سکته مغزی که یکی از رایج‌ترین بیماری‌ها بین میان‌سالان و سالمندان است، به دلیل گرفتگی رگ های مغز رخ می‌دهد. گرفتگی عروق مغز باعث میشود تا خون و اکسیژن کافی به مغز نرسد و در نتیجه عملکرد مغز مختل میشود که سکته مغزی نام دارد. گرفتگی رگ های مغز اگر به مدت زیادی ادامه پیدا کند، می‌تواند باعث مرگ مغزی یا حتی مرگ شود. ما در این مقاله گرفتگی عروق مغز را به طور کلی بررسی کرده‌ایم.
دکتر محمود یزدان پناهی یکی از بهترین متخصصان مغز و اعصاب کشور هستند که خدمات درمانی مختلف مانند جراحی مغز و اعصاب و درمان انواع بیماری‌های مغزی مانند تومور هیپوفیز را ارائه می‌دهند. دکتر یزدان پناهی با تیمی ساخته‌شده از پزشکان حرفه‌ای و مجرب، بهترین درمان‌ها را به شما ارائه خواهند داد تا آسایش را به زندگی‌تان بازگردانند. برای دریافت اطلاعات بیش‌تر و همچنین دیدن ویدئوهایی در این زمینه به پیج اینستاگرام دکتر یزدان پناهی را دنبال کنید.
گرفتگی عروق مغزی چیست؟
گرفتگی عروق مغز، انسداد رگ‌های خونی در مغز است که باعث متوقف شدن جریان خون‌رسانی به مغز میشود. این وضعیت می‌تواند از رسیدن خون غنی از اکسیژن به مناطق خاصی از مغز جلوگیری کند و در نهایت منجر به آسیب بافتی و ایجاد سکته مغزی یا آسیب‌های شدید دیگر مانند مرگ مغزی میشود.
شایع ترین علت گرفتگی رگ های مغز، لخته خون است که می‌تواند در داخل رگ خونی مغز ایجاد شود یا از قسمت دیگری از بدن حرکت کند و در شریان مغزی گیر کند. به این نوع انسداد، سکته ایسکمیک گفته میشود.
از دلایل گرفتگی رگ های مغز می‌توان به عوامل زیر اشاره کرد:
- آترواسکلروز: این وضعیت شامل تجمع پلاک‌های چربی در رگ‌های خونی در طول زمان، باریک شدن دیواره‌های شریان و افزایش خطر تشکیل لخته است.
- آمبولی: یک لخته خون در سر یا مواد دیگر مانند چربی، هوا یا ضایعه‌های مختلف می‌توانند از طریق جریان خون عبور کرده و در شریان مغزی گیر کنند و باعث گرفتگی رگ های مغز شوند.
- واسکولیت: شرایطی که باعث التهاب رگ‌های خونی می‌شوند، مانند بیماری‌های خودایمنی، می‌توانند منجر به باریک شدن یا انسداد عروق شوند.
گرفتگی رگ مغز سمت چپ
گرفتگی رگ های مغز در سمت چپ، نیمکره چپ مغز درگیر میشود و انسداد رگ‌ها در سمت چپ و نیمکره چپ مغز اتفاق می‌افتد. این گرفتگی باعث میشود تا فعالیت‌هایی که توسط نیمکره چپ مغز انجام می‌شوند، مختل شده یا به طور کلی متوقف شوند.
علائم گرفتگی عروق مغز در نیمکره چپ علاوه بر علائم کلی گرفتگی مغز شامل موارد زیر می‌شوند:
- ضعف یا فلج شدن سمت راست بدن
- از دست دادن حس در سمت راست بدن
- اختلالات بینایی در سمت راست
گرفتگی رگ مغز سمت راست
گرفتگی عروق مغز سمت راست، که به عنوان سکته مغزی نیمکره راست نیز شناخته میشود، به انسداد رگ‌های خونی در سمت راست مغز اشاره دارد. این وضعیت می تواند جریان خون به نیمکره راست مغز را مختل کرده و فعالیت‌های مربوط به این نیمکره را متوقف کند.
علت گرفتگی رگ های مغز سمت راست تفاوتی با علت گرفتگی عروق مغزی ندارد و تنها تفاوت، مکان این گرفتگی است که به دلیل تفاوت دو نیمکره مغز با یک‌دیگر، علائم گوناگونی از خود نشان می‌دهند.
