چهار نوع آسیب نخاعی وجود دارد: گردنی، قفسه سینه، کمری و خاجی. آسیب نخاعی(SCI) ممکن است منجر به از دست رفتن حرکت یا حس در ناحیه خاصی از بدن شود. علل شایع آسیب‌های نخاعی، تروما (تصادف رانندگی، شلیک گلوله، پرت شدن از ارتفاع و…) یا بیماری (فلج اطفال، اسپینا بیفیدا، آتاکسی فریدریش و…) است. اگر احساس بی حسی، گزگز یا از بین رفتن عملکرد در اندام خاصی و ناتوانی در حرکت دارید؛ با دکتر محمود یزدان پناهی (جراح متخصص مغز و اعصاب) مشورت نمائید.
درخواست مشاوره رایگان
برای دریافت مشاوره اولیه توسط دکتر یزدان پناهی فرم زیر را پر کنید.
آسیب نخاعی چیست؟
منظور از آسیب طناب نخاعی(SCI)، آسیب به دسته‌ای از سلول‌ها و اعصاب است که سیگنال‌هایی را بین مغز و سایر اندام‌های بدن منتقل می‌کنند. اعصاب نخاعی از قسمت تحتانی مغز تا قسمت تحتانی کمر گسترش می‌یابند. آسیب نخاعی(آسیب به هر قسمت از نخاع) اغلب باعث تغییرات دائمی در حس و عملکردهای بدن در اندام‌های فوقانی و تحتانی می‌شود. دو نوع شایع آسیب نخاعی، تتراپلژی ناقص و پاراپلژی هستند که بیش از 65 درصد از آسیب‌ها را تتراپلژی ناقص را تشکیل می‌دهند.
تومورهای ستون فقرات می‌توانند اعصاب نخاعی را تحت فشار قرار دهند و منجر به از دست دادن حرکت یا حس در محل تومور شوند که گاهی اوقات می‌تواند باعث تغییر در عملکرد روده و مثانه شود. آسیب عصبی ممکن است دائمی باشد. ممکن است این سوال پیش آید که آیا سرطان باعث آسیب نخاعی می‌شود؟ بله. متاستازهای اپیدورال نخاعی شایع‌ترین نوع تومور ستون فقرات هستند. آنها در 10 درصد از بیماران سرطانی رخ می‌دهند. تومورهای متاستاتیک ستون فقرات، معمولاً در ستون فقرات استخوانی قرار می‌گیرند و سپس رشد می‌کنند و باعث فشرده شدن عناصر عصبی(طناب نخاعی و ریشه های عصبی) می‌شوند. تومورهایی که در بافت عصبی درون خود نخاع رشد می‌کنند، تومورهای داخل مدولاری نامیده می‌شوند. تومورهایی که در داخل کانال نخاعی، اما خارج از بافت طناب نخاعی ایجاد می‌شوند، تومورهای اینترادورال-اکسترامدولاری نامیده می‌شوند. در برخی موارد، تومور ستون فقرات، استخوان را به حدی ضعیف می‌کند که می‌شکند. سایر عوارض تومورهای متاستاتیک ستون فقرات ممکن است شامل مشکل در تعادل یا راه رفتن و کاهش توانایی احساس سرما، گرما و درد باشد. بیشتر تومورهای نخاعی تومورهای ثانویه هستند.
| بیشتر بخوانید: جراحی دیسک کمر با لیزر |
انواع آسیب های نخاعی
- کامل: آسیب کامل باعث فلج شدگی(از دست دادن عملکرد) متعاقب آسیب می‌شود. این نوع آسیب دیدگی می‌تواند هر دو طرف بدن را تحت تاثیر قرار دهد.
- ناقص: پس از یک آسیب ناقص، فرد بطور کامل فلج نمی‌شود و کمی توانایی حرکت در اندام وجود دارد.
مقیاس‌های سنجش میزان آسیب دیدگی به شرح زیر است:
- جزئی
- متوسط
- جدی
- شدید
- بحرانی
- حداکثر آسیب که در حال حاضر غیر قابل درمان است.
