سکته مغزی خفیف یا گذرا (Transient Ischemic Attack) که به اختصار به آن TIA می‌گویند، به وضعیتی گفته می‌شود که در آن فرد دچار علائم سکته می‌گردد؛ ولی این علائم ظرف چند دقیقه (نهایتا 24 ساعت) برطرف می‌شود. شیوع سکته مغزی با افزایش سن، بیشتر می‌شود و در مردان شایع‌تر از زنان است. متاسفانه با توجه به تغییر سبک زندگی، شیوع سکته مغزی در جمعیت جوان نیز در حال افزایش است.
شیوع سکته مغزی خفیف در سنین مختلف، متفاوت است. در سنین زیر 35 سال، از هر 100 هزار نفر، 1 الی 3 نفر دچار سکته مغزی خفیف می‌شوند و در سنین بالای 85 سال، از هر 100 هزار نفر، 1500 نفر به این وضعیت دچار می‌شوند؛ بنابراین، سن یک عامل خطر مهم برای ابتلا به این بیماری محسوب می‌شود.
در این صفحه از سایت دکتر محمود یزدان پناهی به علائم، عوارض و درمان سکته مغزی خفیف می پردازیم. اگر به اطلاعات کاملی در این مورد نیازمندید، تا انتهای مقاله همراه ما باشید. همچنین اگر علاقمند به دیدن ویدئو در این زمینه هستید، می توانید به پیج اینستاگرام دکتر یزدان پناهی مراجعه کنید.
درخواست مشاوره رایگان
برای دریافت مشاوره اولیه توسط دکتر یزدان پناهی فرم زیر را پر کنید.
سکته مغزی خفیف چگونه است؟
سکته مغزی به علت عدم خونرسانی به مغز ایجاد می‌شود. در سکته مغزی، لخته خون در یکی از عروق مغزی گیر می‌کند و جلوی خونرسانی به مغز را می‌گیرد. این لخته ممکن است که در داخل مغز تشکیل گردد و یا از جای دیگری از بدن به مغز فرستاده شود که به آن آمبولی می‌گویند. با گیر کردن لخته خون در مغز، خونرسانی به مغز دچار اختلال می‌شود و علائم سکته در فرد ایجاد می‌شود.
در سکته مغزی خفیف، این لخته بعد از مدتی از بین می‌رود و خونرسانی به مغز مجددا برطرف می‌شود و در نتیجه نقایص نورولوژیک در فرد پابرجا نمی‌ماند؛ در حالی که در سکته مغزیِ دائم (در معنای متداول آن) ، این لخته از بین نمی‌رود و علائم و نقایص نورولوژیک به صورت مادام‌العمر در بیمار پابرجا خواهد ماند.
علائم سکته مغزی خفیف
سکته مغزی یک پروسه‌ی فوق حاد است و علائم آن به صورت کاملا ناگهانی ایجاد می‌شود؛ به عبارتی فرد هیچگونه مشکلی ندارد ولی ظرف چند ثانیه تا چند دقیقه، علائم سکته در بدن فرد ایجاد می‌شود و پیشرفت می‌کند.
بسته به این که سکته در چه قسمتی از مغز رخ داده باشد، علائم آن متفاوت خواهد بود. برخی از علائم سکته مغزی عبارتند از:
- فلجی و ضعف عضلانی: فلجی و ضعف عضلانی می‌تواند الگوهای متفاوتی داشته باشد ولی عمدتا فرد در یک سمت بدن دچار فلج یا ضعف می‌گردد. به فلج یک نیمه‌ی بدن، همی‌پلژی (Hemiplegia) می‌گویند. این فلج عضلانی، در عضلات صورت هم رخ می‌دهد که منجر به افتادگی یک‌طرف صورت (بیشتر در اطراف دهان) می‌شود.
- بی‌حسی (Paresthesia): فرد ممکن است که دچار بی‌حسی و یا حس مورمور شدن در نواحی مختلف بدن شود. بی‌حسی هم مانند فلجی، عمدتا یک نیمه‌ی بدن را درگیر می‌گند.
- اختلال تکلم: این بیماران ممکن است که توانایی تکلم خود را از دست بدهند و یا مثل گذشته، سلیس صحبت نکنند.
علائم دیگری مثل اختلالات بینایی، شنوایی، تعادل و اختلالات شناختی و… هم ممکن است که برای فرد روی دهد. به دنبال سکته‌ی مغزی ممکن است که فرد هوشیاری خود را از دست بدهد؛ هرچند که این رخداد شایع نمی‌باشد. سردرد در سکته مغزی رخداد شایعی محسوب نمی‌شود و در کمتر از 20% بیماران دیده می‌شود.
