سندرم کوشینگ

سندرم کوشینگ یک بیماری نادر است که در اثر افزایش فعالیت قشر غده آدرنال و تولید بیش ‌از حد هورمون کورتیزول یا به علت وجود تومور در غده هیپوفیز به وجود می‌‌آید. علائم اصلی این سندرم شامل افزایش وزن، فشار خون بالا، ضعف عضلانی، تغییرات رفتاری و حافظه هستند. درمان سندرم کوشینگ به علت آن بستگی دارد. پزشکان معمولاً با دارو، جراحی یا پرتودرمانی سعی می‌‌کنند تولید کورتیزول را در این بیماران کاهش دهند. دکتر محمود یزدان پناهی به عنوان یکی از جراحان متخصص مغز و اعصاب کشور، می‌توانند مشکلاتی مانند وجود تومور در غده هیپوفیز، دیسک کمر و… را در این بیماران درمان کنند.

سندرم کوشینگ چیست؟

سندرم کوشینگ یک اختلال هورمونی نادر است. این اختلال زمانی رخ می‌دهد که بدن شما کورتیزول بیش از حد تولید کند. کورتیزول هورمونی است که به بدن شما کمک می‌کند تا با استرس مقابله کند و همچنین فشار خون، قند خون و التهاب را نیز تنظیم نماید. کورتیزول توسط غدد فوق کلیوی که در بالای کلیه‌ها قرار دارند، ساخته می‌شود. گاهی اوقات، یک تومور در غده هیپوفیز(تومور هیپوفیز)، که غدد فوق کلیوی را کنترل می‌کند، می‌تواند باعث تولید بیش از حد کورتیزول در آن‌ها شود. به این بیماری کوشینگ می‌گویند. سایر علل سندرم کوشینگ عبارتند از تومورهای غدد فوق کلیوی یا سایر قسمت‌های بدن که کورتیزول یا ACTH (هورمونی که تولید کورتیزول را تحریک می‌‌کند) تولید می‌‌کنند یا استفاده‌ی طولانی‌مدت از داروهای استروئیدی.

برخی از علائم سندرم کوشینگ افزایش وزن به خصوص در اطراف صورت و شکم، فشار خون بالا، دیابت، نازک شدن پوست، کبودی آسان، ضعف عضلانی، پوکی استخوان، تغییرات خلقی و افزایش خطر عفونت است. درمان سندرم کوشینگ به علت آن بستگی دارد. اگر بیماری به دلیل وجود تومور در غده‌ی هیپوفیز (تومور مغزی) یا غده‌ی فوق کلیوی باشد، ممکن است برای برداشتن آن به جراحی مغز و اعصاب نیاز باشد. اگر به دلیل تومور در جای دیگری از بدن باشد که کورتیزول یا ACTH تولید می‌کند، ممکن است برای برداشتن آن نیز به جراحی نیاز باشد. اگر به دلیل استفاده از داروهای استروئیدی باشد، کاهش یا قطع دارو ممکن است کمک‌کننده باشد. در برخی موارد، پرتودرمانی یا دارودرمانی نیز ممکن است برای کاهش سطح کورتیزول استفاده شود.

تفاوت سندرم کوشینگ و بیماری کوشینگ

سندرم کوشینگ زمانی رخ می‌‌دهد که بدن شما برای مدت طولانی در معرض سطوح بالای کورتیزول قرار گیرد. کورتیزول هورمونی است که به بدن شما کمک می‌‌کند به استرس پاسخ دهد و فشار خون و متابولیسم را تنظیم کند. سندرم کوشینگ می‌‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد، مانند مصرف داروهای استروئیدی، تومورهای غدد فوق کلیوی یا سایر قسمت‌‌های بدن که کورتیزول تولید می‌‌کنند.

بیماری کوشینگ نوع خاصّی از سندرم کوشینگ است که در اثر تومور در غده هیپوفیز ایجاد می‌‌شود. غده هیپوفیز اندام کوچکی در پایه مغز شما است که بسیاری از هورمون‌‌ها از جمله ACTH را کنترل می‌‌کند. ACTH غدد فوق کلیوی را برای تولید کورتیزول تحریک می‌‌کند. وجود یک تومور در غده هیپوفیز می‌‌تواند باعث تولید بیش از حد ACTH  شود که منجر به ترشح کورتیزول اضافی می‌شود.

هم سندرم کوشینگ و هم بیماری کوشینگ می‌توانند علائمی مانند افزایش وزن، خستگی، ضعف عضلانی، فشار خون بالا، قند خون بالا، کبودی، آکنه و رشد مو را ایجاد کنند. با این حال، بیماری کوشینگ بسیار نادرتر از سندرم کوشینگ است و هر سال تنها 10 تا 15 نفر را در هر یک میلیون نفر مبتلا می‌‌کند.

آیا بیماری کوشینگ کشنده است؟

سندرم کوشینگ می‌‌تواند خطر مرگ را در انسان افزایش دهد. نرخ مرگ و میر استاندارد شده (SMR) معیاری است که نشان می‌‌دهد مرگ و میر چه مقدار بیشتر از حد انتظار در یک گروه رخ می‌‌دهد. SMR برای سندرم کوشینگ حدود ۳ است، به این معنی که احتمال مرگ در افراد مبتلا به سندرم کوشینگ سه برابر بیشتر از افراد بدون آن است.

بیماری کوشینگ نوعی سندرم کوشینگ است که دارای SMR کمتری نسبت به سندرم کوشینگ آدرنال است که در اثر تومورهای غدد فوق کلیوی ایجاد می‌‌شود. SMR برای بیماری کوشینگ حدود ۲.۸ است، در حالی که SMR برای سندرم کوشینگ آدرنال حدود ۳.۳۱ است. با این حال، هر دو نوع سندرم و بیماری کوشینگ میزان مرگ و میر بالاتری نسبت به حالت عادی دارند.

علل اصلی مرگ و میر در افراد مبتلا به سندرم کوشینگ بیماری‌‌های قلبی عروقی، عفونت‌‌ها و بدخیمی‌‌ها می‌‌باشد. درمان این بیماری می‌‌تواند خطر مرگ و میر را در صورتی که به بهبودی تولید کورتیزول اضافی منجر شود، کاهش دهد.

علائم سندورم کوشینگ

برخی از علائم سندرم کوشینگ عبارت‌اند از:

– افزایش وزن و رسوبات بافت چربی، به ویژه در اطراف قسمت میانی، صورت و قسمت بالایی کمر

– علائم کشش (استریاهای) بنفش یا صورتی روی پوست

– پوست نازک و شکننده که به راحتی کبود می‌شود

– رشد بیش از حد موهای صورت و بدن

– ضعف و خستگی عضلانی

– فشار خون بالا و سطح قند خون

– تغییرات خلقی مانند افسردگی، اضطراب و تحریک‌پذیری

این علائم بسته به علت و شدت سندرم کوشینگ می‌تواند متفاوت باشد.

تشخیص سندرم کوشینگ

تشخیص سندرم کوشینگ بر اساس اندازه‌گیری میزان کورتیزول در ادرار، خون یا بزاق شما است. اگر این آزمایش‌ها سطح بالایی از کورتیزول را نشان می‌‌دهند، ممکن است لازم باشد به یک متخصص غدد مراجعه کنید که بتواند سندرم کوشینگ را تأیید یا رد کند. همچنین ممکن است برای یافتن تومورهایی (تومور مغزی) که ممکن است باعث سندرم کوشینگ شوند، نیاز به مراجعه به متخصص مغز و اعصاب و نیز به برخی آزمایشات تصویربرداری مانند سی تی اسکن یا ام آر آی مغز داشته باشید.

برخی از آزمایشات برای نشانگان کوشینگ عبارتند از:

– تست کورتیزول: این آزمایش سطح هورمون در خون، ادرار یا بزاق شما را اندازه‌گیری می‌کند.

– تست سرکوب دگزامتازون: این آزمایش نحوه‌ی پاسخ غده‌ی فوق کلیوی شما به تزریق هورمون مصنوعی را ارزیابی می‌کند.

– سی تی اسکن یا MRI: تصاویری از غدد هیپوفیز و آدرنال شما برای تشخیص هر گونه تومور از جمله تومور مغزی ارائه می‌‌دهد.

درمان سندرم کوشینگ

درمان‌های مختلفی با توجه به علت بیماری وجود دارد.

کاهش یا توقف مصرف استروئیدهای خوراکی: اگر سندرم کوشینگ شما به دلیل استفاده طولانی مدت از کورتیکواستروئیدها ایجاد شده باشد، این درمان توصیه می‌شود. البته شما نباید مصرف آن‌ها را به طور ناگهانی قطع کنید، بلکه به تدریج دوز را تحت نظر پزشک کاهش دهید.

جراحی برای برداشتن تومور: اگر سندرم کوشینگ شما ناشی از تومور در غده هیپوفیز، غده فوق کلیوی یا سایر اندام‌ها باشد، عمل جراحی توصیه می‌شود. هدف این جراحی که نوع جراحی مغز و اعصاب آن روی تومورهای مغزی صورت می‌گیرد، برداشتن کامل تومور و بازگرداندن سطح طبیعی کورتیزول است.

پرتودرمانی: اگر تومور شما به طور کامل با جراحی قابل برداشتن نباشد یا بعد از جراحی عود کند، این مدل درمان توصیه می‌شود. پرتودرمانی از پرتوهای پرانرژی برای از بین بردن سلول‌های تومور باقی‌مانده که کورتیزول اضافی تولید می‌کنند، استفاده می‌کند.

داروهایی برای کنترل تولید کورتیزول یا مسدود کردن اثرات آن: این روش درمانی در صورتی که جراحی یا پرتودرمانی ممکن یا موثر نباشد یا به عنوان یک اقدام موقت قبل از سایر درمان‌ها توصیه می‌شود. داروها می‌توانند سنتز کورتیزول را مهار کنند یا مانع از عملکرد آن بر روی بافت‌های بدن شما شوند.

رژیم غذایی سندرم کوشینگ

یک رژیم غذایی سالم می‌تواند به کاهش برخی از اثرات سندرم کوشینگ کمک کند. از جمله:

• برای جلوگیری از تحلیل استخوان از غذاهای غنی از کلسیم و ویتامین D استفاده کنید. به عنوان مثال می‌توان به شیر، پنیر، کلم بروکلی و کلم پیچ اشاره کرد.
• برای جلوگیری از احتباس مایعات و فشار خون بالا، مصرف سدیم را محدود کنید. از مصرف غذاهای شور مانند چیپس، سوپ‌های کنسرو شده و سس خودداری کنید.
• برای جلوگیری از افزایش وزن، مصرف چربی را محدود کنید. گوشت بدون چربی، ماهی، مرغ، لبنیات کم چرب و آجیل را انتخاب کنید.
• مقدار زیادی آب بنوشید تا هیدراته بمانید.
• از الکل و کافئین خودداری کنید زیرا می‌توانند با سطح کورتیزول تداخل داشته باشند.

منابع:

https://www.nhs.uk//

https://www.niddk.nih.gov/

https://www.mayoclinic.org/