تومور مغزی گروهی از سلول‌های غیرطبیعی گفته می‌شود که در داخل یا اطراف مغز افراد رشد می‌کنند. تومورهای مغزی می‌توانند مستقیماً سلول‌های سالم مغز را از بین ببرند. آن‌ها همچنین می‌توانند به طور غیرمستقیم با ازدحام در بخش‌های دیگر مغز و ایجاد التهاب، تورم مغز و فشار در جمجمه به سلول‌های سالم آسیب برسانند. در این صفحه از وبسایت دکتر محمود یزدان یزدان پناهی، متخصص جراحی مغز و اعصاب، به موضوع پرتودرمانی تومور مغزی می پردازیم. برای دیدن ویدئوهایی در این زمینه می توانید به پیج اینستاگرام دکتر یزدان پناهی مراجعه کنید.
بروز تومور در ناحیه مغز از مشکلاتی است که در کوتاه مدت با ایجاد علائم و در طولانی مدت با تحت شعاع قرار دادن سلامتی، بر فرد مبتلا تاثیر سو می‌گذارد. انواع مختلفی از تومور مغزی مانند تومور مغزی گلیوما یا تومور هیپوفیز یا مدولوبلاستوما وجود دارد. برای غلبه بر انواع مختلف تومور مغزی، روش‌های درمانی متعددی وجود دارد.
گزینه‌های درمان تومور مغزی ممکن است شامل عمل جراحی، پرتودرمانی تومور مغزی، رادیوسرجری، شیمی‌درمانی و درمان هدفمند باشد. برای انتخاب روش یا روش‌های درمانی، پزشک معالج سلامت و شرایط کلی فرد بیمار و را نیز در نظر می‌گیرد.
پرتودرمانی به معنای استفاده از اشعه، معمولاً اشعه ایکس برای درمان سلول‌های سرطانی و همچنین برای درمان تومور مغزی (اعم از تومور مغزی گلیوما یا تومور هیپوفیز) است. این روش، یک روش درمانی رایج برای تومورهای مغز و نخاع است. شما می‌توانید پرتودرمانی تومور مغزی را برای ناحیه‌های زیر به کار گیرید:
- تومور و ناحیه اطراف بافت سالم
- کل مغز
- کل نخاع
همچنین معمولاً پرتودرمانی تومور مغزی با روش‌های زیر انجام شود:
- بعد از انجام جراحی مغز و اعصاب (گاهی اوقات در ترکیب با شیمی درمانی) برای کشتن سلول‌های باقی‌مانده تومور مغزی
- به عنوان درمان اصلی (اولیه) در صورتی که عمل جراحی قابل انجام نباشد
- برای کمک به تسکین علائم ناشی از تومور مغزی
همچنین معمولاً برای درمان تومور مغز یا نخاع از پرتو درمانی خارجی بهره گرفته می‌شود. پرتودرمانی خارجی سلول‌های سرطانی را با استفاده از تشعشعاتی که از یک دستگاه به سمت سرطان هدف می‌گیرد، از بین می‌برد. رایج‌ترین نوع ماشین مورد استفاده، ماشین شتاب دهنده خطی (LINAC) نام دارد. این ماشین از برق برای ایجاد پرتوهای درمانی بهره می‌گیرد. انواع مختلفی از پرتو درمانی خارجی مانند رادیوتراپی کانفورمال، رادیوتراپی استریو تاکتیک (SRT)، درمان پرتو پروتون (PBT) وجود دارد که با توجه به تشخیص پزشک معالج انجام می‌پذیرد.
روش دیگر پرتودرمانی تومور مغزی، روش پرتو درمانی می‌باشد. در این روش پرتودهی شدیدتر و در داخل بدن انجام می‌شود. دو نوع اصلی پرتودرمانی داخلی وجود دارد که شامل درمان مایع رادیواکتیو (رادیوایزوتوپ یا رادیونوکلئید درمانی) و براکی تراپی (درمان ایمپلنت رادیواکتیو) می‌باشد. انتخاب نوع روش پرتو درمانی داخلی بستگی به نوع سرطان فرد مبتلا و محل آن در بدن او دارد.
پرتو درمانی تومور مغزی چند جلسه است؟
پرتو درمانی تومور مغزی می‌تواند در یک یا چند جلسه انجام گیرد. میزان درمان دریافتی و تعداد جلسات پرتودرمانی تومور مغزی می‌تواند بستگی زیادی به شدت گسترش تومور، ناحیه درگیر و همچنین شرایط جسمی بیمار داشته باشد. گاهی ممکن است در هنگام انجام این روش عوارضی رخ دهد و همین امر سرعت پرتودرمانی را آهسته کند.