چه عواملی از نخاع محافظت می‌کنند؟ مایع مغزی نخاعی(CSF)، طناب نخاعی را احاطه کرده است، علاوه بر آن نخاع توسط سه لایه محافظ به نام مننژ(دورا، عنکبوتیه و پیا ماتر) محافظت می‌شود. طناب نخاعی در داخل ستون فقرات قرار دارد که از 33 استخوان به نام مهره تشکیل شده است. رفع فشار و همجوشی ستون فقرات، رایج‌ترین جراحی ستون فقرات است که برای برداشتن فشار از روی اعصاب و تثبیت ستون فقرات انجام می‌شود. جراحی کمر می‌تواند خطرات بیشتری را نسبت به سایر انواع جراحی به همراه داشته باشد زیرا در نزدیکی سیستم عصبی انجام می‌شود. جدی‌ترین این خطرات شامل فلج شدگی و عفونت است. حتی با یک جراحی موفقیت آمیز، زمان بهبودی می‌تواند طولانی باشد. برخی از روش‌های سنتی جراحی ستون فقرات شامل لامینکتومی، میکرودیسککتومی و فیوژن سنتی کمر است. لامینکتومی روشی است که برای درمان تنگی نخاع یا فشار بر اعصاب کمر استفاده می‌شود. علائم تنگی کانال نخاعی شامل کمر درد، درد سیاتیک، ضعف و بی‌حسی، گزگز کردن پاها و… است.
نشانه های آسیب نخاعی چیست؟
5 نشانه آسیب نخاعی به شرح زیر است:
- از دست دادن حس: از دست دادن حس زمانی رخ می‌دهد که به اعصاب حسی آسیب وارد شود.
- ضعف عضلانی یا حس فلج شدگی در بازوها و پاها
- مشکل در ادرار و دفع
- مشکلات تنفسی
- احساس گزگز در ستون فقرات به دلیل آسیب دیدگی اعصاب
چه کسانی بیشتر در معرض آسیب نخاعی هستند؟
- بیش از نیمی از آسیب‌های نخاعی در افراد 16 تا 30 ساله اتفاق میافتد.
- افراد مسن
- ورزشکارانی که تمرینات پرخطر دارند(به ویژه در دومیدانی)
- افراد مبتلا به بیماری‌های استخوانی یا مفصلی(به عنوان مثال آرتریت، پوکی استخوان)
آسیب های نخاعی گردن
آسیب های نخاعی گردن، معمولاً شدیدترین نوع آسیب نخاعی است که حتی ممکن است با کاهش قدرت عضلانی در سایر اندام ها همراه باشند. بر اساس وسعت آسیب، آسیب نخاعی گردن می‌تواند کامل یا ناقص باشد. شایع ترین عوامل آسیب نخاعی و پارگی دیسک گردن:
- تصادفات
- سقوط
- ترومای شدید
- آسیب های مربوط به ورزش یا غواصی
علل غیر ضربه‌ای می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- شکستگی‌های فشاری ناشی از پوکی استخوان
- آرتریت
- سرطان
- التهاب ستون فقرات
مهره های C3، C4 و C5 قسمت میانی ستون فقرات گردنی را در نزدیکی قاعده گردن تشکیل می‌دهند. آسیب مهره های گردنی شدیدترین آسیب نخاعی است زیرا هر چه آسیب در ستون فقرات بالاتر باشد، آسیب بیشتری به سیستم عصبی مرکزی وارد می‌شود. شایع‌ترین آسیب‌های گردن، رگ به رگ شدن یا کشیدگی گردن است. زمانی که رباط‌های گردن پاره می‌شوند، پیچ‌خوردگی ممکن است اتفاق بیفتد. کشیدگی عضلانی یا پاره شدن تاندون می‌تواند طی یک آسیب ناگهانی حین ورزش یا حتي تصادف رخ دهد.
علائم و نشانه های دیسک گردن:
- گردن درد موضعی، که ممکن است شدید یا خفیف باشد.
- سفتی گردن
- دردی که از گردن به پایین تا شانه‌ها یا بازوها منتشر می‌شود.
