درمان تومور مغزی بستگی به این دارد که آیا تومور مغزی سرطان بوده یا غیر سرطانی که تومور خوش‌خیم مغز نیز نامیده می‌شود. گزینه‌های درمانی تومور نیز به نوع، اندازه، درجه و محل تومور مغزی بستگی دارد. گزینه‌های درمان تومور مغزی ممکن است شامل جراحی، پرتودرمانی، رادیوسرجری، شیمی‌درمانی و درمان هدفمند باشد. هنگام بررسی گزینه‌های درمانی، پزشک معالج شما سلامت کلی و ترجیحات فرد بیمار را نیز در نظر می‌گیرد و ممکن است فوراً نیازی به درمان نباشد.
در این صفحه از وبسایت دکتر محمود یزدان پناهی، جراح و متخصص مغز و اعصاب، به موضوع درمان تومور مغزی و روش های آن می پردازیم. برای دیدن ویدئوهایی در این زمینه میتوانید پیج اینستاگرام دکتر یزدان پناهی را دنبال کنید.
مراحل درمان تومور مغزی
بعد از تشخیص قطعی تومور مغزی و نوع آن (مانند تومور مغزی گلیوما یا تومور هیپوفیز) و میزان گستردگی این بیماری، پزشک جراح می‌تواند از روش‌های درمانی مختلف تومور مغزی به تنهایی بهره گیرد. درمان تومور مغزی می‌تواند شامل جراحی تومور مغزی، شیمی‌درمانی و رادیوتراپی، رادیوسرجری، درمان هدفمند و… باشد. آزمایش‌ها لازم قبل از انجام درمان انجام می‌شود و بعد از درمان تومور مغزی، پایش مداوم وضعیت فرد بیمار توسط پزشک یا با روش‌هایی مانند ام آر آی مغز توصیه می‌گردد.
درمان تومور مغزی خوش‌خیم
اگر تومور مغزی کوچک باشد، معمولاً سرطانی نیست و علائمی ایجاد نمی‌کند. این نوع تومور، تومور مغزی خوش خیم نامیده می‌شوند. در این حالت احتمالاً فوراً به درمان نیاز نداشته باشید. تومورهای کوچک و خوش‌خیم مغز ممکن است رشد نکرده یا آن‌قدر آهسته رشد کنند که هرگز مشکلی را برای فرد مبتلا به تومور مغزی ایجاد نکنند. البته ممکن است فرد مبتلا به تومور مغزی چند بار در سال اسکن MRI مغز را برای بررسی رشد تومور مغز انجام دهد. اگر تومور مغزی سریع‌تر از حد انتظار رشد کند یا علائمی مانند خونریزی مغزی یا فشار مغز در فرد مبتلا ایجاد شود، ممکن است نیاز به درمان داشته باشید.
درمان تومور مغزی بدخیم
در درمان تومور مغزی بدخیم زمان تشخیص و مرحله ابتلای فرد بیمار بسیار مهم می‌باشد. معمولاً پایش و ویزیت مداوم و بهره‌گیری از روش‌های تشخیصی کارآمد مانند ام آر آی مغز می‌تواند در این زمینه مفید باشد. معمولاً سعی می‌شود با استفاده از روش‌های درمانی مفید کاربردی از شدت گرفتن و گسترش بیماری پیشگیری شود. همچنین بعد از پروسه درمانی و در دوران نقاهت با توجه به احتمال بروز عوارض درمان یا عود مجدد، فرد درمان گرفته باید به طور مستمر توسط پزشک جراح ویزیت شود.
آیا تومور مغزی با دارو درمان می‌شود؟
معمولاً با کمک داروهای تجویزی توسط پزشک می‌توان برخی علائم و درد تومور را کاهش داد، اما این داروها نمی‌توانند خود این بیماری را درمان کنند. از این رو تعدادی داروی ضد درد وجود دارد که میتوانید برای سردرد خود مصرف کنید. معمولاً برای این هدف از داروهای تیلنول (استامینوفن)، ادویل (ایبوپروفن)، آلوه (ناپروکسن سدیم) و اکسدرین استفاده می‌شود.
جراحی تومور مغزی
هدف از درمان تومور مغزی با جراحی مغز و اعصاب برداشتن تمام سلول‌های تومور است. همیشه نمی‌توان تومور را به طور کامل حذف کرد. در صورت امکان، جراح تلاش می‌کند تا آنجایی که می‌توان با خیال راحت انجام داد، تومور مغزی را حذف کرد. جراحی برداشتن تومور مغزی می‌تواند برای درمان سرطان مغز و تومورهای خوش‌خیم مغز استفاده شود.