آیا پرتودرمانی تومور مغزی را از بین می‌برد؟
اگر به هر دلیلی امکان عمل جراحی برای برداشتن تومور مغزی وجود نداشته باشد، احتمال دارد پرتودرمانی تومور مغزی درمان اصلی باشد. برای مثال، اگر آن‌قدر فرد بیمار دچار ناخوشی است که امکان انجام عمل جراحی را ندارد یا اگر تومور در ناحیه‌ای از مغز مانند ساقه مغز. باشد که عمل جراحی برای پزشکان دشوار است، این روش به کار گرفته می‌شود. این روش درمانی می‌تواند موجب از بین رفتن تومور مغزی و تشکیل مجدد آن و همچنین رفع علائم ناشی از تومور مغزی در فرد مبتلا شود.
پرتو درمانی تومور مغزی خوش خیم و بدخیم
تومورهای مغزی یا از نوع بدخیم یا خوش خیم هستند. به یک تومور بدخیم، سرطان مغز نیز گفته می‌شود. این نوع از تومورهای مغزی به سرعت رشد کرده و اغلب به مناطق سالم مغز حمله می‌کند. همچنین تومورهای خوش خیم مغز حاوی سلول‌های سرطانی نبوده و معمولاً به کندی رشد می‌کنند.
تومورهای مغزی اولیه یا متاستاتیک هستند. تومورهای مغزی اولیه از درون مغز شروع می‌شوند. تومورهای متاستاتیک زمانی ایجاد می‌شوند که سلول‌های سرطانی در ناحیه دیگری از بدن جدا شده و به مغز مهاجرت می‌کنند. به همین دلیل، تومورهای متاستاتیک مغز تقریباً همیشه بدخیم هستند، در حالی که تومورهای مغزی اولیه ممکن است خوش خیم یا بدخیم باشند.
پرتو درمانی تومور مغزی می‌تواند هم برای نوع خوش خیم و هم بدخیم این بیماری استفاده قرار گیرد. معمولاً مقدار زیادی اشتراک عمل بین این دو حالت وجود دارد. در حالتی که تومور مغزی خوش خیم باشد با پرتودرمانی تومور مغزی به تنهایی و یا در ترکیب با روش‌های دیگر مانند عمل جراحی یا شیمی درمانی تومور مغزی کنترل می‌گردد.
در تومور مغزی بدخیم نیاز است که بیمار به طور مداوم توسط گروه درمانی و پزشک معالج مورد پایش قرار گیرد. به محض شروع مجدد رشد تومور و بروز علائم در فرد بیمار، باید پروسه درمانی که توسط گروه درمانی طراحی شده دوباره شروع شود. با عدم بازگشت تومور مغزی و علائم تائید عدم ابتلا با روش‌های تشخیصی مانند ام آر آی مغز و بافت شناسی و پاتولوژی می‌توان از ختم بیمار اطمینان پیدا کرد.
تأثیر پرتودرمانی بر تومور مغزی
پرتو درمانی از جمله روش‌هایی می‌باشد که تاثیر فراوانی بر کنترل و درمان تومور مغزی دارد. میزان تاثیر این روش درمانی می‌تواند در ارتباط با زمان تشخیص، زمان به کار گیری این روش، امکان به کار گیری و تلفیق روش‌های مختلف و همچنین شرایط جسمی و روحی فرد مبتلا داشته باشد.
درصد موفقیت پرتودرمانی تومور مغزی
درصد موفقیت پرتو درمانی تومور مغزی به مانند تاثیر پرتو درمانی بر تومور مغزی به عوامل مختلفی بستگی دارد. همان‌طور که در بالاتر بیان کردیم پرتودرمانی تومور مغزی می‌تواند به صورت خارجی برای فرم‌های غالباً خفیف بیماری و داخلی برای فرم‌های شدید بیماری استفاده شود. همچنین باید به یاد داشت که پرتودرمانی داخلی اگر چه روش قدرتمندتری است ولی می‌تواند مخاطرات و عوارض بیشتری به همراه داشته باشد.
