بیرون‌زدگی دیسک کمری یکی از علل شایع ناتوانی در افراد زیر 45 سال محسوب میشود. شیوع آن در مردان دو برابر زنان است و در سنین 30 تا 50 سالگی شایع‌تر از بقیه سنین است و سالانه از هر 1000 نفر، بین 5 تا 20 نفر به آن مبتلا می‌گردند.
با توجه به پیشرفت‌های حاصل شده در زمینه‌ی پزشکی و استفاده‌ی روز افزون از روش‌های اندوسکوپیک و لیزرها، این ابزارها در جراحی دیسک کمر هم مورد استفاده قرار گرفتند و بسیار موثر واقع شده‌اند. در حال حاضر، بیشتر روش‌های جراحی دیسک کمری، به صورت همان روش‌های سنتی و تهاجمی است ولی با توجه به مفید واقع شدن لیزرها و روش‌های اندوسکوپی در جراحی دیسک کمر، استفاده از آن‌ها رو به افزایش است.
در این صفحه از سایت دکتر محمود یزدان پناهی به جراحی آندوسکوپی دیسک کمر، مزایا، معایب و مراقبت های پس از آن می پردازیم. اگر به اطلاعات کاملی در این مورد نیازمندید، تا انتهای مقاله همراه ما باشید. همچنین اگر علاقمند به دیدن ویدئو در این زمینه هستید، می توانید به پیج اینستاگرام دکتر یزدان پناهی مراجعه کنید.
دیسک کمر چیست؟
ستون مهره‌ها که در خلف بدن واقع شده است، یک ساختار استخوانی متشکل از تعدادی مهره است که بر روی یک دیگر واقع شده‌اند. در بین این مهره‌ها، ساختارهایی غضروفی و ژلاتین مانند وجود دارند که حرکت مهره‌ها بر روی یکدیگر را تسهیل می‌کنند و باعث می‌شوند که فرد بتواند خم شود، به طرفین بچرخد و به طور کلی، موقعیت بدن خود را تغییر دهد.
| دیگران می خوانند: |
بیرون زدگی دیسک کمر به چگونه رخ می‌دهد؟
زمانی که فرد جسم سنگینی را بلند کند، فشار مضاعفی بر روی این دیسک‌ها اعمال میشود و ممکن است که این مهره‌ها از جای خود خارج شوند و یا حتی دچار پارگی گردد. زمانی که دیسک کمری دچار بیرون‌زدگی شود، به علت مجاورت آن با نخاع و اعصاب مختلف، بر روی این ساختارها فشار می‌آورد و منجر به بروز یکسری علائم نورولوژیک در فرد می‌گردد.
علائم بیرون زدگی دیسک کمری کدامند؟
با توجه به این که اعصاب منشا گرفته از کمر، به سمت پاها حرکت می‌کنند، علائم بیرون‌زدگی دیسک کمری را عمدتا در پاها شاهد خواهیم بود؛ برخی از این علائم عبارتند از:
- درد: شایع‌ترین علامت در بیماران دچار بیرون‌زدگی دیسک کمری، درد است. این بیماران به صورت یکطرفه دچار کمردرد می‌شوند. کمردرد این بیماران فعالیتی است؛ به عبارتی با حرکت کردن(بخصوص با خم شدن به سمت جلو) درد این بیماران تشدید می‌گردد. درد این بیماران تیر کِشنده است و ماهیتی شبیه به برق گرفتگی دارد. همچنین ممکن است که درد بیماران به سمت پاها هم تیر بکشد. عمدتا درد این بیماران از کمر به سمت باسن و خلف ران تیر می‌کشد؛ در موارد شدیدتر ممکن است که تا کف پای بیمار تیر بکشد.
- ضعف و فلجی در پاها: به علت تحت فشار قرار گرفتن اعصاب حرکتی، فرد نمی‌تواند پاهای خود را حرکت دهد و دچار ضعف و فلجی میشود.
- بی‌حسی: به علت تحت فشار قرار گرفتن اعصاب حسی، فرد ممکن است که دچار بی‌حس شدگی یا حس سوزن سوزن شدن در پاهای خود شود.
- بی‌اختیاری: در مواردی که پارگی دیسک کمر خیلی شدید باشد و مستقیما بر روی نخاع فشار وارد کند، ممکن است که فرد دچار اختلال اسفنکتری یا به بیان ساده‌تر، دچار بی‌اختیاری در دفع ادرار و اجابت مزاج گردد. در مواردی که فرد دچار بی‌اختیاری شود، بیمار باید به صورت اورژانسی تحت عمل جراحی، جهت خارج کردن دیسک آسیب دیده گردد.
لازم به ذکر است که علائم فوق (شامل درد، فلجی و ضعف عضلانی و بی‌حسی) عمدتا یکطرفه است؛ به عبارتی فرد این علائم را در یک سمت کمر خود احساس می‌کند و فقط یک پای بیمار دچار ضعف و بی‌حسی میشود.
لازم به ذکر است که در 66% موارد، ظرف 6 ماه دیسک کمر بهبود می‌یابد و نیازی به جراحی نیست.
| آنچه دیگران می خوانند: |
جراحی آندوسکوپی دیسک کمر چگونه است؟
در روش جراحی اندوسکوپی دیسک کمر، یک شکاف کوچک در ناحیه‌ی دیسک بیرون زده در سطح پوست ایجاد می‌کنند و یک ساختار لوله‌مانند (اندوسکوپ) را وارد دیسک آسیب دیده می‌کنند. با کمک یک تیغه، قسمت آسیب دیده را برش می‌دهند و آن را از بدن خارج می‌کنند. ممکن است که قسمت بیرون‌زده‌ی دیسک را به سر جای خود بازگردانند؛ به هر حال، با کمک اقدامات فوق، فشار وارد شده از روی اعصاب درگیر برداشته میشود و علائم بیمار (شامل درد، بی‌حسی، ضعف و فلجی) برطرف می‌گردد. تمام اقدامات فوق، با کمک روش‌های تصویربرداری (فلوروسکوپی) تحت نظارت قرار می‌گیرد و مشاهده میشود.
ممکن است که در راس اندوسکوپ، یک عدد لیزر نصب نمایند و جراحی را به کمک لیزر انجام دهند. روش جراحی با لیزر به این صورت است که با کمک یک تیغه، دیسک را برش می‌دهند و لیزر را وارد دیسک آسیب دیده می‌کنند. با توجه به اینکه عمده‌ی دیسک متشکل از آب است، با کمک انرژی حرارتی ناشی از لیزر، آب موجود در دیسک را تبخیر می‌کنند. با این اقدام، حجم دیسک آسیب دیده کاهش می‌یابد و فشاری که بر روی اعصاب درگیر وارد می‌کند برداشته میشود و علائم بیمار برطرف می‌گردد.
درصد موفقیت جراحی آندوسکوپی دیسک کمر
بسته به تکنولوژی مورد استفاده، مهارت جراح، شدت آسیب وارده، محل آسیب‌دیدگی و وضعیت سلامت پایه‌ی فرد، درصد موفقیت جراحی آندوسکوپی دیسک کمر می‌تواند متغیر باشد؛ ولی عمده‌ی تحقیقات به عمل آمده در این حوزه، نشان می‌دهند که میزان موفقیت این عمل، در عمده‌ی موارد، بالای 90% می‌باشد.
مزایای جراحی آندوسکوپی دیسک کمر
جراحی آندوسکوپی دیسک کمر، نسبت به جراحی‌های متداولی که مورد استفاده قرار می‌گیرند، تهاجم کمتری دارد و درنتیجه خطرات، عوارض و مدت زمان بستری پس از عمل در این نوع از جراحی کمتر از روش‌های قدیمی‌تر است.
برخی از عوارض ناشی از جراحی‌های تهاجمی عبارتند از:
- خونریزی: در جراحی‌های تهاجمی، احتمال آسیب به عروق وجود دارد و در نتیجه ممکن است که فرد دچار خونریزی گردد.
- عفونت: اگر جراحی در محیط استریل صورت نگیرد، ممکن است که فرد دچار عفونت سیستم اعصاب مرکزی (به عنوان مثال مننژیت) گردد.
- پارگی سخت شامه و نشت مایع مغزی نخاعی (CSF) : مننژها همان لایه‌های اطراف مغز و نخاع هستند که وظیفه حفاظت از این ساختارها را بر عهده دارند. در زیر این لایه‌ها مایعی وجود دارد به نام مایع مغزی نخاعی (CSF) که وظیفه‌ی تغذیه‌ی سلول‌های عصبی را بر عهده دارد. در جراحی‌های تهاجمی، ممکن است که این لایه‌ها دچار آسیب گردند و مایع مغزی نخاعی به بیرون نشت پیدا کند. یکی از علائم نشت مایع مغزی نخاعی، علاوه بر خروج ترشحات بی‌رنگ از محل جراحی، سردرد است که در حالت ایستاده تشدید می‌گردد. همچنین بیمار ممکن است که دچار تهوع، استفراغ، سرگیجه، دوبینی و… شود.