- تورم و کبودی
- کاهش حس در بازوها، پاها یا بدن
- ضعف یا فلج عضلانی بازوها و پاها
- مشکل در تنفس
| آنچه دیگران می خوانند: مراقبت های بعد از جراحی دیسک گردن |
آسیب های نخاعی کمر
آسیب‌های نخاعی کمری، روی باسن و پاها تأثیر می‌گذارد. افراد با این سطح از آسیب نخاعی ممکن است به ویلچر نیاز داشته باشند. آسیب به نخاع خاجی روی باسن، پشت ران‌ها، باسن و اندام‌های لگن تاثیر می‌گذارد. شکستگی‌های جزئی شایع ترین نوع آسیب به ستون فقرات کمری است، که در ورزشکاران به دلیل فعالیت های پرخطر دیده می‌شود.
علائم آسیب های نخاعی و دیسک کمر:
- بی‌حسی، گزگز، یا تغییر در حس پاها
- فلج شدگی که ممکن است بلافاصله اتفاق بیفتد یا به مرور زمان به‌عنوان تورم و خونریزی ایجاد شود.
- درد یا فشار در سر، گردن یا کمر
- ناتوانی در حرکت
اگر ستون فقرات کمری آسیب ببیند چه اتفاقی میافتد؟ آسیب‌های نخاعی در پنج مهره کمری معمولاً منجر به از دست دادن عملکرد در لگن و پاها می‌شود، اما بر عملکرد قسمت بالایی بدن تأثیری نمی‌گذارد.
اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات بیماری است که باعث انحراف ستون فقرات به سمت راست یا چپ می‌شود. در اغلب موارد این بیماری در کودکان در سنین بین 9 تا 14 سال در زمان جهش رشد در دوران بلوغ ایجاد می‌شود. فیزیوتراپی یکی از مؤثرترین روش‌های درمانی برای انحراف ستون فقرات است که ممکن است به طور مستقل یا مکمل همراه با سایر درمان‌ها استفاده شود. بسته به شدت انحراف و دیگر ویژگی‌های جسمی بیمار، پزشک متخصص تعداد جلسات و روش‌های فیزیوتراپی را مشخص می‌کند. فیزیوتراپی کمک می‌کند که فشار کمتری به دلیل بیماری به ستون فقرات وارد شود و فرد زود‌تر بهبود یابد.
| دیگران می خوانند: مراقبت های بعد از جراحی دیسک کمر |
آیا نخاع آسیب دیده ترمیم می شود؟
دو نوع آسیب نخاعی وجود دارد: ۱.آسیب نخاعی کامل ۲.آسیب نخاعی ناقص
آسیب کامل، باعث آسیب دائمی در نخاع می‌شود. متأسفانه، هیچ راهی برای جبران کامل آسیب به نخاع وجود ندارد. اما محققان همچنان روی درمان‌های جدیدی از جمله پروتزها و داروها کار می‌کنند که ممکن است باعث بازسازی سلول‌های عصبی یا بهبود عملکرد اعصاب باقی‌مانده پس از آسیب نخاعی شود.
چه چیزی برای ترمیم نخاع خوب است؟
متأسفانه هیچ راهی برای ترمیم آسیب نخاعی وجود ندارد. این یک چالش بزرگ برای دانشمندان باقی مانده است، زیرا سیستم عصبی مرکزی بدن ما، که شامل مغز و نخاع است، هیچ ظرفیت قابل توجهی برای ترمیم پس از آسیب یا پس از شروع یک بیماری دژنراتیو ندارد. اما محققان همچنان روی درمان‌های جدیدی کار می‌کنند که ممکن است به بازسازی سلول‌های عصبی کمک کند.
برای داشتن ستون فقرات سالم به موارد زیر دقت کنید:
- حرکات کششی برای تقویت کمر انجام دهید.
- وزن خود را حفظ کنید.
- سیگار نکشید.
- مصرف غذاهای التهاب زا را کاهش دهید یا بطور کامل از برنامه غذایی‌تان حذف کنید.
- هنگام بلند کردن اجسام مراقب باشید.
- فعالیت خود را افزایش دهید.
افرادی که دچار آسیب نخاعی شده اند، چه ویتامین هایی مصرف کنند؟
۱. ویتامین B12 : کمبود ویتامین B12 می‌تواند باعث خستگی، ضعف، یبوست، از دست دادن اشتها، سوزن سوزن شدن و بی حسی شود.