عوارض پرتودرمانی تومور مغزی
بعد از عمل تومور مغزی چه اتفاقی می افتد؟ چه مخاطراتی برای فرد تحت درمان رخ می‌دهد؟ پرتودرمانی تومور مغزی می‌تواند عوارض جانبی کوتاه‌مدتی مانند خستگی و بیماری را در فرد درمان گیرنده ایجاد کند. این عوارض معمولاً چند هفته پس از درمان بهبود می‌یابند. همچنین ممکن است عوارض جانبی طولانی مدتی بعد از درمان بروز پیدا کند که امکان دارد برای مدت طولانی‌تری ادامه یافته و گاهی اوقات ممکن است دائمی باشد.
| این مطلب را از دست ندهید: عوارض بعد از عمل تومور مغزی خوش خیم |
این عوارض جانبی از فردی به فرد دیگر متفاوت است. همچنین بروز این مخاطرات به درمان دیگر بیمار بستگی دارد. به عنوان مثال، اگر فرد بیمار درمان شیمی درمانی را انجام دهد، عوارض جانبی می‌تواند بدتر و شدیدتر شود. البته ممکن است همه اثرات ذکر شده در ادامه بروز پیدا نکند. عوارض جانبی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
خستگی و ضعف
احتمال دارد در طول درمان احساس خستگی بروز پیدا کند. معمولاً با ادامه درمان این حالت بدتر می‌شود. همچنین ممکن است این حالت با احساس ضعف و کمبود انرژی همراه شود. کنید. خستگی می‌تواند تا چند هفته پس از پایان درمان ادامه یابد؛ اما معمولاً به تدریج بهبود می‌یابد. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که انجام فعالیت بدنی ملایم می‌تواند انرژی بیشتری به فرد تحت درمان بدهد. در تعداد کمی از افراد، خستگی می‌تواند در عرض 5 تا 6 هفته پس از پایان درمان بسیار شدید شود که به آن سندرم خواب‌آلودگی می‌گویند. همچنین ممکن است علائم دیگری مانند بی‌اشتهایی بروز پیدا کند. این سندرم در کودکان بیشتر شایع است، اما می‌تواند در افراد بزرگ سال نیز رخ دهد. بروز این مشکل معمولاً نیازی به درمان نداشته و طی چند هفته به خودی خود بهبود می‌یابد.
ریزش یا نازک شدن مو
پرتودرمانی تومور مغزی می‌تواند موجب بروز پدیده ریزش یا نازک شدن مو شود. اگر قسمت خاصی از سر را درمان می‌کنید، موهای شما معمولاً در آن ناحیه می‌ریزد. همچنین احتمال کمی ریزش مو را در طرف مقابل سر تجربه کنید. اینکه موهای شما دوباره در دوره نقاهت بعد از عمل تومور مغزی رشد کند یا نه بستگی به نوع پرتو درمانی شما دارد. به عنوان مثال، اگر برای درمان علائم خود رادیوتراپی می‌کنید، به احتمال زیاد موهای شما دوباره رشد خواهند کرد. در حالی که اگر برای درمان سرطان شما از دوز بالایی از اشعه استفاده کنید، احتمال دارد که ریزش مو دائمی باشد.
احساس ناخوشی
این مشکل می‌تواند در طول درمان و یا حتی چند هفته پس از پایان درمان بروز پیدا کند. این مشکل معمولاً با دریافت درمان دارویی به خوبی کنترل می‌شود. گروه درمانی می‌تواند به فرد تحت درمان قرص‌های ضد بیماری بدهد. پرتودرمانی تومور مغزی می‌تواند موجب بروز تورم شود که خود می‌تواند حالت تهوع را به همراه داشته باشد. از این دریافت دارویی‌هایی مانند آستروئیدها می‌توانند به کاهش تورم و ناخوشی کمک کنند.
بدتر شدن علائم تومور مغزی
پرتودرمانی تومور مغزی گاهی اوقات می‌تواند علائم این بیماری را قبل از بهبودی بدتر کند. این امر به این دلیل است که درمان می‌تواند موجب بروز تورم در مغز شود. تورم باعث افزایش فشار مغز و بدتر شدن علائم می‌شود. این می‌تواند ترسناک باشد زیرا ممکن است فکر کنید پرتودرمانی تومور مغزی مؤثر نیست. افزایش فشار در مغز ممکن است باعث علائمی مانند سردرد، احساس ناخوشی و تشنج شود. معمولاً در طول درمان برای کمک به این رفع این مشکل، استروئید را برای فرد تحت درمان تجویز می‌کنند.
منابع:
https://www.cancerresearchuk.org/