- آسیب به نخاع و اعصاب نخاعی: به دنبال جراحی‌های تهاجمی، ممکن است که به نخاع و اعصاب نخاعی آسیب وارد گردد؛ در چنین مواردی ممکن است که فرد دچار نقایص نورولوژیک مادام‌العمر (مثل فلجی، بی‌حسی و …. ) گردد.
احتمال ایجاد این نوع از عوارض در جراحی آندوسکوپی دیسک کمر بسیار کمتر است و به همین دلیل است که در سال‌های اخیر، توجه روز افزونی به این نوع از جراحی معطوف شده است.
همچنین در روش جراحی آندوسکوپی دیسک کمر، بیمار خیلی زودتر می‌تواند به زندگی معمول خود باز گردد و مدت زمان بستری در بیمارستان در این نوع از روش جراحی، کوتاه تر از جراحی‌های کلاسیک است. مدت زمان جراحی آندوسکوپی دیسک کمر حدود یک ساعت است و این بیماران در حالت معمول، نهایتا یک روز در بیمارستان بستری و سپس ترخیص می‌شوند.
| بیشتر بخوانید: |
معایب جراحی آندوسکوپی دیسک کمر
عارضه خاصی برای جراحی آندوسکوپی دیسک کمر ذکر نشده است؛ ولی اگر وسایل مورد استفاده استریل نباشند و فرد مراقبت‌های محل زخم جراحی را به خوبی رعایت نکند (مثلا محل جراحی را ضدعفونی نکند) ، ممکن است که دچار عفونت گردد.
همچنین تیغه‌ی موجود در سر لوله، می‌تواند به عروق آسیب وارد کند و باعث خونریزی گردد. این تیغه می‌تواند به اعصاب هم آسیب وارد کند و منجر به آسیب عصبی گردد. هر چند این عوارض، به مراتب نسبت به روش‌های جراحی تهاجمی کمتر است.
مطالعات نشان داده‌اند که احتمال عود در این نوع از جراحی بیشتر از روش‌های تهاجمی‌تر است و اگر به دنبال جراحی، مجددا دیسک آسیب دیده دچار بیرون زدگی گردد، فرد باید تحت عمل جراحی باز قرار گیرد و دیسک آسیب دیده کاملا خارج گردد (دیسککتومی) و به جای آن دیسک مصنوعی (پروتز) کار گذاشته شود.
در شرایطی که دیسک بسیار آسیب دیده و بر روی نخاع فشار وارد کرده باشد (مثلا بیمار دچار بی‌اختیاری شده باشد)، باید تحت عمل جراحی باز قرار گیرد؛ به بیان ساده‌تر، جراحی آندوسکوپی دیسک کمر، برای دیسک کمر خفیف کاربرد دارد و موارد شدیدتر باید تحت جراحی باز قرار گیرند.
بسته به ترجیح بیمار، تشخیص پزشک، محل دیسک و میزان آسیب دیدگی آن، یکی از دو روش جراحی باز یا جراحی آندوسکوپی ممکن است که برای بیمار انجام گیرد.
هزینه جراحی آندوسکوپی دیسک کمر
با توجه به محل و شدت آسیب و همچنین با توجه به دفترچه درمانی شما هزینه عمل می‌تواند متفاوت باشد.
مراقبت‌های بعد از جراحی آندوسکوپی دیسک کمر
معمولا درد کمر و پاها، چند ساعت پس از جراحی برطرف میشود ولی در مواردی ممکن است که این اثر پس از یک ماه مشاهده شود؛ به همین دلیل، در این بازه‌ی زمانی، از انجام کارهایی که برای دیسک کمر ضرر دارد (مثل نشستن طولانی مدت، ایستادن طولانی مدت، خم شدن به جلو و…) باید پرهیز کرد و از یکسری ورزش‌های اصلاحی برای بهبود دیسک کمر استفاده نمود. برای کاهش درد در این بازه‌ی زمانی می‌توان از داروهایی مثل دیکلوفناک، ایبوپروفن و آمپول دگزامتازون استفاده کرد.
| شاید به این مطلب نیاز داشته باشید: |
شایع‌ترین عارضه جراحی اندوسکوپی دیسک کمر، عفونت دیسک است؛ در نتیجه پس از عمل جراحی، باید حتما محل جراحی را مرتبا ضدعفونی نمود تا از ایجاد این عارضه جلوگیری به عمل آورد. همچنین استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها برای پیشگیری از عفونت توصیه میشود.
همچنین تا 48 ساعت نباید استحمام کرد و بهتر است که تا دو هفته از توالت فرنگی استفاده کرد و از تلاش بیش از حد برای اجابت مزاج خودداری نمود.
منبع:
انجمن نخاع آمریکای شمالی (NASS)
