی است و از آن به منظور بررسی ناهنجاری‌های سر و مغز و یا ستون مهره‌ها استفاده می‌شود. به طور کلی در موارد زیر و یا شک به موارد زیر، پزشک برای بیمار ام آر آی مغز را تجویز خواهد کرد:
- ناهنجاری‌های رشد
- هیدروسفالی – اتساع فضاهای مایع درون مغز (بطن‌های مغزی)
- صرع یا تشنج
- عفونت‌ها
- سکته
- تومو‌های مغزی
- برخی بیماری های مزمن مانند مولتیپل اسکلروزیس (MS)
- خونریزی در بیماران تروما
- اختلالات چشم و گوش داخلی
- اختلالات غده هیپوفیز
- مشکلات عروقی، مانند آنوریسم (انبساط حباب مانند رگ)، انسداد شریانی (انسداد) یا ترومبوز وریدی (لخته شدن خون در ورید)
ام آر آی مغز چگونه انجام می‌شود؟
ام آر آی یک فرآیند سرپایی است و نیاز به بستری ندارد. در طی این فرآیند در صورتی که به عنوان بیمار مراجعه کنید معمولا مراحل زیر را تجربه خواهید کرد:
تکنسین شما را روی یک میز متحرک قرار می‌دهد. ممکن است به وسیله چند تسمه و تکیه‌گاه شما را بر روی میز ثابت نگه دارند که در حین تصویربرداری تکان نخورید.
تکنسین ممکن است دستگاه‌هایی که حاوی سیم پیچ‌های تشخیص دهنده امواج رادیویی هستند را، در اطراف یا در کنار ناحیه مورد بررسی بدن قرار دهد. در ام آر آی مغز این وسایل معمولا در کنار سر بیمار قرار می‌گیرند.
سپس تکنسین دستگاه ام آر آی را بررسی کرده و از سالم بودن آن مطمئن خواهد شد.
در انجام ام آر آی مغز، دستگاهی در اطراف سر قرار می‌گیرد.
در صورتی که نیاز به ام آر آی با تزریق (کنتراست) داشته باشید، این ماده توسط پرستار یا تکنسین به صورت وریدی به شما تزریق خواهد شد.
سپس شما در آهنربای دستگاه ام آر آی قرار خواهید گرفت. تکنسین بقیه فرآیند را از خارج از اتاق کنترل کرده و تصویربرداری آغاز می‌شود. در صورت بروز هر مشکلی شما می‌توانید از طریق یک دستگاه مخابره داخلی با تکنسین صحبت کنید، اما بهتر است بی‌حرکت بمانید که تصاویر به دست آمده از کیفیت لازم برخوردار باشند.
وقتی معاینه کامل شد، تکنسین ممکن است از شما بخواهد که منتظر بمانید تا رادیولوژیست تصاویر را در صورت نیاز بیشتر بررسی کند.
پس از پایان ام آر آی تکنسین یا پرستار آنژیوکت را از محل خود خارج کرده و جای آن را پانسمان می‌کند.
پس از ام آر آی گاهی پزشک ممکن است بر روی شما طیف سنجی MR را انجام دهد. طیف سنجی MR اطلاعات بیشتری در مورد مواد شیمیایی موجود در سلول‌های بدن ارائه می دهد. این مورد ممکن است حدود 15 دقیقه به زمان کل اضافه کند.
مدت زمان ام آر آی مغز
ام آر آی مغز (سر) به تنهایی به طور میانگین حدود 30 دقیقه به طول می‌انجامد. در حین تصویر برداری بیمار باید کاملا بی حرکت بماند. این فرآیند با توجه به طول دستگاه ممکن است کمی زودتر یا دیرتر به اتمام برسد.
آنچه حائز اهمیت است بی حرکت ماندن بیمار در طول انجام MRI می‌باشد. ضمنا بیماران نباید هیچگونه شیء فلزی را به همراه داشته باشند. باید توجه داشت که صداهای تولید شده از دستگاه ام آر آی در حین تصویربرداری طبیعی بوده و نباید موجب نگرانی بیمار شود.
ام آر آی مغز با تزریق (کنتراست)
در برخی از آزمایشات ام آر آی مغز از تزریق ماده کنتراست (حاجب) استفاده می‌شود. این ماده کنتراست اغلب گادولینیوم است که یک فلز خاکی کمیاب است. وقتی این ماده وارد بدن می‌شود، خواص مغناطیسی مولکول‌های آب در مجاورت خود را تغییر می‌دهد که این موضوع منجر به افزایش کیفیت تصاویر به دست آمده خواهد شد. تزریق ماده کنتراست در واقع حساسیت (sensitivity) و اختصاصیت (specificity) تصاویر تشخیصی را بهبود می‌بخشد.
مواد کنتراست کیفیت تصاویر دریافتی از عروق و تومورها را افزایش می‌دهند. همچنین بهتر می‌توانند کانون‌های التهابی را نمایان کنند. توجه داشته باشید که تزریق کنتراست تصاویر ام آر آی مغز را رنگی نمی‌کند و تنها کیفیت تشخیصی آن را بالاتر خواهد برد.
تهیه تصاویر ام آر آی سر با کنتراست همچنین برای تشخیص بیماری‌هایی مانند ام اس و زوال عقل (دمانس) کمک کننده است و ممکن است پزشک برای یافتن علت سکته مغزی از آن استفاده نماید.
