تیم دکتر محمود یزدان پناهی جراحی مغز و اعصاب، دیسک ستون فقرات و آندوسکوپی مغز و هیپوفیز افتخار دارد که مقاله‌ای کاربردی در مورد روماتیسم ستون فقرات به مخاطبان خود عرضه نماید. برای کسب اطلاعات بیشتر از فعالیت‌های درمانی دکتر یزدان پناهی می‌تواند به صفحه اینستاگرام ایشان با عنوان کاربری dr.mahmood.yazdanpanah مراجعه نمایید.
روماتیسم ستون فقرات چیست؟
روماتیسم ستون فقرات یکی از انواع بیماری آرتریت روماتوئید بیماری است که می‌تواند باعث تخریب مفاصل بدن شود. این بیماری می‌تواند در هر مفصلی از بدن رخ داده و بیشتر مفاصل کوچک دست و پا بروز پیدا می‌کند. اسپوندیلیت آنکیلوزان (AS) مفاصل ساکروایلیاک موجود بین پایه ستون فقرات و لگن را ملتهب می‌کند. این التهاب که ساکروایلیت نامیده می‌شود، یکی از اولین علائم روماتیسم ستون فقرات است.
التهاب اغلب به مفاصل بین مهره‌ها، استخوان‌هایی که ستون فقرات را تشکیل می‌دهند، گسترش می‌یابد. این بیماری به عنوان اسپوندیلیت شناخته می‌شود. زمانی که روماتیسم ستون فقرات مفاصل ستون فقرات را تحت تأثیر قرار می‌دهد، درگیر شدن گردن (ستون فقرات گردنی) بسیار شایع‌تر از کمر است و باعث التهاب مزمن (طولانی‌مدت) ستون فقرات می‌شود.
برخی از افراد مبتلابه روماتیسم ستون فقرات درد و سفتی شدید و مداوم در کمر و لگن خود تجربه می‌کنند. برخی دیگر علائم خفیف‌تری دارند که گذرا می‌باشد. با گذشت زمان، تشکیلات استخوانی جدید ممکن است بخش‌های مهره‌ها را به هم چسبانده و ستون فقرات را سفت کنند. این وضعیت آنکیلوز نامیده می‌شود.
آیا روماتیسم ستون فقرات خطرناک است؟
طبیعتاً بروز بیماری رماتیسم ستون فقرات در افراد مختلف دارای شدت و ضعف مختلفی می‌باشد. ممکن است بروز این مشکل جزئی و گذرا باشد و یا ممکن است شدید بوده و فرد را با مشکلاتی مانند تومور نخاعی، قطع نخاع و فلج بد یا حتی مرگ روبرو کند. از این رو نیاز است که فرد مبتلا نسبت به علائم و عوارض این بیماری حساس بوده و سریعاً آن‌ها را به پزشک معالج اطلاع دهد. بروز اختلال در عملکرد روده یا مثانه یا تغییر در توانایی راه رفتن یا حرکت بازوها از علائم پزشکی خطرناک بوده و به دنبال بروز آن باید فوراً با اورژانس پزشکی تماس بگیرید.
تفاوت دیسک کمر با روماتیسم ستون فقرات
بین روماتیسم ستون فقرات و دیسک کمر چند تفاوت مهم وجود دارد که در ادامه بیان می‌گردد:
- روماتیسم ستون فقرات یک بیماری مزمن بوده در حالی که ماهیت بیماری یا پارگی دیسک کمر بر مبنای حمله و بروز ناگهانی بوده و معمولاً بعد از چند هفته این بیماری می‌تواند برطرف شده و یا با عود دوباره همراه گردد.
- در روماتیسم ستون فقرات درد ماهیتی پیش‌رونده داشته و به طرف سمت اندام‌های بالایی بدن گرایش دارد، معمولاً فرد مبتلا در زمان بیدار شدن دچار علائم بوده و احساس خشکی و گرفتگی که طولانی‌مدت بوده و حداقل یک ساعت زمان می‌برد را در ستون فقرات خود حس می‌کند.
- در روماتیسم ستون فقرات فرد مبتلا با انجام کارهایی، احساس بهتر شدن دارد اما معمولاً در شروع حرکت مجدد درد داشته و در حالت استراحت به ویژه استراحت‌های شبانه نیز این درد را احساس می‌کند ولی در بیماران مبتلایان به دیسک کمر این دردها شکل خفیف‌تری دارند و گاهی کمتر احساس می‌شود.
- شکل بروز حملات درد در بیماری دیسک کمر با روماتیسم ستون فقرات فرق دارد. انتشار درد در روماتیسم ستون فقرات در ناحیه کمر با انتشار به ناحیه باسن است و معمولاً هم دوطرفه است در حالی که در دیسک کمر خفیف یا شدید معمولاً انتشار درد از یک طرف راست یا چپ آغاز شده و از کنار یا پشت پا تا ناحیه ران یا ساق پا ادامه می‌یابد.
| این مطلب را از دست ندهید: جراحی دیسک کمر |
علائم روماتیسم ستون فقرات
علائم روماتیسم ستون فقرات به طور کلی شبیه علائم آرتروز (همچنین آرتریت دژنراتیو) است. دامنه علائم گسترده است و می‌تواند شامل هر ترکیبی از موارد زیر باشد:
- بروز درد شایع‌ترین علامت ابتلا به روماتیسم ستون فقرات است، به ویژه درد در قاعده جمجمه، زیرا روماتیسم ستون فقرات بیشتر مفاصل متصل به مهره‌های گردنی فوقانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
- ایجاد ورم و گرما در یک یا چند مفصل که حتی ممکن است از آن با عنوان سوزش یاد شود.
- بروز مشکل در بینایی.
- احساس بروز حساسیت موضعی هنگام فشار دادن مفصل ناحیه آسیب دیده ستون فقرات
- از دست دادن انعطاف‌پذیری مفاصل در ناحیه آسیب دیده ستون فقرات
- احساس ناراحتی و شنیدن صدای مفصل (احساس خرچنگی) در هنگام حرکت دادن مفصل (که کرپیتوس نامیده می‌شود) که به ویژه در گردن می‌تواند قابل‌توجه باشد (اگرچه این احساس خرچنگی در مفاصل طبیعی نیز اتفاق می‌افتد).
- سردرد که معمولاً در ارتباط به روماتیسم گردنی می‌باشد.
- خستگی
- دشواری در تنفس
- بثورات پوستی.
- کاهش اشتها و کاهش وزن بدون علت.
- تغییر در توانایی راه رفتن که می‌تواند نشان‌دهنده افزایش فشار بر روی نخاع فرد مبتلا باشد.
- احساس سوزن سوزن شدن و یا ضعف در بازوها یا پاها، یا از دست دادن هماهنگی در حرکات بدن یا توانایی راه رفتن که ممکن است نشانه‌ای از وارد شدن آسیب به نخاع فرد مبتلا باشد.
- بروز هر نوع مشکل در کنترل روده یا مثانه، مانند بی‌اختیاری یا ناتوانی در دفع ادرار، یا عدم توانایی در کنترل روده‌ها.
نکته روماتیسم ستون فقرات می‌تواند منجر به درد گردن، کمردرد و یا دردی شود که به پاها یا بازوها می‌رسد. در موارد پیشرفته، زوال مفصل در ستون فقرات می‌تواند منجر به فشردگی طناب نخاعی و یا ریشه‌های عصبی نخاعی شود. در خیلی موارد بروز علائم می‌تواند منجر به ایجاد اختلال در زندگی روزمره فرد مبتلا شود و حتی عوارض شدیدی مانند درگیری نخاع و… را به همراه داشته باشد.
از این رو فرد مبتلا باید نسبت به علائم و عوارض این بیماری هوشیار بوده و سریعاً آن‌ها را به پزشک معالج خود گزارش کند. بروز اختلال در عملکرد روده یا مثانه یا تغییر در توانایی راه رفتن یا حرکت بازوها از علائم پزشکی خطرناک بوده و به دنبال بروز آن باید فوراً با اورژانس پزشکی تماس بگیرید.
عوارض روماتیسم ستون فقرات
آیا سرطان ستون فقرات کشنده است؟ در جواب باید گفت خیر. روماتیسم ستون فقرات ممکن است بیشتر از ستون فقرات را تحت تأثیر قرار دهد. این بیماری ممکن است مفاصل را در لگن، شانه‌ها، لگن و زانو و بین ستون فقرات و دنده‌ها ملتهب کند. افراد مبتلا به روماتیسم ستون فقرات بیشتر در معرض شکستگی ستون فقرات (شکستگی مهره‌ها) هستند و می‌توانند عوارض زیر را تجربه کنند:
- جوش خوردگی مهره بدن (آنکیلوز)
- کیفوز (انحنای ستون فقرات به سمت جلو)
- پوکی استخوان
- التهاب دردناک چشم (آریت یا یووئیت) و حساسیت به نور (فتوفوبیا)
- بروز بیماری قلبی، از جمله آئورتیت، آریتمی و کاردیومیوپاتی
- درد قفسه سینه که بر تنفس تأثیر می‌گذارد
- التهاب فک
- سندرم دم اسب (اسکار و التهاب عصبی)
| شاید به این مطلب نیاز داشتید: دیسک گردن |
تشخیص روماتیسم ستون فقرات
هیچ آزمایشی وجود ندارد که به طور قطعی روماتیسم ستون فقرات را تشخیص دهد. از این رو، بعد از بررسی علائم و سابقه خانوادگی فرد مراجعه کننده، پزشک معالج فرد را مورد معاینه فیزیکی قرار می‌دهد. همچنین احتمال دارد پزشک معالج برای کمک به تشخیص این بیماری، یک یا چند مورد از این آزمایش‌ها را سفارش دهد:
- اسکن تصویربرداری: اسکن رزونانس مغناطیسی (MRI) می‌تواند مشکلات ستون فقرات را زودتر از روش اشعه ایکس سنتی تشخیص دهد. با این حال، پزشک شما ممکن است برای بررسی آرتریت یا رد دیگر مشکلات، عکس‌برداری با اشعه ایکس ستون فقرات را تجویز کند.
- آزمایش خون: آزمایش خون می‌تواند وجود ژن HLA-B27 را بررسی کند. حدود 8 درصد از افراد اروپایی تبار دارای این ژن هستند، اما تنها یک چهارم آن‌ها به روماتیسم ستون فقرات مبتلا می‌شوند.
درمان روماتیسم ستون فقرات
روماتیسم ستون فقرات یک بیماری مادام‌العمر است. در حالی که هیچ درمانی قطعی و همیشگی وجود ندارد، ولی اعمال روش‌های درمان می‌توانند از عوارض طولانی‌مدت جلوگیری کنند، آسیب مفاصل را کاهش دهند و درد ناشی از بیماری را تخفیف دهند. روش‌های درمانی روماتیسم ستون فقرات شامل موارد زیر می‌باشد:
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAID): داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی، از جمله ایبوپروفن (Advil®) و ناپروکسن (Aleve®)، درد و التهاب ناشی از بیماری روماتیسم ستون فقرات را کاهش می‌دهند.
- داروهای ضد روماتیسمی اصلاح کننده بیماری (DMARDs): داروهایی مانند سولفاسالازین باعث کاهش درد و تورم مفاصل می‌شود. این داروها همچنین ضایعات ناشی از بیماری التهابی روده را درمان می‌کنند. DMARDهای جدیدتر به نام بیولوژیک با تغییر سیستم ایمنی به کنترل التهاب کمک می‌کنند. داروهای بیولوژیک شامل فاکتور نکروز تومور (TNF) و مهارکننده‌های اینترلوکین (IL-17) می‌باشند.
- کورتیکواستروئیدها: کورتیکواستروئیدهای تزریقی به طور موقت درد و التهاب مفاصل را در بیماری روماتیسم ستون فقرات کاهش می‌دهند.
- عمل جراحی: تعداد کمی از افراد مبتلا به روماتیسم ستون فقرات ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند. جراحی تعویض مفصل یک مفصل مصنوعی را کاشت می‌کند. کیفوپلاستی انحنای ستون فقرات را اصلاح می‌کند.
| مطالب مرتبط: جراحی دیسک کمر با لیزر |
رژیم غذایی برای روماتیسم ستون فقرات
علاوه بر درمان‌های معمول بیماری روماتیسم ستون فقرات، تغییر مناسب در سبک زندگی و مراقبت های بعد از عمل جراحی ستون فقرات نیز ممکن است به کاهش التهاب و درد ناشی از بیماری روماتیسم ستون فقرات کمک کند. این تغییرات شامل موارد زیر می‌باشند:
- پایبندی به یک رژیم غذایی مغذی: غذاهای سرخ شده، گوشت‌های فرآوری شده و غذاهای پرچرب و قند می‌توانند اثر التهابی مضاعفی بر فرد مبتلا داشته باشند. رژیم‌های ضد التهابی، مانند رژیم مدیترانه‌ای، ممکن است به مبارزه با التهاب ناشی از این بیماری کمک کند.
- حفظ وزن سالم: چاقی و اضافه‌وزن به مفاصل و استخوان‌ها فشار زیادی وارد کرده و علائم بیماری را تشدید می‌کند.
- مصرف الکل و نوشیدنی‌های الکلی را محدود کنید: نوشیدن بیش از حد الکل می‌تواند استخوان‌ها را ضعیف کرده و خطر پوکی استخوان را افزایش دهد و در نتیجه در پایداری علائم و عوارض بیماری نقش مهمی داشته باشد.
- سیگار را ترک کنید: مصرف دخانیات آسیب ستون فقرات را تسریع می‌کند و درد را تشدید می‌کند. از این رو پزشک معالج می‌تواند به فرد در ترک سیگار و دخانیات کمک کند.
ورزش‌های مناسب روماتیسم ستون فقرات
فعالیت بدنی منظم می‌تواند پیشرفت بیماری روماتیسم ستون فقرات را کند یا متوقف کند. بسیاری از افراد مبتلا به روماتیسم ستون فقرات زمانی که غیرفعال هستند درد بدتری را تجربه می‌کنند. به نظر می‌رسد حرکت درد را کاهش می‌دهد در این زمینه پزشک معالج می‌تواند ورزش‌های ایمنی را برای فرد مبتلا توصیه کند.