علائم گرفتگی عروق سمت راست مغز می‌توانند بر اساس محل و میزان انسداد متفاوت باشند، اما اغلب شامل موارد زیر می‌شوند:
- ضعف یا فلج سمت چپ بدن
- از دست دادن حس در سمت چپ بدن
- اختلالات بینایی در سمت چپ، مانند همیانوپسی
- عدم ادراک اشیا در سمت چپ بدن و نداشتن آگاهی به محرک‌های سمت چپ بدن
- اختلال در قضاوت، توجه و توانایی حل مسئله
- گیجی یا سردرگمی
- آفازی یا مشکلات گفتار و زبان
- تغییرات رفتاری و اختلالات عاطفی
| پیشنهاد مطالعه: علائم تومور مغزی |
علائم و نشانه های گرفتگی رگ های مغز
علائم و نشانه‌های گرفتگی عروق مغز با توجه به محل گرفتگی و میزان گرفتگی متغییر هستند. همانطور که اشاره شد، گرفتگی رگ های مغز در نیمکره سمت راست و چپ مغز علائم متفاوتی از یک‌دیگر ایجاد می‌کنند. با این حال بسیاری از علائم انسداد رگ‌های مغز عمومی هستند و تنها شدت آن‌ها ممکن است تفاوت کند. در ادامه این علائم را بررسی کرده‌ایم.
- ضعف یا فلج ناگهانی: ممکن است ضعف یا فلج را در صورت، بازو یا پا در یک طرف بدن خود تجربه کنید. این عارضه ممکن است به ماهیچه‌های خاصی محدود شود یا کل عضلات یک سمت از بدن شما را تحت تاثیر قرار دهد.
- بی‌حسی بدن: ممکن است در یک طرف بدن خود دچار از دست دادن ناگهانی احساس یا بی‌حسی شوید. این بی‌حسی ممکن است در نواحی خاصی از بدن متمرکز شود یا ناحیه بزرگ‌تری را پوشش دهد. تفاوت بی‌حسی با فلج در این است که در زمان فلج شدن، شما نمی‌تواند بخش فلج‌شده را تکان دهید اما در بی‌حسی شما روی آن بخش کنترل دارید اما محرک‌ها را احساس نمی‌کنید.
- مشکلات گفتاری و زبانی: گرفتگی عروق مغز می‌تواند باعث مشکلات گفتار و زبان شود. ممکن است در صحبت کردن مشکل داشته باشید، گفتارتان نامفهوم شود یا در درک دیگران مشکل پیدا کنید. این وضعیت به نام آفازی شناخته میشود.
- مشکلات بینایی: ممکن است تغییرات ناگهانی بینایی یا از دست دادن بینایی در یک یا هر دو چشم را تجربه کنید. این مورد می‌تواند شامل تاری دید، دوبینی یا از دست دادن بخشی از میدان بینایی باشد.
- مشکلات هماهنگی و تعادل: گرفتگی عروق مغز می‌تواند منجر به ایجاد مشکلاتی در هماهنگی و تعادل شود؛ مخصوصا اگر این گرفتگی در نزدیکی مخچه رخ دهد. در این صورت ممکن است در راه رفتن مشکل داشته باشید، احساس بی‌ثباتی کرده یا عدم هماهنگی در حرکات خود را تجربه کنید.
- سردرد شدید: یک سردرد ناگهانی و شدید، که اغلب به عنوان بدترین سردرد زندگی شما توصیف میشود، می‌تواند در طول گرفتگی رگ های مغز رخ دهد که در اثر خونریزی در مغز و افزایش فشار مغز ایجاد میشود.
- سرگیجه: ممکن است احساس سبکی سر، سرگیجه یا احساس چرخش ناگهانی داشته باشید.
- تغییرات شناختی: گرفتگی عروق مغز می‌تواند بر عملکردهای شناختی تاثیر بگذارد و منجر به سردرگمی، اختلال در حافظه و اختلال در تصمیم‌گیری شود.
- تغییرات عاطفی و رفتاری: گرفتگی عروق مغز که منجر به سکته میشود، می‌تواند باعث تغییرات عاطفی و رفتاری شود. ممکن است تحریک‌پذیرتر شوید، نوسانات خلقی را تجربه کنید، یا دچار افسردگی و اضطراب شوید.
برخی از علائم گرفتگی رگ های مغز با علائم تومور مغزی خوش خیم یا تومور مغزی بدخیم اشتباه گرفته می‌شوند که تنها یک متخصص می‌تواند آن‌ها را تشخیص دهد.