برای تزریق ماده حاجب بر روی دست بیمار یک آنژیوکت تعبیه می‌شود و ماده کنتراست به صورت وریدی به بیمار تزریق خواهد شد. لازم به ذکر است که ماده حاجب به کار رفته در ام آر آی برخلاف مواد کنتراست یددار عوارض خاصی را در بیماران ایجاد نمی‌کند.
ام آر آی مغز بدون تزریق (ام آر آی مغز بدون کنتراست)
ام آر آی مغز بدون کنتراست از لحاظ نحوه تصویربرداری با ام آر آی با کنتراست تفاوتی ندارد. در این روش ماده حاجبی مانند گادولینیوم به بیمار تزریق نمی‌شود. شاید بپرسید چرا؟
پاسخ این است که گاهی اوقات نیازی به تصاویر با کیفیت و قدرت تشخیصی بالا نداریم. برای مثال نیاز به شناسایی لخته در عروق خونی یا وجود تومور مغزی از مواردی هستند که قدرت تشخیص بالایی می‌خواهند اما یک خونریزی داخل جمجمه‌ای با ام آر آی بدون کنتراست هم به راحتی برای پزشک متخصص قابل شناسایی است. همچنین در بیشتر عمل‌های ارتوپدی نیز از ام آر آی بدون تزریق استفاده می‌شود.
ضمنا گاهی اوقات تزریق ماده حاجب ممکن است سلامت بیمار را به خطر بیاندازد. برای مثال در مادران باردار همواره انجام ام آر آی بدون کنتراست توصیه می‌شود و یا انجام MRI با کنتراست در بیمارانی با نارسایی کلیه حتما باید تحت نظر پزشک و در موارد خاص انجام بگیرد.
ام آر آی مغز چند دقیقه طول میکشد؟
همانطور که گفته شد ام آر آی مغز حدود 30 دقیقه طول میکشد اما به طور کلی این مدت زمان بین 20 دقیقه تا 60 دقیقه متغیر است.
هزینه ام آر آی مغز
تعرفه انجام ام آر آی سالانه توسط معاونت درمان وزارت بهداشت به مراکز دولتی و بیمارستان‌ها ابلاغ می‌شود، در ادامه با تعرفه دولتی و بدون بیمه انواع ام آر آی مغز با و بدون کنتراست در سال 1401 آشنا می‌شویم:
- هزینه ام آر آی مغز بدون تزریق:
- تعرفه دولتی: 1.782.740 ریال
- تعرفه بدون بیمه: 6.576.500 ریال
- هزینه ام آر آی مغز با تزریق:
- تعرفه دولتی: 2.173.390 ریال
- تعرفه بدون بیمه: 7.883.500 ریال
- هزینه ام آر آی مغز با و بدون تزریق:
- تعرفه دولتی: 3.035.590 ریال
- تعرفه بدون بیمه: 11.104.000 ریال
تفسیر جواب ام آر آی مغز
پس از انجام ام آر آی مغز حدود 72 الی 94 تصویر از مقاطع مغز و صورت تهیه می‌گردد. این تصاویر در گذشته بیشتر بر روی کلیشه‌های مخصوص چاپ شده و در اختیار بیمار قرار می‌گرفت اما در چند سال اخیر و در ایران به منظور کاهش هزینه‌ها ممکن است بر روی کاغذ عادی چاپ شود و تصاویر کاملتر بر روی لوح فشرده و همراه با ریپورت رادیولوژیست تحویل بیمار خواهد شد.
تفسیر تصاویر ام آر آی مغز امری تخصصی بوده و لازم است که توسط یک پزشک متخصص یا جراح مغز و اعصاب مورد بررسی قرار بگیرد. بهتر است به برای تفسیر ام آر آی حتما به افرادی مانند دکتر محمود یزدان پناهی ،دارای بورد تخصصی جراحی مغز و اعصاب و جراحی ستون فقرات و دیسک، مراجعه شود و از تفاسیر افراد نا آشنا اکیدا پرهیز شود.
مراقبت بعد از ام آر آی مغز
تصویربرداری ام آر آی نیاز به بستری خاصی در بیمارستان ندارد و بیمار پس از اسکن، می‌تواند بلافاصله فعالیت‌های عادی و روزمره خود را از سر بگیرد. اما بهتر است در صورتی که پیش از انجام تصویربرداری و با دستور پزشک آرامبخش مصرف کرده است، حتما همراه بیمار او را به منزل برساند و در طی 24 ساعت آینده در کنار او حضور داشته باشد.
توجه داشته باشید که رانندگی، کار با ماشین آلات سنگین یا نوشیدن الکل به مدت 24 ساعت پس از مصرف آرام بخش ایمن نیست.
پس از انجام اسکن نتایج برای بررسی بیشتر و تهیه گزارش یا ریپورت اسکن به رادیولوژیست ارجاع داده می‌شود و پس از مدتی نتایج را به بیمار تحوبل خواهند داد. این بدان معناست که بعید است بیمار فوراً و بلافاصله پس از تصویربرداری نتایج ام آر آی مغز خود را دریافت کند. این پروسه ممکن است حدود یک یا حتی دو هفته نیز طول بکشد، البته پزشک رادیولوژیست موراد فوری را در اسرع وقت بررسی خواهد کرد.
گزارش پزشک رادیولوژیست را به نزد دکتر محمود یزدان پناهی برده و منتظر تشخیص قطعی ایشان در صورت وجود عارضه احتمالی بمانید.
منابع:
https://my.clevelandclinic.org/