لازم به ذکر است که علائم فوق‌الذکر، علائم کلی سکته مغزی محسوب می‌شود و این علائم در عمده بیماران باقی می‌ماند ولی در سکته مغزی خفیف، این علائم ظرف چند دقیقه (نهایتا 24 ساعت) کاملا برطرف می‌گردد و اختلال و نقیصه‌ای برای فرد باقی نخواهد گذاشت.
علائم سکته مغزی خفیف در زنان
سکته مغزی علائم یکسانی را در زنان و مردان ایجاد می‌کند و علائمِ ایجاد شده در زنان، تفاوتی با آنچه که پیش‌تر گفته شد ندارد.
علائم سکته مغزی خفیف در جوانان
علائم سکته مغزی در جوانان هم تفاوت چندانی با علائمِ کلی فوق‌الذکر ندارد. متاسفانه با توجه به تغییر سبک زندگی مثل مصرف غذاهای چرب، همه‌گیر شدن دیابت، بی‌تحرکی، مصرف سیگار و… شیوع سکته مغزی در جوانان در حال افزایش است.
علائم سکته مغزی خفیف در سالمندان
علائمِ ایجاد شده در سالمندان تفاوتی با سایر رده‌های سنی ندارد؛ ولی متاسفانه احتمال باقی ماندن علائم در سکته مغزی خفیف، در سالمندان بیشتر از افراد جوان است. همچنین فرد سالمندی که یکبار سکته مغزی خفیف را تجربه کرده باشد، ریسک بالاتری برای ابتلا به سکته‌ی دائم را در آینده دارد.
علائم سکته مغزی خفیف در خواب
گفتیم که علائمِ ایجاد شده در سکته مغزی خفیف شامل: فلجی و ضعف عضلانی، بی‌حسی و اختلال تکلم؛ ظرف چند دقیقه ایجاد و برطرف می‌شود؛ بنابراین ممکن است که فردی در خواب دچار سکته مغزی خفیف شود ولی علائم آن، در همان خواب از بین برود و فرد اصلا متوجه تجربه‌ی یک دوره‌ی TIA نشود. بعضی بیماران هم ممکن است که با ضعف، بی‌حسی و اختلال تکلم (همان علائم کلاسیک سکته مغزی) از خواب بیدار شوند ولی علائم بیمار ظرف چند دقیقه پس از بیدار شدن برطرف گردد.
چه افرادی در خطر ابتلا به سکته مغزی هستند؟
یکسری عوامل خطر (ریسک فاکتور) در ارتباط با سکته مغزی وجود دارد؛ به عبارتی در صورت وجود این عوامل خطر، احتمال ابتلای فرد به سکته مغزی افزایش می‌یابد. بعضی از این عوامل عبارتند از:
- فشار خون: افراد مبتلا به فشار خون بالا، ریسک بالاتری برای پارگی عروق مغزی و تشکیل لخته دارند. یکی از علائم خطر فشار خون بالا، درد پشت سر می‌باشد.
- مصرف سیگار: سیگار کشیدن فرد را مبتلا به فشار خون بالا می‌سازد و می‌تواند ریسک سکته مغزی را افزایش دهد.
- دیس لیپیدمی: هنگامی که چربی خون بالا باشد، بخشی از این چربی در جداره‌ی داخلی عروق رسوب می‌کند و جریان خون را به صورت نسبی مسدود می‌کند؛ به این وضعیت، تصلب شرایین یا آترواسکلروز (Atherosclerosis) می‌گویند. در صورت تشکیل لخته، این رگ به راحتی مسدود می‌شود و فرد دچار سکته مغزی می‌گردد.
- دیابت: دیابت با ایجاد فشار خون بالا و آترواسکلروز، می‌تواند ریسک ابتلا به سکته مغزی را افزایش دهد.
- بی‌تحرکی: بی‌تحرکی و ورزش نکردن، منجر به چاقی و دیس‌لیپیدمی می‌شود و ریسک سکته مغزی را افزایش می‌دهد.
- رژیم غذایی نامناسب: افرادی که غذاهای چرب به مقدار زیاد استفاده می‌کنند، ریسک بالاتری برای سکته مغزی دارند.
