پارگی دیسک گردن چیست؟
دیسک یک ساختار حلقوی از جنس غضروف است که در بین مهره‌های واقع در ستون فقرات قرار گرفته است. به کمک دیسک‌های گردنی، ما می‌توانیم گردن خود را به طرفین خم کنیم و یا سر خود را بچرخانیم.
هر دیسک از دو قسمت تشکیل شده است:
- هسته ژلاتینی که در مرکز قرار گرفته است.
- رشته‌های پروتئینی محکم که هسته ژلاتینی را احاطه می‌کنند و از آن محافظت می‌کنند.
اگر به هر دلیلی این رشته‌های پروتئینی دچار آسیب شوند، هسته ژلاتینی دیسک گردن از جای خود خارج می‌شود و به نخاع و اعصاب مجاور آن فشار وارد می‌کند و منجر به ایجاد یکسری علائم نورولوژیک (عصبی) در فرد می‌شود. به پارگی این رشته‌های پروتئینی و خارج شدن هسته ژلاتینی از جای خود، بیرون زدگی، فتق و یا پارگی دیسک گردن گفته می‌شود.
بیرون زدگی دیسک بیشتر در ناحیه گردن و کمر رخ می‌دهد و شیوع آن در دیسک‌های کمری بیشتر از دیسک‌های گردنی است. سالانه از هر 1000 نفر، بین 5 تا 20 نفر دچار بیرون زدگی دیسک می‌شوند که شیوع آن در سنین 30 تا 50 سالگی بیشتر است. همچنین شیوع مشکلات مرتبط با دیسک، در مردان دو برابر زنان است. در این مقاله از وبسایت دکتر محمود یزدان پناهی به موضوع پارگی دیسک گردن و عوامل مرتبط با آن می پردازیم. برای آگاهی کامل از این موضوع تا انتها همراه ما باشید.
درخواست مشاوره رایگان
برای دریافت مشاوره اولیه توسط دکتر یزدان پناهی فرم زیر را پر کنید.
علت پارگی دیسک گردن
- با افزایش سن، دیسکها تحلیل می‌روند و احتمال اینکه دچار پارگی شوند، افزایش می‌یابد.
- آرتروز گردنی
- زمانی که فردی گردن خود را پایین بیندازد، فشار وارد بر روی دیسک‌های گردنی چند برابر می‌شود. به همین دلیل، افرادی که گردن خود را برای مدت طولانی در وضعیت نامناسبی قرار می‌دهند؛ مثلا در وضعیت نامناسبی درس می‌خوانند، ریسک بالاتری برای ابتلا به مشکلات دیسک گردنی دارند. متاسفانه با توجه به استفاده‌ی فراوان از تلفن همراه و کامپیوتر، در طی سال‌های اخیر شیوع مشکلات دیسک گردنی در افراد جوان روند افزایش یابنده‌ای داشته است.
علائم پارگی دیسک گردن
همانطور که گفته شد، اگر دیسک گردن دچار پارگی شود، می‌تواند بر نخاع و اعصاب نخاعی فشار وارد کند و منجر به بروز یکسری علائم نورولوژیک شود از قبیل:
- درد گردن: این بیماران دچار یک درد شدید و تیرکشنده در گردن خود می‌شوند که با حرکت دادن یا خم کردن گردن، تشدید می‌شود.
- درد تیرکشنده در دست‌ها: اعصابی که از نخاع گردنی منشا می‌گیرند، به سمت دست‌ها حرکت می‌کنند؛ به همین دلیل این افراد دچار یک درد تیرکشنده (شبیه به برق گرفتگی) در دست خود می‌شوند. معمولا این درد فقط در یک دست ظاهر می‌شود و دست دیگر مشکلی ندارد.
- بی‌حسی در دست: این افراد ممکن است که دچار بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن در دست خود شوند.
- ضعف در عضلات دست: ممکن است که فرد دچار ضعف در عضلات بازو، ساعد یا دستان خود شوند. در موارد شدید ممکن است که بیمار اصلا نتواند دست خود را حرکت دهند.
- در مواردی که بیرون زدگی و پارگی دیسک گردن بسیار شدید باشد و مستقیما بر روی نخاع فشار وارد کند، می‌تواند منجر به ایجاد بی‌حسی و ضعف در عضلات هر دو دست، هر دو پا و تنه گردد. همچنین این بیماران ممکن است که دچار بی‌اختیاری در دفع ادرار و اجابت مزاج شوند.
اگر فردی هر یک از شایع ترین علائم دیسگ گردن و به ویژه درد ناحیه گردن که به دست تیر می‌کشد را داشته باشد، بایستی حتما توسط یک پزشک متخصص معاینه شود. دکتر محمود یزدان پناهی، بورد تخصصی جراحی مغز و اعصاب، پیشنهاد تیم ما به شما عزیزان است.
عوارض پارگی دیسک گردن
اگر فرد دچار بیرون زدگی دیسک گردن شود و برای درمان آن اقدام نماید، معمولا عارضه‌ای برای فرد ایجاد نمی‌شود؛ ولی اگر پارگی دیسک شدید باشد و بر روی نخاع فشار بیاورد، می‌تواند منجر به فلجی در هر چهار اندام، بی‌حسی و بی‌اختیاری دائمی گردد. به همین دلیل، زمانی که علائم فشار بر نخاع دیده شود، بیمار باید به صورت اورژانسی تحت عمل جراحی قرار گیرد.
آیا پارگی دیسک گردن خطرناک است؟
عوارض مرتبط با پارگی دیسک گردن توضیح داده شد و گفته شد که اگر میزان پارگی شدید باشد و بر روی نخاع فشار بیاورد می‌تواند منجر به ایجاد عوارض دائمی گردد.
یکی از عوارض بسیار خطرناک پارگی دیسک گردن، خفگی است. اعصاب منقبض‌کننده‌ی دیافراگم از قسمت‌های فوقانی نخاع گردنی منشا می‌گیرند و اگر دیسک‌های فوقانی دچار پارگی شدید شوند، می‌توانند منجر به فلج دیافراگم و خفگی شوند. لازم به ذکر است که این عارضه بسیار نادر است چرا که عمده‌ی موارد پارگی دیسک در قسمت‌های تحتانی مهره‌های گردنی رخ می‌دهد.
پارگی دیسک گردن چگونه تشخیص داده می‌شود؟
بهترین روش تشخیص پارگی دیسک گردن، MRI است. در صورت بروز بی‌حسی یا ضعف عضلانی، استفاده از EMG/NCV هم می‌تواند مفید باشد. اگرچه یک پزشک حاذق می‌تواند با انجام معاینات بالینی با احتمال قوی درگیری دیسک گردن را تشخیص دهد. در صورتی که فکر می‌کنید ممکن است دیسک گردنی شما دچار آسیب شده باشد، می‌توانید با استفاده از راه‌های ارتباطی قرار داده شده بر روی سایت، جهت ویزیت دکتر محمود یزدان پناهی ویزیت تهیه نمایید.
آیا پارگی دیسک گردن ترمیم می‌شود؟
بیش از 75 تا 90% موارد بیرون زدگی و پارگی دیسک گردن بدون نیاز به جراحی بهبود می‌یابد. موارد باقی مانده هم تا حد زیادی به جراحی پاسخ مناسب می‌دهند.
آیا پارگی دیسک گردن با استراحت خوب می‌شود؟
همانطور که توضیح داده شد، عمده‌ی موارد پارگی دیسک گردن (بخصوص موارد خفیف)، به صورت خودبخودی بهبود می‌یابند و در این دوره فقط یکسری اقدامات حمایتی برای بیمار باید صورت گیرد که در ادامه راجع به این اقدامات صحبت خواهیم کرد.
یکی از مهم‌ترین اقدامات استراحت است ولی این استراحت به معنای دراز کشیدن در بستر به مدت طولانی نیست. بیمار باید برای مدتی از انجام فعالیت‌هایی که برای دیسک گردن ضرر دارد (مثل کار کردن طولانی با تلفن همراه یا کامپیوتر یا مطالعه در وضعیت نامناسب) اجتناب نماید. همچنین، بیمار نباید خیلی گردن خود را تکان دهد و اگر نیاز بود می‌تواند از کلار نرم استفاده کند.
پس از بهبودی، بیمار باید از انجام فعالیت‌های مضر برای دیسک گردن اجتناب کند تا دچار عود مجدد نگردد.
ورزش برای پارگی دیسک گردن
انجام یکسری از فعالیت‌های ورزشی برای دیسک گردنی بسیار مفید است که بعضی از آن‌ها در ادامه توضیح داده می‌شود.
ورزش شماره یک:
- به صورت صاف بر روی یک صندلی بنشینید (به پشتی صندلی تکیه ندهید).
- سر خود را به یک سمت خم کنید و سعی کنید گوش خود را به شانه خود برسانید (این فعالیت را تا حدی که برایتان مقدور است انجام دهید و از اِعمال هرگونه فشار مضاعف اجتناب نمایید).
- این وضعیت را برای 30 ثانیه حفظ نمایید.
- حال سر خود را به طرف مخالف خم کنید و برای 30 ثانیه نگه دارید.
- این حرکت را برای 3 تا 5 بار در روز تکرار نمایید
ورزش شماره دو:
- بر روی تخت دراز بکشید به نحوی که تحتانی‌ترین قسمت گردن شما در لبه تخت قرار گیرد و سر شما از تخت آویزان شود.
- به آرامی سعی کنید که گردن خود را پایین بیاورید (اگر این فعالیت منجر به تشدید درد گردن شما می‌شود، آن را ادامه ندهید).
- این وضعیت را برای یک دقیقه نگه دارید و سپس یک دقیقه استراحت نمایید.
- این فعالیت را برای 3 تا 5 بار تکرار نمایید.
درمان پارگی دیسک گردن
با انجام فعالیت‌های ورزشی مناسب و پرهیز از اعمال فشار مضاعف، عمده‌ی موارد بیرون زدگی دیسک گردن بدون نیاز به جراحی بهبود می‌یابند. در این دوره، برای کاهش درد بیمار می‌توان از یکسری داروهای مسکن استفاده نمود مثل:
- NSAID ها: استامینوفن، دیکلوفناک، ملوکسیکام، پیروکسیکام، ایبوپروفن و…
یکی از عوارض بسیار مهم این داروها ایجاد زخم‌های گوارشی است. برای پیشگیری از بروز این زخم‌ها، می‌توان از داروهایی مثل فاموتیدین یا اس‌امپرازول استفاده نمود.
- کورتون‌ها: پردنیزولون یا آمپول دگزامتازون
استفاده از کورتون‌ها برای کاهش درد در پارگی دیسک کمر بسیار رایج است ولی استفاده‌ی طولانی مدت از آن‌ها اصلا توصیه نمی‌شود چون منجر به پوکی استخوان، زخم گوارشی، فشار خون، دیابت و… می‌شود.
- مخدرها: کدئین، اکسی‌کدون، مورفین، متادون و…
مهم‌ترین عارضه این داروها ایجاد وابستگی و اعتیاد است؛ لذا از مصرف این داروها بدون مشورت با پزشک اکیدا خودداری نمایید. معمولا از این داروها فقط در موارد شدید دیسک گردنی استفاده می‌شود.
یکی از عوارض بسیار مهم این داروها ایجاد خواب‌آلودگی است؛ فلذا پس از استفاده از این داروها از رانندگی خودداری نمایید.
سایر عوارض مصرف مخدرها عبارتند از: خارش، یبوست، خشکی دهان، احتباس ادراری، سنگ صفراوی و….
- شل کننده‌های عضلانی: متوکاربامول و سیکلوبنزاپرین
این داروها می‌توانند اسپاسم و گرفتگی عضلات موجود در اطراف ستون فقرات را از بین ببرند و درد را کاهش دهند. همچنین اگر بیمار بخاطر درد نمی‌تواند بخوابد، این داروها با توجه به اثرات خواب‌آوری که دارند، می‌توانند به بیمار کمک کنند.
- پمادهای موضعی: پیروکسیکام یا پنجه شیطان (Devil’s Claw یا Harpagophytum)
آیا فیزیوتراپی برای پارگی دیسک گردنی مفید است؟
شواهد موثقی که نشان دهد که استفاده از فیزیوتراپی می‌تواند نیاز به جراحی را کاهش دهد، درد بیمار را کاهش دهد و آن را تا حدودی قابل تحمل نماید.
جراحی پارگی دیسک گردن
در مواردی که پارگی دیسک گردن شدید باشد و یا درد بیمار با داروهای مسکن قابل کنترل نباشد، می‌توان از جراحی دیسک گردن استفاده کرد. دو روش جراحی رایج در این زمینه عبارتند از:
- جراحی با لیزر: اگر میزان پارگی خیلی شدید نباشد، می‌توان از لیزر استفاده نمود. در این روش، با کمک انرژی گرمایی لیزر، آب موجود در دیسک تبخیر و حجم آن کاهش می‌یابد. با کاهش حجم دیسک، فشار وارد شده بر نخاع و اعصاب برداشته شده و علائم بیمار برطرف می‌گردد.
- جراحی‌های تهاجمی: در این روش دیسکِ آسیب دیده خارج شده و به‌جای آن یک دیسک مصنوعی یا پروتز کار گذاشته می‌شود.
منابع:
- اصول طب داخلی هاریسون 2022 ؛ فصل 14
- جراحی عمومی لارنس 2018 ؛ فصل 28
- درسنامه مغز و اعصاب؛ فصل 11