برخی از تومورهای مغزی کوچک هستند و به راحتی از بافت مغز اطراف جدا می‌شوند. این امر باعث می‌شود که تومور به طور کامل برداشته شود. سایر انوع تومور مغزی را نمی‌توان از بافت اطراف جدا کرد. گاهی اوقات تومور مغزی مجاور بخش مهمی از مغز است. در این حالت جراحی تومور مغزی ممکن است خطرناک باشد. از ای رو جراح ممکن است تا آنجایی که امکان دارد، تومور را خارج کند. برداشتن تنها بخشی از تومور مغزی را گاهی برداشت ساب توتال می نامند. برداشتن بخشی از تومور مغزی ممکن است به کاهش علائم در فرد بیمار کمک کند.
درمان تومور مغزی با پرتودرمانی (رادیوتراپی)
یکی از راه های درمان تومور مغزی روش پرتودرمانی می‌باشد که در آن از پرتوهای انرژی قدرتمندی برای از بین بردن سلول‌های تومور استفاده می‌کند. مقدار انرژی به کار گرفته شده می‌تواند از اشعه ایکس، پروتون‌ها و منابع دیگر تأمین شود. روش پرتودرمانی معمولاً از یک دستگاه خارج از بدن انجام می‌شود که به آن تابش پرتو خارجی می‌گویند. به ندرت، پرتو را می‌توان در داخل بدن قرار داد. به این روش براکی تراپی می‌گویند. از پرتودرمانی می‌توان برای درمان سرطان و تومورهای خوش‌خیم مغز استفاده کرد.
پرتودرمانی خارجی معمولاً در دوره‌های کوتاه روزانه انجام می‌شود. یک برنامه درمانی معمولی ممکن است شامل انجام پرتودرمانی در طول پنج روز در هفته و به مدت 2 تا 6 هفته باشد. پرتوهای خارجی می‌توانند بر روی ناحیه‌ای از مغز که تومور در آن قرار دارد متمرکز شود یا می‌تواند به کل مغز فرد بیمار تابانده شود. در بیشتر افراد مبتلا به تومور مغزی، ناحیه اطراف تومور را هدف قرار می‌دهند. اگر تومورهای زیادی وجود داشته باشد، ممکن است کل مغز فرد نیاز به پرتو درمانی داشته باشد. هنگامی که تمام مغز تحت درمان قرار می‌گیرد، این روش تابش کل مغز نامیده می‌شود. قرار گرفتن کل مغز در معرض تشعشعات اغلب برای درمان سرطانی استفاده می‌شود که از قسمت دیگری از بدن به مغز سرایت کرده و تومورهای متعددی را در مغز تشکیل می‌دهد.
به طور سنتی، در روش درمانی پرتودرمانی از اشعه ایکس استفاده می‌کند، اما در فرم جدیدتر این روش درمانی برای تأمین انرژی از پروتون‌ها استفاده می‌کند. پرتوهای پروتون را می‌توان با دقت بیشتری مورد کاربرد قرار داد تا تنها به سلول‌های تومور آسیب برساند. از مزایای این روش درمانی این است که ممکن است کمتر به بافت سالم مجاور آسیب برسانند. پروتون درمانی ممکن است برای درمان تومورهای مغزی در کودکان مفید باشد. همچنین این روش درمانی ممکن است به درمان تومورهایی که بسیار نزدیک به بخش‌های مهم مغز هستند کمک کند. البته پروتون درمانی به اندازه پرتودرمانی سنتی اشعه ایکس در دسترس نبوده و عمومیت ندارد.
عوارض جانبی پرتودرمانی برای تومورهای مغزی بستگی به نوع و دوز پرتوی دریافتی توسط فرد بیمار دارد. عوارض جانبی رایجی که در طول درمان یا بلافاصله پس از این روش درمانی رخ می‌دهد شامل مواردی مانند خستگی، سردرد، از دست دادن حافظه، تحریک پوست سر و ریزش مو است. گاهی اوقات عوارض جانبی پرتودرمانی سال ها بعد خود را نشان می‌دهد. این عوارض جانبی دیرهنگام ممکن است شامل بروز مشکلاتی در حافظه و تفکر و تمرکز فرد بیمار باشد.
شیمی‌درمانی تومور مغزی
در روش درمانی شیمی‌درمانی که برای درمان تومورهای مغزی به کار گرفته می‌شود از داروهای قوی برای از بین بردن سلول‌های گرفتار تومور استفاده می‌کند. داروهای شیمی‌درمانی را می‌توان به صورت قرص مصرف کرد یا به داخل رگ تزریق کرد. گاهی اوقات داروی شیمی‌درمانی در طول جراحی در بافت مغز قرار می‌گیرد.
روش درمانی شیمی‌درمانی می‌تواند برای درمان سرطان مغز و تومورهای خوش‌خیم مغز استفاده شود. گاهی اوقات این روش درمانی هم‌زمان با پرتودرمانی یا عمل جراحی انجام می‌شود. عوارض جانبی شیمی‌درمانی به نوع و دوز داروهایی که دریافت می‌کنید بستگی دارد. شیمی‌درمانی می‌تواند باعث بروز عوارضی مانند تهوع، استفراغ و ریزش مو شود.
| دیگران می خوانند: علائم پنهان تومور مغزی |
رادیو سرجری تومور مغزی
از روش رادیوسرجری که شکل شدیدی از پرتودرمانی است، برای کنترل تومور مغزی استفاده می‌شود. در این روش درمانی پرتوهای درمانی را از زوایای مختلف به سمت تومور مغزی هدف قرار می‌دهد. هر پرتو خیلی قدرتمند نیست؛ اما نقطه‌ای که پرتوها به هم می‌رسند، دوز بسیار زیادی از تابش را دریافت کرده که سلول‌های تومور را از بین می‌برد. رادیوسرجری را می‌توان برای درمان سرطان‌های مغز و تومورهای خوش‌خیم مغز استفاده کرد.
انواع مختلفی از فناوری در پرتو جراحی برای ارسال پرتو برای درمان تومورهای مغزی استفاده می‌شود. برخی از آن‌ها شامل موارد زیر می‌باشند:
رادیوسرجری شتاب دهنده خطی
به ماشین‌های شتاب دهنده خطی ماشین‌های LINAC نیز گفته می‌شود. ماشین‌های LINAC با نام های تجاری خود مانند CyberKnife، TrueBeam و غیره شناخته می‌شوند. در این روش یک ماشین LINAC با کمک پرتوهای انرژی را که به دقت شکل گرفته‌اند، اهداف درمانی را از چندین زاویه مختلف هدف قرار می‌دهد. پرتوها از اشعه ایکس ساخته شده‌اند.
رادیوسرجری گاما نایف
یک دستگاه گاما نایف تعداد زیادی پرتوهای کوچک پرتو را به طور هم‌زمان هدف قرار می‌دهد. پرتوها از اشعه گاما ساخته شده‌اند.
رادیوسرجری پروتون
در رادیوسرجری پروتون از پرتوهای ساخته شده از پروتون استفاده می‌شود. این روش جدیدترین نوع رادیوسرجری بوده و به تدریج در حال رایج شدن است البته این روش در همه بیمارستان‌ها در دسترس نیست.
رادیوسرجری معمولاً در یک جلسه یا چند جلسه درمانی انجام می‌شود. فرد بیمار می‌تواند پس از درمان به خانه رفته و نیازی به ماندن در بیمارستان ندارد. عوارض جانبی روش درمانی رادیوسرجری شامل احساس خستگی شدید و تغییرات پوستی در پوست سر می‌باشد. ممکن است پوست سر فرد تحت درمان خشک، دارای خارش و حساس باشد. همچنین ممکن است فرد درمان گرفته دچار تاول روی پوست یا ریزش مو شود (گاهی اوقات ریزش مو دائمی است).
درمان هدفمند
در درمان هدفمند تومورهای مغزی از داروهایی استفاده می‌شود که به مواد شیمیایی خاص موجود در سلول‌های تومور حمله می‌کنند. با مسدود کردن این مواد شیمیایی، درمان‌های هدفمند می‌توانند موجب بروز پدیده مرگ در سلول‌های تومور مغزی شوند. از درمان هدفمند برای کنترل انواع خاصی از سرطان مغز و تومورهای خوش‌خیم مغز استفاده می‌شود. قبل از انجام این روش درمانی سلول‌های تومور مغزی فرد درمان گیرنده ممکن است آزمایش شوند تا مشخص شود آیا درمان هدفمند درمان تومور مغزی مفید است یا نه.
دوره نقاهت بعد از عمل تومور مغزی
اما بعد از عمل تومور مغزی چه اتفاقی می‌افتد؟ معمولاً روش درمانی تومور مغزی مانند دیگر روش‌های جراحی و درمانی شامل عوارض و مخاطراتی مانند تهوع، سرگیجه، استفراغ، امکان عفونت محل جراحی، افت فشار و اختلال در حافظه و تفکر و… می‌باشد. با رعایت مراقبت‌های لازم می‌توان این مخاطرات را کنترل و محدود کرد. همچنین برای جلوگیری از بروز مخاطراتی مانند لخته خون در مغز نیاز است که فرد درمان گرفته استراحت مطلق نداشته و فعالیت بدنی توصیه‌شده توسط پزشک معالج (مانند پیاده‌روی) را انجام دهد.
منبع:
