سکته مغزی ایسکمیک مشابه حمله قلبی بوده و زمانی اتفاق می‌افتد که جریان خون به قسمتی از مغز مختل شود. سکته مغزی ایسکمیک به علت بسته شدن عروق مغزی توسط لخته و یا هر عامل انسدادی همچون فشار تومور مغزی به عروق و… رخ دهد. به گفته دکتر محمود یزدان پناهی جراح و متخصص مغز و اعصاب، سکته مغزی ایسکمیک از اورژانس‌های پزشکی محسوب شده و نیازمند درمان فوری توسط متخصص مغز و اعصاب در جهت پیشگیری از عوارض و حتی مرگ در بیمار می‌باشد. به منظور کسب اطلاعات بیشتر در خصوص سکته مغزی ایسکمیک به صفحه‌ی اینستاگرام دکتر محمود یزدان پناهی، بورد تخصصی جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات و دیسک به آیدی مراجعه نمایید.
سکته مغزی ایسکمیک چیست؟
سکته مغزی ایسکمیک یک رویداد تهدیدکننده حیات است که به دلیل انسداد جریان خون به قسمتی از مغز رخ می‌دهد. این سکته‌ها اغلب در اثر لخته‌های خونی روی می‌دهند اما علل دیگری همچون وجود تومور مغزی بدخیم که بر بافت عروقی مغز فشار می‌آورد، نیز می‌تواند داشته باشد.
سکته مغزی ایسکمیک در چه افرادی رخ می‌دهد؟
سکته مغزی ایسکمیک در همه‌ی افراد رخ می‌دهد از کودکان گرفته تا بزرگسالان اما شانس وقوع آن در برخی از افراد بیشتر است. افزایش سن یکی از ریسک‌فاکتورهای اصلی است به گونه‌ای که حدود دو سوم از سکته‌های مغزی ایسکمیک در افراد بالای 65 سال رخ می‌دهد.
برخی از شرایط پزشکی ریسک وقوع سکته مغزی ایسکمیک را افزایش می‌دهند که عبارتند از:
- فشارخون بالا (هایپرتنشن)
- کلسترول بالا (هایپرلیپیدمی)
- دیابت نوع 2
- سابقه سکته مغزی
- سابقه سکته قلبی
- آریتمی‌های قلبی مثل فیبریلاسیون دهلیزی
همچنین به عنوان یک علت نادر سکته مغزی ایسکمیک می‌تواند به علت تومور مغزی همچون تومور هیپوفیز رخ دهد که در این شرایط باید به علائم پنهان تومور مغزی در بیمار همچون عوارض نرولوژیک، کاهش میدان بینایی، اختلالات قلبی-عروقی و موارد مشابه توجه نمود.
شیوع سکته‌های مغزی چگونه است؟
سکته مغزی بسیار شایع است. سکته مغزی دومین علت جهانی مرگ‌و‌میر می‌باشد. همچنین سکته مغزی یکی از علل پیشرو در ایجاد ناتوانی‌های جسمی همچون فلج بعد از سکته مغزی هستند.
سکته مغزی ایسکمیک چه تاثیری بر بدن دارد؟
زمانی‌که سکته مغزی ایسکمیک رخ می‌دهد جریان خون به بخشی از مغز مختل می‌شود، در نتیجه آن بخش از مغز نمی‌تواند اکسیژن مورد نیاز خود را تامین کند. با متوقف شدن روند دریافت اکسیژن، سلول‌های مغزی عملکرد مناسب خود را از دست می‌دهند.
اگر سلول‌های مغزی مدت زمان طولانی را بدون اکسیژن طی کنند، شروع به از بین‌رفتن می‌کنند. اگر مقدار قابل‌توجهی از سلول‌های مغزی از بین بروند، آسیب دائمی شده و عملکرد قسمت مربوطه مغز نیز از بین خواهد رفت. اگر جریان خون متوقف شده بازیابی شود از آسیب یا حداقل شدت آن کاسته می‌شود، به همین علت زمان در درمان سکته مغزی یک عامل حیاتی است.
سکته مغزی ایسکمیک و هموراژیک
سکته مغزی دو حالت اصلی دارد: سکته مغزی ایسکمیک و سکته مغزی هموراژیک.
تفاوت سکته مغزی ایسکمیک و هموراژیک
سکته مغزی ایسکمیک زمانی روی می‌دهد که جریان خون به سلول‌های مغزی در اثر انسداد عروق مغزی متوقف شود. سکته مغزی ایسکمیک شایع‌ترین نوع از سکته‌های مغزی بوده و 80 درصد از موارد سکته‌های مغزی را شامل می‌شود.
سکته مغزی ایسکمیک به علت یکی از موارد زیر رخ می‌دهد:
- تشکیل لخته در عروق مغزی (ترومبوزیس)
- جدا‌شدن بخشی از لخته‌های تشکیل‌شده در قسمت دیگر از بدن و راه یافتن آن‌ها به عروق مغزی (امبولیسم)
- انسداد عروق کوچک مغز (سکته لاکونار) ثانویه به فشارخون بالای درمان‌نشده، دیابت نوع 2 کنترل‌نشده و کلسترول بالای خون
- علل شناخته‌نشده (ایدیوپاتیک)
سکته مغزی هموراژیک به علت خونریزی در درون یا اطراف مغز اتفاق می‌افتد که علت آن یکی از موارد زیر است:
- خونریزی در درون مغز (اینتراسربرال): این نوع از خونریزی به علت پارگی عروق درونی مغز اتفاق می‌افتد و باعث اعمال فشار بر نواحی اطراف خواهد شد.
- خونریزی در اطراف مغز (ساب‌آراکنوئید): غشای آراکنوئید یک لایه نازک با ساختار تار عنکبوتی است که مغز را احاطه می‌کند. فضای بین لایه آراکنوئید و بافت مغز ساب‌آراکنوئید نامیده می‌شود. پارگی در عروق ناحیه ساب‌آراکنوئید باعث ورود خون به این ناحیه و اعمال فشار بر مغز خواهد شد.
حملات ایسکمیک گذرا
حملات ایسکمیک گذرا یا سکته کوچک شبیه به سکته مغزی بوده اما اثرات آن موقتی است. این حملات اغلب نشانه‌ای از رخداد یک سکته در آینده نزدیک هستند، به همین‌خاطر فردی که دچار حملات ایسکمیک گذرا شده است، نیازمند مراقبت‌های فوری پزشکی است.
سکته مغزی ایسکمیک حاد
سکته مغزی ایسکمیک حاد یک اورژانس پزشکی است که طی آن جریان خون به سلول‌های مغزی کاهش می‌یابد. این نوع از سکته ایسکمیک علت مرگ سالیانه 700000 نفر در ایالات متحده آمریکا است.
علائم سکته مغزی ایسکمیک
نواحی مختلف مغز، توانایی متفاوت از بدن را کنترل می‌کنند، به همین‌خاطر علائم و نشانه‌های سکته مغزی ایسکمیک با توجه به ناحیه درگیر متفاوت خواهد بود. به عنوان مثال یک ناحیه شایع که در طی سکته‌های مغزی ایسکمیک آسیب می‌بیند بروکا است که عضلات صورت و توانایی صحبت‌کردن را کنترل می‌کند و همین موضوع باعث می‌شود فرد قسمتی از کلمات را جا بیندازد و یا نتواند کلمات را تلفظ کند.
علائم و نشانه‌های سکته مغزی ایسکمیک عبارتند از:
- ضعف و یا فلج یک‌طرفه بدن
- آفازی (اختلال در گفتار)
- لکنت زبان
- از دست‌دادن کنترل یک‌طرفه عضلات صورت
- از دست‌دادن کامل یا نسبی حواس پنجگانه (بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی و لامسه)
- دوبینی یا دید کدر
- از دست‌دادن هماهنگی در کارها (آتاکسی)
- سرگیجه
- تهوع و استفراغ
- سفتی گردن
- ناپایداری احساسات و شخصیت
- سردرگمی و بی‌قراری
- تشنج
- از دست‌دادن حافظه (آمنزی)
- سردرد شدید و ناگهانی
- از حال رفتن و غش‌کردن
- کما
تشخیص سکته‌های مغزی ایسکمیک چگونه است؟
تشخیص سکته‌های مغزی ایسکمیک توسط معاینه نرولوژیک، تصویربرداری و سایر روش‌ها صورت می‌گیرد. در طی معاینه نرولوژیک از فرد خواسته می‌شود تا کاری را انجام دهد یا سوالاتی را پاسخ دهد.
چه تست‌هایی برای تشخیص سکته ایسکمیک استفاده می‌شوند؟
روش‌های رایج به منظور تشخیص سکته مغزی ایسکمیک عبارتند از:
- CT SCAN
- آزمایش خون
- نوار قلب و مغز
- MRI
درمان سکته مغزی ایسکمیک
هدف اصلی درمان سکته مغزی ایسکمیک بازگرداندن جریان خون به ناحیه ایسکمیک است که اگر این اقدام در زمان مناسب صورت گیرد، از صدمات دائمی و یا شدت آن‌ها خواهد کاست.