پیشنهاد مطالعه: دوره نقاهت بعد از عمل تومور مغزی
درمان گرفتگی رگ های مغز
مهم‌ترین کار برای درمان گرفتگی رگ های مغز و سکته مغزی، مراجعه به پزشک متخصص و اورژانس در سریع‌ترین زمان است. زمان مهم‌ترین نقش را در درمان گرفتگی رگ‌های مغز ایفا می‌کند. زمانی که رگ‌ها مسدود می‌شوند، خون‌رسانی به مغز مختل میشود و در نتیجه اکسیژن کافی به مغز برای انجام فعالیت‌های عادی نمی‌رسد. این موضوع می‌تواند زندگی بیمار را به شکل جدی تهدید کند و آسیب‌های مغزی و عصبی دائمی به جای بگذارد. درمان گرفتگی عروق مغز مانند درمان تومور مغزی نیست و باید در سریع‌ترین زمان انجام شود.
درمان گرفتگی رگ های مغز با ترکیبی از روش‌های مختلف در سریع‌ترین زمان انجام میشود. در ادامه برخی از روش‌های درمانی را بررسی کرده‌ایم. درمان گرفتگی رگ های مغز باید به سریع‌ترین شکل انجام شود و مانند تومور مغزی نمی‌توان از درمان‌های کندتر مانند رادیوتراپی تومور مغزی استفاده کرد.
- درمان ترومبولیتیک (داروهای لخته‌شکن): در موارد خاص، تجویز داروهای ترومبولیتیک، مانند فعال کننده پلاسمینوژن بافتی، می‌تواند به حل شدن لخته خونی که باعث انسداد شده است، کمک کند. هرچه این درمان پس از شروع علائم زودتر انجام شود، مؤثرتر خواهد بود. بهتر است حداکثر تا ۴ الی ۵ ساعت پس از شروع علائم، این دارو استفاده شود. با گذشت زمان تاثیر آن کم‌تر و آسیب به جا مانده بیش‌تر خواهد بود.
- ترومبکتومی مکانیکی: این روش شامل برداشتن فیزیکی لخته با استفاده از دستگاه‌های تخصصی است که توسط تکنیک‌های تصویربرداری مانند ام آر آی مغز هدایت می‌شوند. این روش در مواردی انجام میشود که لخته بزرگ باشد یا به درمان ترومبولیتیک و داروها مقاومت نشان دهد. ترومبکتومی مکانیکی معمولا توسط رادیولوژیست‌ها یا متخصصان مغز و اعصاب انجام میشود و به تخصص و تجهیزات تصویربرداری تخصصی نیاز دارد. بیهوشی بعد از عمل مغز نیز ممکن است عارضه‌هایی داشته باشد که با توصیه‌های پزشک برطرف میشود.
- داروهای ضد پلاکت و ضد انعقاد: داروهایی مانند آسپرین، کلوپیدوگرل یا هپارین ممکن است برای جلوگیری از لخته شدن بیش‌تر و کاهش خطر سکته مغزی در آینده تجویز شوند. انتخاب خاص دارو به عوامل مختلفی از جمله علت زمینه‌ای سکته مغزی، وجود سایر شرایط پزشکی و ویژگی‌های فردی بیمار بستگی دارد.
- مراقبت‌های پس از گرفتگی: در طول مرحله حاد سکته مغزی، افراد نیاز به نظارت دقیق و حمایت در محیط بیمارستان دارند. این مراقبت‌ها ممکن است شامل اقداماتی برای حفظ فشار خون و تامین اکسیژن پایدار، پیشگیری از عوارض مانند ترومبوز و استراتژی‌های توان‌بخشی برای کمک به بهبودی باشد.
- توان‌بخشی: پس از درمان اولیه، بازماندگان سکته مغزی اغلب از برنامه‌های توان‌بخشی برای بازیابی عملکردهای از دست رفته و بهبود کیفیت کلی زندگی بهره می‌برند. توان‌بخشی شامل فیزیوتراپی برای بهبود قدرت، تحرک و هماهنگی، گفتاردرمانی برای رفع مشکلات ارتباطی، کاردرمانی برای کمک به انجام فعالیت‌های روزانه و توان‌بخشی شناختی برای رفع مشکلات حافظه، اختلالات توجه و چالش‌های حل مسئله است.
- اصلاح سبک زندگی: اتخاذ یک سبک زندگی سالم برای کاهش خطر سکته مغزی در آینده بسیار مهم است. ترک سیگار، مدیریت فشار خون بالا، حفظ وزن سالم، پیروی از یک رژیم غذایی سالم، انجام ورزش منظم و مدیریت موثر سایر شرایط پزشکی مانند دیابت و سطح کلسترول بالا از مهم‌ترین کارها برای پیشگیری از گرفتگی مجدد عروق مغز هستند.
برای باز شدن رگ های مغز چی بخوریم؟
در حالی که هیچ غذای خاصی وجود ندارد که بتواند مستقیما رگ‌های مغزی را باز کند یا فورا گرفتگی رگ‌ها را برطرف کند، داشتن یک رژیم غذایی سالم می‌تواند سلامت کلی قلب و عروق را ارتقا دهد؛ که به نوبه خود ممکن است به کاهش خطر انسداد رگ‌های خونی مغز کمک کند. در ادامه مواد غذایی مفید را بررسی کرده‌ایم.
- میوه‌ها و سبزیجات: انواع میوه‌ها و سبزیجات رنگارنگ را در رژیم غذایی خود بگنجانید. این مواد سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند که سلامت رگ‌ها را افزایش داده و التهاب را کاهش می‌دهند. توت‌ها، سبزیجات برگ‌دار و مرکبات توصیه می‌شوند.
- غلات کامل: غلات کامل مانند گندم، برنج قهوه‌ای، کینوا و جو را به جای غلات تصفیه‌شده انتخاب کنید.
- چربی‌های سالم: منابع چربی‌های سالم مانند آووکادو، آجیل، و ماهی‌های چرب مانند سالمون را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
- پروتئین‌های بدون چربی: از منابع پروتئین بدون چربی مانند مرغ، ماهی و حبوبات استفاده کنید. مصرف گوشت قرمز را کاهش دهید.
- لبنیات کم‌چرب: اگر لبنیات مصرف می‌کنید، محصولات کم‌چرب را استفاده کنید. از طرف دیگر، شیر و ماست گیاهی نیز مفید هستند.
- مصرف سدیم را محدود کنید: مصرف بیش از حد سدیم می‌تواند منجر به فشار خون بالا شود که یک عامل خطر جدی برای انسداد عروق است. از غذاهای فرآوری‌شده، کنسروها و نمک زیاد در پخت و پز اجتناب کنید.
- آب‌رسانی: روزانه مقدار کافی آب بنوشید. هیدراته ماندن جریان خون سالم را افزایش می دهد و کم آبی می تواند خطر ضخیم شدن خون و انسداد عروق را بالاتر ببرد.
داروهای بازکننده عروق مغز
- داروهای ضد پلاکتی: داروهایی مانند آسپرین، کلوپیدوگرل و دی پیریدامول اغلب برای مهار تجمع پلاکتی و جلوگیری از تشکیل لخته‌های خون تجویز می شوند. این داروها معمولا برای شرایطی مانند سکته مغزی ایسکمیک، حملات ایسکمیک گذرا و اشکال خاصی از بیماری عروق مغزی استفاده می‌شوند.
- داروهای ضد انعقاد: داروهایی مانند وارفارین، هپارین و داروهای ضد انعقاد مستقیم خوراکی مانند آپیکسابان، دابیگاتران، ریواروکسابان و ادوکسابان ممکن است برای کاهش تشکیل لخته‌های خون و جلوگیری از بزرگ‌تر شدن لخته‌های موجود تجویز شوند. داروهای ضد انعقاد برای شرایطی مانند فیبریلاسیون دهلیزی و ترومبوز ورید عمقی تجویز می‌شوند.
- ترومبولیتیک‌ها: این داروها مانند آلتپلاز در شرایط اضطراری برای حل کردن لخته‌های خونی استفاده می‌شوند. آن‌ها لخته را حل کرده و جریان خون را به مغز باز می‌گردانند. با این حال، ترومبولیتیک‌ها باید در اسرع وقت پس از شروع علائم سکته مغزی استفاده شوند تا موثر باشند.
- استاتین‌ها: این داروها مانند آتورواستاتین، سیمواستاتین و روزوواستاتین معمولا برای کنترل سطوح بالای کلسترول تجویز می‌شوند. با کاهش تولید کلسترول در بدن، استاتین‌ها به کاهش خطر تجمع پلاک در رگ‌های خونی کمک می‌کنند.
