گلیوما به معنای رشد سلول‌هایی در مغز یا نخاع است. سلولهای گلیوما شبیه سلولهای مغزی سالمی به نام سلولهای گلیال هستند. سلولهای گلیال سلولهای عصبی را احاطه و به عملکرد آن‌ها کمک میکنند. وقتی که گلیوما رشد می‌کند، توده‌ای از سلول‌ها به نام تومور تشکیل میشود. تومور گلیوما می‌تواند رشد کند، بر بافت مغز یا نخاع فشار بیاورد و علائم مختلفی را ایجاد کند.
تومور مغزی گلیوما یکی از شایع‌ترین انواع تومورهای مغزی است. منشاء دقیق این نوع تومور هنوز ناشناخته است، اما تصور میشود که از سلولهای گلیال یا سلولهای پیش‌ساز گلیال رشد می‌کند. سلول گلیال نوعی سلول پشتیبان در مغز است. انواع اصلی سلولهای پشتیبان در مغز شامل آستروسیت‌ها، الیگودندروسیت‌ها و سلولهای اپاندیمی هستند.
جراحی تومورهای این نقطه می‌تواند مشکل باشد و به یک جراح مغز و اعصاب با تجربه نیاز دارد. دکتر محمود یزدان پناهی به عنوان یکی از جراحان متخصص مغز و اعصاب کشور، می‌توانند مشکلاتی مانند تومور گلیوما، تومور هیپوفیز، دیسک کمر و… را در بیماران درمان کنند. در صورت بروز سکته مغزی و نیاز به جراحی مغز و اعصاب نیز می‌توانید به ایشان مراجعه نمایید.
درخواست مشاوره رایگان
برای دریافت مشاوره اولیه توسط دکتر یزدان پناهی فرم زیر را پر کنید.
تومور مغزی گلیوما چیست؟
گلیوما نوعی تومور مغزی است که از مغز شروع میشود (تومور اولیهی مغز). بیش از نیمی از تومورهای اولیه مغز گلیوما هستند. این تومورها از سلولهای پشتیبان (سلولهای گلیال) در مغز یا نخاع ایجاد میشوند. این نوع تومور معمولاً در مغز رشد می‌کند، اما می‌تواند در نخاع نیز ایجاد شود. سلولهای گلیوما شبیه سلولهای مغزی سالمی به نام سلولهای گلیال هستند. سلولهای گلیال دور سلولهای عصبی قرار گرفته‌اند و به فعالیت آن‌ها کمک میکنند. با رشد گلیوما، تومور به شکل توده‌ای از سلول‌ها تشکیل میشود که می‌تواند به مغز و نخاع فشار بیاورد و عملکرد آن‌ها را تحت تاثیر قرار دهد.
علائم این تومور به محل و اندازه‌ی آن بستگی دارد. شایع‌ترین علائم تومور مغزی گلیوما عبارت‌اند از سردرد، تشنج، حالت تهوع، استفراغ و مشکل در تفکر. علائم دیگر این تومور می‌تواند شامل ضعف، بی‌حسی، یا سوزن سوزن شدن در بازوها یا پاها، مشکل در تعادل، تغییر در خلق‌وخو یا شخصیت، و تغییر در بینایی یا شنوایی باشد. اگر هر یک از این علائم را تجربه کردید، به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص گلیوم بر اساس تاریخچه‌ی پزشکی و همچنین آزمایشات انجام میشود. معاینه‌ی عصبی شامل بررسی بینایی، شنوایی، تعادل، هماهنگی، قدرت و رفلکس‌های شماست. اگر فرد در انجام دادن کار خاصی مشکل داشته باشد، ممکن است به پزشک او سرنخی از وجود تومور مغزی بدهد. آزمایش‌ها و روش‌های مورد استفاده برای تشخیص تومور گلیوما و همچنین لخته خون در سر شامل سی‌تی‌اسکن، ام آر آی مغز و توموگرافی انتشار پوزیترون در مغز (PET) است. بیوپسی سوزنی استریوتاکتیک نیز برای برداشتن بافت و تجزیه و تحلیل دقیق استفاده میشود.
انواع تومور گلیوما
انواع مختلفی از تومورهای گلیوما وجود دارد. این نوع تومورها بر اساس نوع سلولی که از آن منشاء می‌گیرند و نحوه‌ی رفتارشان طبقه‌بندی میشوند. شایع‌ترین انواع گلیوما آستروسیتوما، الیگودندروگلیوما و گلیوما مختلط هستند. آستروسیتوما در سلولهای مغزی به نام آستروسیت شروع میشوند، الیگودندروگلیوما در سلولهای مغزی به نام اولیگودندروسیت‌ها به توده تبدیل میشوند و گلیومای مختلط نیز هم آستروسیت‌ها و هم اولیگودندروسیت‌ها را درگیر میکنند.
آستروسیتوما شایع‌ترین نوع این بیماری است و در چهار گرید یا درجه طبقه‌بندی میشود که گرید 4 تهاجمی‌ترین آن‌هاست. الیگودندروگلیوما کمتر از آستروسیتوما شایع است و در سه گرید مختلف طبقه‌بندی میشود. گلیومای مختلط نسبت به آستروسیتوما و اولیگودندروگلیوما کمتر شایع است، اما این نوع تومور نیز در سه درجه طبقه‌بندی میشود.
تومور مغزی گلیوما گرید 2
گلیومای گرید 2 در بزرگسالان شایع‌تر است اما می‌تواند در کودکان و نوجوانان نیز رخ دهد. این نوع از تومور گلیوما در ابتدا نوعی تومور مغزی با رشد آهسته (گرید پایین) است، ولی در طول زمان (معمولاً چند سال) تمایل به پیشرفت به گریدهای بالاتر دارد. گرید 2 این بیماری به عنوان گلیومای نفوذی تعریف میشود؛ چرا که سلولهای تومور به اطراف مغز نفوذ میکنند و جراحی را دشوارتر میکنند. اکثر بیماران مبتلا به نوع گرید 2 (الیگودندروگلیوما، آستروسیتوم، الیگوآستروسیتومای مختلط) افراد جوانی هستند که اغلب با تشنج مراجعه میکنند.
علائم تومور مغزی گلیوما ممکن است شامل موارد زیر باشد: آفازی (مشکلات در صحبت کردن و برقراری ارتباط)، تغییر در بینایی یا از دست دادن بینایی، مشکلات شناختی (مشکل در تفکر، یادگیری یا به خاطر سپردن)، مشکل در راه رفتن یا حفظ تعادل، سرگیجه، سردرد، همی‌پارزی (ضعف یا بی حسی در یک طرف بدن)، حالت تهوع و استفراغ
تومور مغزی گلیوما گرید 3
گلیوما گرید 3 گلیومای آناپلاستیک نیز نامیده میشود. آناپلاستیک به این معنی است که سلولهای تومور مغزی به سرعت در حال تقسیم شدن هستند. تومور آناپلاستیک به عنوان یک نوع بدخیم سرطان مغز طبقه‌بندی میشود. این نوع تومورها اغلب به سایر قسمت‌های مغز گسترش مییابند و درمان آن‌ها نسبت به انواع دارای گرید پایین دشوارتر است.
درمان گلیوما به گرید آن بستگی دارد. همان‌طور که پیش از این اشاره شد، این بیماری اغلب با عنوان “گرید پایین” (گرید 1 یا 2) یا “گرید بالا” (گرید 3 یا 4)، بر اساس پتانسیل رشد و تهاجمی تومور شناخته میشود. درمان آن نیز بر اساس گرید تومور شامل جراحی، رادیوتراپی، شیمی‌درمانی و درمان دارویی هدفمند است.
تومور مغزی گلیوما گرید 4
گلیوبلاستوما مولتی فرم (GBM) نام دیگر تومور مغزی گلیوما گرید 4 است که از سلولهای مغزی به نام سلولهای گلیال ایجاد میشود. پیش از این اشاره شد که گرید تومور مغزی به میزان رشد و گسترش تومور اشاره دارد. گرید 4 تهاجمی‌ترین و جدّی‌ترین نوع تومور است. این نوع تومور معمولاً ترکیبی از سلولهای سرطانی، عمدتاً سلولهای آستروسیتوما و اولیگودندروگلیوما را در خود دارد. سلولهای تومور غیرطبیعی هستند و تومور با رشد خود رگ‌های خونی جدیدی ایجاد می‌کند.
فرق گلیوما و گلیوبلاستوما
گلیوما شایع‌ترین نوع تومور اولیهی مغزی است، در حالی که گلیوبلاستوما تهاجمی‌ترین و کشنده‌ترین آن است. گلیوما اصطلاحی برای سرطانِ سلولهای گلیال است که انتهای عصبی مغز را احاطه کرده‌اند. گلیال به معنای «چسب» است و سلولهای گلیال از نورون‌‌هایی پشتیبانی میکنند که مسئول راه رفتن، صحبت کردن، فکر کردن، دیدن و غیره هستند. بنابراین، گلیوبلاستوما یک نوع گلیوما و تومور گرید 4 آن است؛ به عبارت دیگر، گلیوبلاستوما بدخیم‌ترین تومور گلیوما است.
گلیوبلاستوما از سلول‌هایی به نام آستروسیت تشکیل میشود که از سلولهای عصبی حمایت میکنند. گلیوبلاستوما در هر سنی ممکن است رخ دهد، امّا بیشتر در افراد مسن و به خصوص در مردان رخ می‌دهد. علائم گلیوبلاستوما شامل سردردهای مداوم، تهوّع، استفراغ، تاری دید، تغییر در توانایی‌های شناختی، از دست دادن حافظه، تغییرات شخصیّتی، تشنج، ضعف عضلانی و مشکل در صحبت کردن است.
میزان مرگ‌ومیر این بیماری به نوع گلیوما و مرحله‌ی پیشرفت سرطان بستگی دارد. گلیوبلاستوما تهاجمی است و تقریباً همیشه منجر به مرگ میشود. البته این موضوع به طور قطع برای هر فردی که به آن مبتلا میشود صادق نیست؛ با توجه به گفته‌‌های انجمن ملّی تومور مغز، نرخ بقای پنج ساله‌ی گلیوبلاستوما برای بیماران تنها 6.8 درصد است. همچنین، تنها 0.71 درصد از افراد به مدت 10 سال پس از ابتلا زنده می‌مانند.
مراحل پیشرفت گلیوما
سازمان جهانی بهداشت (WHO) گلیوما را بر اساس درجه‌ی بدخیمی به چهار گرید طبقه‌بندی کرده است. هرچه گرید بالاتر باشد، تومور بدخیم‌تر است. این طبقه‌بندی به شرح زیر است:
گرید 1: سلولهای تومور به کندی رشد میکنند و کمتر به بافتهای مجاور گسترش مییابند. همچنین احتمال عود آن‌ها پس از درمان کمتر است.
گرید 2: در این حالت هم سلولهای تومور به کندی رشد میکنند، اما بیشتر به بافتهای مجاور گسترش مییابند. همچنین احتمال عود آن‌ها پس از درمان بیشتر است.
گرید 3: در این نوع سلولهای تومور به سرعت در حال رشد هستند و احتمال انتشار آن‌ها نیز به بافتهای مجاور بیشتر است. همچنین احتمال عود آن‌ها هم پس از درمان بیشتر است.
گرید 4: سلولهای تومور به سرعت در حال رشد و بسیار بدخیم هستند. همچنین احتمال انتشار آن‌ها به سایر قسمت‌های مغز و نخاع بیشتر است.
درمان تومور گلیوما
درمان تومور گلیوما برای هر بیمار به صورت شخصی‌سازی‌شده انجام میشود و ممکن است شامل جراحی، پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی باشد. جراحی رایج‌ترین درمان اولیه برای تومور گلیوما است و به کرانیوتومی (باز کردن جمجمه) نیاز دارد. اگر تومور نزدیک باشد، گاهی این جراحی با ام‌ار‌ای حین عمل یا نقشه‌برداری مغز حین عمل انجام میشود. از پرتودرمانی هم اغلب پس از دوره نقاهت بعد از عمل تومور مغزی استفاده میشود. در واقع تابش پرتوها سلولهای تومور را که ممکن است پس از جراحی باقی مانده باشد، از بین می‌برد. پرتودرمانی اغلب با شیمی‌درمانی ترکیب میشود.
جراحی تومور مغزی گلیوما
درمان این نوع تومور معمولاً با عمل جراحی برای برداشتن گلیوما شروع میشود. در صورتی که تمام تومور برداشته شود، ممکن است جراحی تنها درمان مورد نیاز بیمار باشد. گاهی اوقات نمی‌توان تومور را به طور کامل برداشت و ممکن است جراح صرفاً تا آن‌جایی که می‌تواند تومور را از بدن بیمار خارج کند. این روش گاهی اوقات برداشتن ساب توتال نامیده میشود. اگر تومور در نزدیکی ساختارهای مهم مغز قرار داشته باشد یا اگر برداشتن کل گلیوما باعث آسیب بیش از حد به مغز شود، شاید تصمیم برای عمل با مشکل مواجه شود؛ چرا که اهداف اولیهی جراحی گلیوبلاستوما کاهش فشار مغز و برداشتن تا حد امکان ایمن تومور است. عمل جراحی قبل از انجام سایر درمان‌ها، مانند پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی انجام میشود.
گلیومای ساقه مغز از جمله تومورهای نادری است که در ساقه مغز یافت میشود. معمولاً نمی‌توان آن‌ها را به دلیل محل واقع شدنشان از طریق جراحی قاعده جمجمه خارج کرد، چرا که در این مناطق تومور با بافت طبیعی مغز درهم می‌آمیزد و بر عملکردهای ظریف و پیچیده‌ای که این ناحیه کنترل می‌کند تأثیر می‌گذارد. این دسته از تومورها اغلب در کودکان و بزرگسالان جوان ایجاد میشوند.
منابع:
https://www.hopkinsmedicine.org/