درمان دارویی سکته مغزی ایسکمیک
برخی از درمان‌های انجام شده در سکته‌های مغزی ایسکمیک به شرح زیر می‌باشند:
داروهای ترومبولیتیک یا حل‌کننده لخته
داروهای ترومبولیتیک تنها در سه ساعت اول شروع علائم و نشانه‌های سکته ایسکمیک مغزی قابل استفاده هستند. این داروها لخته‌های موجود در عروق را حل می‌کنند. خطر اصلی این داروها وقوع خونریزی پس از تجویز است.
داروهای ضد پلاکت
آسپیرین شناخته‌شده‌ترین داروی ضد پلاکت است. پلاکت‌ها اجزای کوچکی از خون هستند که در هنگام خونریزی به هم متصل شده و لخته را تشکیل می‌دهند و منجر به توقف خونریزی می‌شوند. در طی سکته ایسکمیک مغزی لخته تشکیل شده به عروق مغزی رفته و منجر به انسداد آن‌ها می‌شود.
درمان‌های کمکی
برخی از درمان‌ها در سکته‌های مغزی ایسکمیک مربوط به بیماری‌هایی است که منجر به افزایش خطر بروز این وضعیت می‌شوند. به طور مثال درمان فشارخون بالا، هایپرلیپیدمی و دیابت نوع 2 صورت خواهد گرفت تا ریسک سکته مغزی ایسکمیک کاهش یابد.
| دیگران می خوانند: خونریزی مغزی |
عوارض سکته‌های مغزی ایسکمیک
سکته‌های مغزی ایسکمیک می‌توانند عوارض موقت یا دائمی برجای بگذارند که این عوارض بسته به مدت زمانی که مغز دچار کمبود اکسیژن شده است و همچنین ناحیه درگیر متفاوت خواهد بود. برخی از این عوارض به شرح زیر است:
فلج بعد از سکته مغزی
بعد از سکته مغزی ایسکمیک ممکن است فرد در یک سمت از بدن خود فلج شود و یا اینکه توانایی حرکت عضلات خاصی در ناحیه صورت یا بدن را از دست بدهد.
اختلال در تکلم و بلع
سکته‌های مغزی ایسکمیک می‌توانند کنترل عضلات ناحیه دهان و حلق را با مشکل مواجهه سازند در نتیجه فرد توانایی صحبت کردن، بلعیدن و خوردن را از دست بدهد. همچنین ممکن است فرد توانایی درک و استفاده از زبان را از دست بدهد.
از دست‌دادن حافظه و توانایی تفکر
بسیاری از افرادی که دچار سکته‌های مغزی ایسکمیک شده‌اند، از درجاتی از دست دادن حافظه رنج خواهند برد. همچنین ممکن است دچار مشکلاتی در توانایی تفکر، قضاوت، تصمیم‌گیری و درک مفاهیم شوند.
مشکلات عاطفی
افرادی که دچار سکته مغزی ایسکمیک شده‌اند ممکن است کنترل عواطف و احساسات خود را از دست بدهند و یا به افسردگی مبتلا شوند.
درد
درد، بی‌حسی و یا ادراکات غیرمعمول در بدن می‌تواند به دنبال سکته مغزی ایسکمیک رخ بدهد، مثلا ممکن است فرد احساس سوزن شدن را در یکی از دستان خود داشته باشد.
تغییر در رفتار و توانایی مراقبت از خود
فرد که دچار سکته مغزی ایسکمیک شده از فعالیت‌های خود کناره‌گیری می‌کند و ممکن است در انجام فعالیت‌های روزمره خود نظیر لباس‌پوشیدن، خوردن، استحمام و… نیازمند کمک از سوی دیگران باشد.
جراحی سکته مغزی ایسکمیک
در موارد سکته مغزی خفیف معمولا از داروهای حل‌کننده لخته استفاده می‌شود اما در بیمارانی که دچار سکته‌های متوسط تا شدید شده‌اند لازم است تا لخته مستقیما و با استفاده از جراحی خارج شود.
امبولکتومی مکانیکال
این جراحی یکی از روش‌های پیشرفته و کم‌تهاجمی به منظور رفع انسداد در عروق خونی است.
در امبولکتومی مکانیکال جراح یک لوله کوچک را از طریق رگ‌های پای بیمار وارد بدن وی کرده و سپس با استفاده از تصویربرداری اشعه X آن را به رگ دچار انسداد در مغز هدایت می‌کند. سپس با استفاده از یک سیم فنری لخته را به درون لوله می‌کشد و انسداد رگ را باز می‌کند.
بازسازی عروق مغزی
این جراحی همچنین تحت عنوان بای‌پس عروق مغزی نیز شناخته می‌شود. جراحی بازسازی عروقی، اختلالات ایجاد‌شده در عروق مغزی را با هدف تامین خون کافی برای مغز درمان می‌کند.
منابع
https://my.clevelandclinic.org/
https://my.clevelandclinic.org/