- مصرف زیاد قرص‌های ضدبارداری خوراکی (OCP): استروژن موجود در این قرص‌ها احتمال ایجاد لخته را افزایش می‌دهد.
- ضربه به سر: افرادی که دچار ضربه به سر می‌شوند، ممکن است که دچار خونریزی مغزی شوند. با ایجاد خونریزی، خونرسانی به مغز دچار اختلال می‌شود و فرد ممکن است دچار سکته گردد. همچنین جراحی تومورهای مغزی مثل تومور هیپوفیز هم می‌تواند با افزایش ریسک سکته همراه باشد.
آیا سکته مغزی خفیف خوب می‌شود؟
همانطور که گفته شد، سکته مغزی خفیف به طور خودبخودی برطرف می‌گردد و علائم بیمار به طور کامل رفع می‌شود و نقیصه‌ای از خود به جا نمی‌گذارد.
بعد از سکته مغزی خفیف چه باید کرد؟
طبیعتا تا زمانی که علائم بیمار به طور کامل برطرف نشده باشد، نمی‌دانیم که سکته‌ی بیمار از نوع موقت است یا دائمی. در چنین مواردی، با توجه به نقایص مادام‌العمری که سکته در فرد ایجاد می‌کند، باید همه موارد سکته را (اعم از گذرا یا دائمی) درمان کرد.
برای درمان سکته مغزی از داروی rtPA یا Reteplase استفاده می‌شود. این دارو لخته‌ی مسبب سکته را از بین می‌برد و علائم بیمار را برطرف می‌کند. این دارو خط اول درمان سکته مغزی است ولی در مواردی نباید مورد استفاده قرار گیرد؛ مثل:
- زمانی که چهار ساعت و نیم از سکته گذشته باشد.
- زمانی که بیمار از داروهای ضد انعقاد مثل وارفارین و ریواروکسابان استفاده نماید.
- زمانی که سکته بیمار از نوع هموراژیک (خونریزی‌دهنده) باشد.
- خونریزی فعال (به جز خونریزی دوران قاعدگی)
در این موارد می‌توان از روش آمبولکتومی (Embolectomy) استفاده نمود که از روش‌های پرکاربرد در نورولوژی و جراحی مغز و اعصاب محسوب می‌شود. در این روش یک لوله را وارد شریان ران یا بازوی بیمار می‌کنند (مثل آنژیوگرافی) و آن را به عروق مغزی می‌رسانند و لخته را خارج می‌کنند.
همچنین اگر بیمار شرایط دریافت هیچ کدام از اقدامات فوق را نداشته باشد، می‌توان از داروهای ضد انعقاد مثل هپارین و انوکساپارین استفاده نمود.
لازم به ذکر است که اگر علائم بیمار هنگام مراجعه به بیمارستان به طور کامل برطرف شده باشد، نیازی به انجام اقدامات فوق‌الذکر نمی‌باشد.
عوارض بعد از سکته مغزی خفیف
همانطور که گفته شد، سکته مغزی خفیف به طور کامل برطرف می‌گردد و اختلالی برای فرد به جا نمی‌گذارد. بسیاری از کسانی که دچار سکته‌ی دائمی می‌شوند، در آینده دچار بیماری صرع می‌گردند ولی این ریسک در سکته مغزی خفیف وجود ندارد. ممکن است که بیمار برای دو الی سه روز احساس کرختی و خستگی داشته باشد که آن هم به طور کامل برطرف می‌گردد.
بیماری که دچار سکته خفیف شده باشد، ریسک بالاتری برای ابتلای مجدد به سکته در آینده دارد. این ریسک در یک ماه اول، بیش از هر زمان دیگری است؛ بنابراین بیمار باید در این مدت از انجام بعضی فعالیت‌ها مثل رانندگی پرهیز نماید.
درمان سکته مغزی خفیف
در مورد اصول کلی درمان و مراقبت از بیمار دچار سکته مغزی توضیح داده شد. زمانی که محرز گردد که سکته بیمار از نوع گذرا بوده است، نیازی به درمان خاصی نیست و فقط از یک سری داروها برای پیشگیری از ابتلای مجدد به سکته استفاده می‌کنیم؛ مثل:
- داروهای ضد انعقاد مثل آسپرین ((Aspirin و یا وارفارین (Warfarin)
- داروهای کاهنده کلسترول (استاتین‌ها) مثل: آتورواستاتین (Atorvastatin)
منابع:
درسنامه بیماری‌های مغز و اعصاب؛ فصل 4
