تشخیص تومور مغزی

تشخیص تومور مغزی یکی از مهم‌ترین مراحل در روند درمان تومور مغزی است. اگر تشخیص به درستی انجام نشود، ممکن است درمان تهاجمی غیر ضروری انجام شود و آسیب‌هایی جدی بیمار را تهدید کنند. رو‌ش‌های مختلفی برای تشخیص تومور مغزی وجود دارد که هر کدام از آن‌ها در شرایط خاصی استفاده می‌شوند. ما در این مقاله به انواع روش‌های تشخیص تومور مغزی پرداخته‌ایم.

دکتر محمود یزدان پناهی یکی از بهترین متخصصان و جراحان مغز و اعصاب است که با تیمی متشکل از پزشکان حرفه‌ای، بهترین درمان‌ها و تشخیص‌ها را به بیماران ارائه می‌دهد. با مراجعه به دکتر یزدان پناهی، دیگر هیچ نگرانی‌ای بابت روند درمانی‌تان نخواهید داشت. برای اطلاعات بیش‌تر، به پیج اینستاگرام دکتر سر بزنید.

تومور مغزی و علائم آن

تومور مغزی رشد غیر طبیعی سلول‌ها در مغز است. تومور مغزی دارای دو نوع تومور مغزی خوش خیم و تومور مغزی بدخیم یا سرطانی است. هر یک از این تومورها علائم و نشانه‌های متفاوتی دارند و درمان تومور مغزی خوش خیم با بدخیم می‌تواند متفاوت باشد. علائم تومور مغزی با توجه به اندازه، محل و سرعت رشد تومور تغییر می‌کنند. همچنین ممکن است علائم تومور مغزی در زنان متفاوت از مردان باشد. در ادامه برخی از علائم رایج تومور را معرفی کرده‌ایم:

• سردرد: سردردهای مداوم و مزمن که ممکن است با حالت تهوع یا استفراغ همراه باشد.
• تشنج: حرکات ناگهانی و کنترل نشده یا تشنج ناشی از فعالیت الکتریکی غیر طبیعی در مغز.
• تغییرات شناختی و رفتاری: مشکلات حافظه، سردرگمی، مشکل در تمرکز، نوسانات خلقی، تحریک پذیری و تغییرات شخصیتی.
• مشکلات بینایی یا شنوایی: تاری دید، دوبینی، از دست دادن دید محیطی، کاهش شنوایی یا صدای زنگ در گوش.
• مشکلات تعادل و هماهنگی: مشکلات تعادل، هماهنگی، سرگیجه و مشکل در راه رفتن.
• بی‌حسی یا ضعف: بی‌حسی یا ضعف در دست‌ها، پاها، صورت و اغلب در یک طرف بدن.
• مشکلات گفتاری: مشکل در صحبت کردن، تکلم نامفهوم یا مشکل در درک گفتار.
• خستگی: خستگی مداوم، ضعف یا کمبود انرژی.
• فشار مغز: تومور می‌تواند با رشدش به بافت‌های اطراف و اعصاب آن نواحی تاثیر داشته و علاوه بر ایجاد فشار مغز، علائم مختلفی را نیز ایجاد کند.

تومور مغزی می‌تواند طیف وسیعی از علائم را ایجاد کند. با این حال، برخی از این نشانه‌ها به عنوان علائم پنهان تومور مغزی شناخته می‌شوند که ممکن است بلافاصله آشکار نباشد یا ممکن است با شرایط دیگر اشتباه گرفته شود. این موارد می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• تغییرات شناختی: تومورهای مغزی می‌توانند بر عملکرد شناختی تاثیر گذاشته و منجر به تغییر در عملکرد حافظه، توجه و تمرکز شوند. این تغییرات ممکن است در ابتدا ظریف باشند و حتی با علائم پیری طبیعی یا استرس اشتباه گرفته شوند.
• تغییرات هورمونی: تومور هیپوفیز یا تومور در سایر نواحی مغز می‌تواند بر تولید هورمون تاثیر داشته باشد و در نهایت منجر به تغییر در چرخه‌های قاعدگی، عملکرد جنسی و سایر عدم تعادل‌های هورمونی شود.
• خستگی: تومورهای مغزی می‌توانند باعث خستگی و ضعف شوند که ممکن است با بیماری‌های دیگری اشتباه گرفته شود یا بیمار به دلیل ساده و پنهان بودن این علائم، توجهی به آن‌ها نداشته باشد.
• تغییرات در طعم یا بویایی: تومورها در لوب‌های پیشانی یا تمپورال مغز می‌توانند بر حس چشایی یا بویایی تاثیر گذاشته و منجر به تغییر در اشتها یا ترجیحات غذایی شوند.

راه های تشخیص تومور مغزی

• ام آر آی مغز: در این روش غیر تهاجمی از آهن‌رباهای قدرت‌مند و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر دقیق از مغز استفاده می‌شود. ام آر آی مغز می‌تواند به شناسایی و مکان‌یابی تومورهای مغزی، تجسم اندازه و شکل آ‌ن‌ها و تعیین ارتباط آن‌ها با ساختارهای اطراف کمک کند.
• اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT): در سی تی اسکن، تصویربرداری اشعه ایکس و فناوری کامپیوتر برای تولید تصاویر مقطعی از مغز ترکیب می‌شوند. این روش می‌تواند اطلاعاتی در مورد وجود، اندازه و محل تومورهای مغزی ارائه دهد.
• آنژیوگرافی: آنژیوگرافی شامل تزریق یک رنگ مخصوص به رگ‌های خونی مغز و گرفتن تصاویر اشعه ایکس است. این کار به تصویرسازی جریان خون در مغز کمک کرده و می‌تواند عروق خونی غیرطبیعی مرتبط با انواع خاصی از تومورهای مغزی را تشخیص دهد.
• بیوپسی: بیوپسی تومور مغزی شامل برداشتن نمونه بافتی از مغز برای بررسی میکروسکوپی است. این کار به تعیین نوع تومور، درجه و میزان رشد آن کمک کرده و اطلاعات مهمی را برای تشخیص و برنامه ریزی درمان ارائه می‌دهد.
• تست سوراخ کمری (Spinal Tap): در برخی موارد، ممکن است از ناحیه‌ای از کمر برای جمع‌آوری مایع مغزی نخاعی و تجزیه و تحلیل آن استفاده شود. این مایع در واقع مغز و نخاع را احاطه کرده و ممکن است حاوی سلول‌های تومور یا نشانه‌هایی باشد که وجود تومور مغزی را نشان دهند.
• نوار مغز: این روش آزمایشی است که فعالیت الکتریکی مغز را از طریق الکترودهای متصل به پوست سر ثبت می‌کند. از نوار مغز در درجه اول برای تشخیص و نظارت بر شرایط مرتبط با عملکرد مغز مانند تشنج استفاده می‌شود، اما ممکن است به تشخیص ناهنجاری‌هایی که می‌توانند نشان‌دهنده وجود تومور مغزی نیز باشند، کمک کند.
• اسکن PET: اسکن PET شامل تزریق مقدار کمی از مواد رادیواکتیو به بدن است. این ماده توسط سلول‌ها از جمله سلول‌های تومور جذب شده و یک اسکنر تخصصی تشعشعات ساطع شده را تشخیص می‌دهد. در نتیجه تصاویر بسیار دقیقی از تومور ایجاد می‌شود. اسکن PET می‌تواند اطلاعاتی در مورد فعالیت متابولیک تومور ارائه داده و به تشخیص و مرحله‌بندی درمان آن کمک کند.
• ام آر آی عملکردی (fMRI): این تکنیک تخصصی MRI فعالیت مغز را با تشخیص تغییرات در جریان خون اندازه‌گیری می‌کند. این تست می‌تواند به مکان‌یابی تومورهای مغزی در نواحی مسئول زبان، حرکت و عملکردهای حسی کمک کرده و خطرات احتمالی مرتبط با جراحی را ارزیابی کند.
• معاینه عصبی: یک متخصص مغز و اعصاب ممکن است یک معاینه کامل از سیستم عصبی شما، مانند ارزیابی رفلکس‌ها، هماهنگی و عملکرد حسی شما انجام دهد.این معاینه می‌تواند به شناسایی علائم عصبی مرتبط با تومور مغزی کمک کند.

توجه به این نکته ضروری است که روش‌های تشخیصی خاص مورد استفاده به عوامل مختلفی از جمله علائم بیمار، سابقه پزشکی و نوع تومور مغزی بستگی دارد. تشخیص تومور مغزی به درمان آن نیز کمک می‌کند. پزشک می‌تواند با توجه به محل و اندازه تومور، روش درمانی مناسب مانند رادیوتراپی تومور مغزی را پیشنهاد دهد تا میزان آسیب را به حداقل رساند.

تشخیص تومور مغزی با ام آر آی

کلمه MRI در واقع مخفف تصویربرداری تشدید مغناطیسی بوده و یک تکنیک تصویربرداری رایج برای تشخیص تومورهای مغزی است. در ادامه مراحل ام آر آی مغز را شرح داده‌ایم.

1. آماده‌سازی: قبل از اسکن MRI، باید هر گونه اجسام فلزی، مانند جواهرات یا سنجاق سر را بردارید؛‌ این وسایل می‌توانند با میدان مغناطیسی تداخل داشته باشند و حتی به بیمار آسیب بزنند. اگر پین‌هایی داخل بدنتان از آسیب‌های گذشته داشته باشید، امکان انجام این آزمایش وجود نخواهد داشت.
2. میدان مغناطیسی و امواج رادیویی: دستگاه MRI یک میدان مغناطیسی قوی در اطراف بدن شما ایجاد می‌کند. این میدان مغناطیسی باعث می‌شود که پروتون‌های موجود در مولکول‌های آب بدن شما به روشی خاص در یک راستا قرار گیرند. سپس امواج رادیویی به سمت ناحیه مورد نظر هدایت شده و باعث می‌شوند پروتون‌ها سیگنال‌هایی ساطع کنند.
3. اکتساب سیگنال: سیگنال‌های ساطع شده توسط دستگاه MRI دریافت می‌شوند؛ سپس این دستگاه آن‌ها را پردازش کرده و تصاویر دقیقی از مغز ایجاد می‌کند. این تصاویر نشان دهنده انواع مختلف بافت‌های مغز هستند و به شناسایی هرگونه رشد غیر طبیعی از جمله تومورهای مغزی کمک می‌کنند.
4. تفسیر تصویر: تصاویر MRI توسط رادیولوژیست و متخصص مغز و اعصاب تفسیر می‌شوند. متخصصان تصاویر را برای تعیین محل، اندازه و ویژگی‌های هر تومور مغزی بررسی می‌کنند.

ام آر آی مغز تصاویر مقطعی دقیقی از مغز ارائه می‌دهد که می‌تواند به تمایز بین بافت‌های غیر طبیعی مانند تومورها و ساختارهای طبیعی مغز کمک کند. این تصاویر همچنین می‌توانند اطلاعاتی در مورد شکل و درگیری تومور با بافت‌های اطراف ارائه دهند. این اطلاعات برای برنامه‌ریزی استراتژی‌های درمانی بسیار مهم هستند.

تشخیص تومور مغزی با معاینه چشم

در حالی که معاینه چشم به تنهایی نمی‌تواند باعث تشخیص قطعی تومور مغزی شود، برخی از علائم تومور مغزی در چشم در طول معاینه چشم می‌توانند باعث ایجاد شک و بررسی بیش‌تر شوند. در ادامه تشخیص تومور مغزی با معاینه چشم را بررسی کرده‌ایم.

• آزمایش میدان بینایی: تومورهای مغزی می‌توانند بر میدان دید فرد تاثیر گذارند. پزشک ممکن است آزمایش میدان بینایی را برای ارزیابی هرگونه تغییر یا ناهنجاری در بینایی محیطی یا مرکزی بیمار انجام دهد. نقص‌های میدان بینایی که نمی‌توان آن‌ها را به هیچ بیماری چشم دیگری نسبت داد، ممکن است پزشک را مشکوک به تومور مغزی کنند.
• معاینه فوندوسکوپی: در طی یک معاینه فوندوسکوپی، یک افتالموسکوپ برای تجسم قسمت پشتی چشم، از جمله سر عصب بینایی و رگ‌های خونی استفاده می‌شود. ظاهر عصب بینایی ممکن است سرنخ‌هایی از وجود افزایش فشار مغز و جمجمه ناشی از تومور مغزی را ارائه دهد. تورم عصب بینایی نیز می‌تواند یک نشانه در تشخیص توموز مغزی باشد.
• نیستاگموس: نیستاگموس به حرکات غیر ارادی چشم اطلاق می‌شود که می‌توانند در نتیجه آسیب به مغز رخ دهند؛ به عنوان مثال تومورهایی که بر سیستم دهلیزی تاثیر می‌گذارند. مشاهده حرکات غیرطبیعی چشم در طول معاینه می‌تواند حاکی از وجود تومور مغزی باشد.
• معاینه تحرک چشم: معاینه حرکات چشم ممکن است ناهنجاری‌هایی را در هماهنگی و دامنه حرکت چشم‌ها نشان دهد. برخی از تومورهای مغزی، به ویژه تومورهایی که در ساقه مغز یا نزدیک اعصاب جمجمه‌ای مسئول حرکات چشم قرار دارند، می‌توانند الگوهای خاصی از اختلال حرکت چشم را ایجاد کنند.

تشخیص تومور مغزی با نوار مغز

تست نوار مغز که با نام EEG نیز شناخته می‌شود، معمولا به عنوان یک ابزار تشخیصی اولیه برای تومورهای مغزی استفاده نمی‌شود. با این حال، این تست می‌تواند اطلاعات اضافی در موارد خاص ارائه دهند. این تست درواقع امواج مغز و سیگنال‌های تولید شده توسط نورون‌ها را بررسی می‌کند.

 تومورهای مغزی گاهی اوقات می‌توانند باعث تشنج شوند. نوار مغز می‌تواند فعالیت الکتریکی غیر طبیعی در مغز را در طول یا بین تشنج تشخیص دهد. برخی الگوهای خاص مشاهده شده در EEG می‌توانند وجود تومور مغزی را به عنوان علت احتمالی تشنج نشان دهد.

تشخیص تومور مغزی با سی تی اسکن

سی تی اسکن معمولا در تشخیص تومورهای مغزی استفاده می‌شود. سی تی اسکن تصاویر مقطعی دقیقی از مغز ایجاد کرده و نمای واضحی از ساختار آن ارائه می‌دهد. درنتیجه پزشک می‌تواند هرگونه ناهنجاری یا رشد غیر طبیعی در مغز را تشخیص دهد.

سی تی اسکن همچنین می‌تواند اطلاعاتی در مورد چگونگی تاثیر تومور بر ساختارهای اطراف مغز ارائه دهد. این به پزشکان کمک می‌کند تا بفهمند که آیا تومور به نواحی حیاتی مغز و رگ‌های خونی فشار وارد می‌کند یا باعث تورم در نواحی مجاور می‌شود.

تصاویر گرفته شده در سی تی اسکن می‌توانند به جراح در نمونه‌برداری یا جراحی تومور مغزی نیز کمک کنند.

تشخیص تومور مغزی با آزمایش خون

معمولا از آزمایش خون برای تشخیص تومور مغزی به شکل مستقیم استفاده نمی‌شود. با این حال، این آزمایش‌ها می‌توانند در ارزیابی برخی از جنبه‌های مرتبط با تومورهای مغزی مفید باشند.

• تومور مارکر: در برخی موارد به دلیل وجود تومور مغزی، ممکن است مواد خاصی به نام تومور مارکر در خون افزایش یابد. با این حال، تومور مارکرها مختص تومورهای مغزی نیستند و می‌توانند در شرایط دیگر نیز وجود داشته باشند.
• تشخیص افتراقی: آزمایش‌های خون ممکن است بخشی از فرآیند تشخیصی برای رد سایر بیماری‌ها یا بررسی علل زمینه‌ای علائمی باشند که می‌توانند شبیه تومور مغزی عمل کنند.

تشخیص تومور مغزی با نمونه‌برداری یا بیوپسی

بیوپسی تومور مغزی روشی است که شامل برداشتن نمونه بافتی از مغز برای بررسی زیر میکروسکوپ است. بیوپسی یکی از قطعی‌ترین روش‌های تشخیصی تومورهای مغزی است اما می‌تواند بسیار خطرناک باشد و آسیب‌های دائمی به جا گذارد.

بیوپسی انواع مختلفی دارد و هر کدام از آن‌ها در شرایط مختلفی توسط پزشک انتخاب می‌شوند. در ادامه انواع بیوپسی را بررسی کرده‌ایم.

• بیوپسی جراحی باز: در این روش، جراح مغز و اعصاب یک عمل جراحی را برای دسترسی مستقیم به محل تومور و برداشتن نمونه بافت برای تجزیه و تحلیل انجام می‌دهد.
• بیوپسی استریوتاکتیک: این روش کم‌تهاجمی شامل استفاده از تکنیک‌های تصویربرداری پیچیده برای هدایت سوزن بیوپسی به محل دقیق تومور است.
• بیوپسی آندوسکوپی: در این روش از یک لوله باریک و روشن به نام آندوسکوپ استفاده می‌شود که از طریق یک برش کوچک یا روزنه طبیعی بدن مانند سوراخ‌های بینی وارد مغز می‌شود تا نمونه بیوپسی را به تصویر بکشد.