۲. ویتامین B9
۳. ویتامین D
۴. اسیدهای چرب امگا 3
۵. ویتامین C
۶. منیزیم
۷. ویتامین E
بهترین غذاها برای بهبود ضایعات نخاعی به شرح زیر است:
- سبزیجات تیره برگ: سبزی‌های برگ تیره مانند اسفناج، کلم که می‌توانند به بهبودی پس از آسیب نخاعی کمک کنند.
- توت ها
- سبزیجات نارنجی
- ماهی چرب
- آجیل و خشکبار
- لبنیات
- لوبیا
- مرکبات
حرکات کششی و ورزش به مدت 10 تا 30 دقیقه در روز واقعا برای ستون فقرات و بدن شما مفید است. کشش گردن، خم شدن، هل دادن اجسام و افزایش دامنه حرکتی می‌تواند به طور چشمگیری قدرت و انعطاف ستون فقرات را بهبود بخشد.
مدت زمان ترمیم نخاع
زمان بهبودی معمولاً به شدت و سطح آسیب مربوط می‌شود. سریعترین بهبودی اغلب در شش ماه اول دیده می‌شود، اما ممکن است در برخی افراد، 1 تا 2 سال بهبودی زیادی حاصل نشود.
در بسیاری از آسیب‌های نخاعی، به‌ویژه آسیب‌های ناقص، فرد ممکن است تا ۱۸ ماه پس از آسیب، در برخی زمینه ها عملکردش بهبود یابد. در موارد بسیار نادر، افراد مبتلا به ضایعه نخاعی سال‌ها پس از آسیب، عملکرد خود را دوباره به دست می‌آورند.
درمان آسیب های نخاعی
درمان جدید آسیب نخاعی چیست؟ تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال(rTMS) یک درمان جایگزین امیدوارکننده است که از پالس‌های مغناطیسی متمرکز، برای تعدیل غیرتهاجمی فعالیت مغز استفاده می‌کند.
آسیب نخاعی بهبود نمی‌یابد، اما درمان می‌تواند به جلوگیری از آسیب‌های اضافی و آسیب های غیرقابل برگشت کمک کند.
برای کاهش درد دیسک کمر، می‌توان آب درمانی انجام داد. آب درمانی دیسک کمر، یک روش درمانی مکمل است که اغلب افراد به عنوان یک روش برای کاهش درد دیسک استفاده می‌کنند. آب درمانی شامل استفاده از آب جهت بهبود درد بیماری‌های دیسک کمر از جمله پارگی دیسک کمر (فتق دیسک کمر) می‌باشد. در صورت ترکیب فیزیوتراپی و آب درمانی می‌توان شرایط ایده آلی را برای بهبود بیماری دیسک کمرایجاد کرد.
درمان آسیب نخاعی با فیزیوتراپی
این نوع درمان شامل بسیاری از حرکات عملی، تمرینات و مانورهای کششی برای تسهیل حرکت است. هدف، کمک به بیمار برای مدیریت درد، بهبود گردش خون، پیشگیری یا کاهش آتروفی عضلانی، انقباضات و ضعف و بهبود سلامت و تندرستی کلی است. این کار با آموزش مجدد مغز و بدن فرد، بخشی از تحرک از دست رفته را اصلاح می‌کند. انواع مختلفی از تکنیک‌های فیزیوتراپی وجود دارد که عبارتند از: کشش عضلانی، ماساژ درمانی، ماساژ مفصل، طب سوزنی و تمرینات نورودینامیک.
درمان مبتنی بر فعالیت(ABT) یا آنچه که به عنوان درمان ترمیمی مبتنی بر فعالیت(ABRT) نیز شناخته می‌شود، نوعی روند درمانی است که به توانبخشی و بهبودی افراد مبتلا به بیماری‌های عصبی، آسیب‌های نخاعی و سایر آسیب‌های روانی کمک می‌کند. توانبخشی شامل بسیاری از تمرینات عضلانی برای ارتقاء انعطاف پذیری عصبی، تمرینات قدرتی و تمرین راه رفتن است.
منابع:
