شایع ترین علائم دیسک گردن

مشکلات مرتبط با دیسک گردنی یکی از شایع‌ترین شکایات بیماران، هنگام مراجعه به مراکز درمانی می‌باشد. شیوع مشکلات مرتبط با دیسک گردنی در افراد بالای 40 سال، 25% گزارش شده‌است و تقریبا 10% این افراد دچار بیرون‌زدگی (فتق) دیسک گردنی می‌گردند.

مطالبی که در ادامه آورده خواهد شد، در ارتباط با علائم، عوامل زمینه‌ساز و درمان دیسک گردنی است. تاکید می‌گردد که این مطالب، جایگزین مراجعه به پزشک نخواهد شد و اگر علائمی دال بر وجود مشکلات دیسک گردن را احساس کردید، به مراکز درمانی و یا مطب دکتر محمود یزدان پناهی مراجعه بفرمایید.

علائم دیسک گردن را بشناسید

باید گفت که در همین لحظه که این مطلب را می‌خوانید، از هر 20 نفر، یک نفر مبتلا به درد گردنی می‌باشد. علل شایع ایجاد کننده درد گردن شامل موارد زیر هستند:

• بیرون‌زدگی دیسک گردنی
• بیماری تحلیل بَرنده دیسک‌ گردنی و آرتروز گردن
• اسپاسم و گرفتگی عضلات گردنی

اسپاسم یکی از شایع‌ترین علائم دیسک گردن می‌باشد و به احتمال خیلی زیاد شما هم آن را تجربه کرده‌اید. به‌دنبال وارد آمدن ضربه به گردن، کشیدگی ناگهانی عضلات گردنی (مثلا در تصادف با اتوموبیل) و قرار دادن گردن در یک وضعیت نامناسب برای یک زمان نسبتا طولانی (مثلا کار کردن با تلفن همراه، لپ‌تاپ و یا مطالعه‌ی نامناسب) ممکن است این وضعیت ایجاد گردد. زمانی که اسپاسم عضلات گردنی رخ دهد، عضلات درگیر سفت و برجسته می‌شوند و زمانی که آن‌ها را لمس کنید، درد را احساس خواهید کرد. همچنین در صورتی که گردن خود را تکان دهید، درد شما تشدید خواهد شد(چه بسا به علت شدت اسپاسمِ ایجاد شده، قادر به تکان دادن گردن خود نباشید). خوشبختانه این نوع از درد گردن، خودمحدود شونده است و حتی اگر اقدام درمانی‌ای هم صورت نگیرد، علائم شما برطرف خواهد شد. هرچند استفاده از پمادهای حاوی گیاه پنجه‌ی شیطان Devil’s Claw)  یا Harpagophytum) مانند رهامین و ورناتن (Vernaton)  و پمادهای حاوی پیروکسیکام می‌تواند درد شما را کاهش دهد.

در ادامه راجع‌به مشکلات دیسک‌ گردنی صحبت خواهیم کرد؛ اما ابتدائا بهتر است که مقداری با ساختار دیسک گردنی و وظایف آن آشنا شویم.

ساختار ستون فقرات و دیسک‌های گردنی

ستون فقرات یک ساختار استخوانیِ حمایت کننده است که وزن بدن را تحمل می‌کند و همچنین از نخاع (که در خلف مهره‌ها قرار گرفته‌است) حمایت می‌کند. دیسک‌ها ساختارهایی غضروفی و انعطاف‌پذیر در بین مهره‌های گردنی هستند که اجازه می‌دهند که مهره‌ها بتوانند روی یکدیگر تا حدودی جابجا شوند. بدون مهره‌ها، ما قادر به خم کردن یا چرخاندن گردن خود نمی‌بودیم. حال به دلایل مختلفی که در ادامه توضیح داده خواهد شد، ممکن است دیسک‌های گردنی دچار  بیرون‌زدگی یا تخریب شوند. به‌دنبال این اتفاق، بر روی نخاع و اعصاب نخاعی فشار وارد می‌شود و فرد دچار یکسری علائم نورولوژیک می‌گردد.

علائم شروع دیسک گردن

• افزایش سن: با افزایش سن، دیسک‌ها تضعیف می‌گردند و در نتیجه احتمال بیرون‌زدگی آن‌ها افزایش پیدا می‌کند
• وارد شدن ضربه: بدنبال تصادف، سقوط از ارتفاع و نزاع ممکن است دیسک دچار در رفتگی و بیرون‌زدگی گردد.
• قرار دادن سر در یک وضعیت نامناسب: زمانی که ما سر خود را پایین بیاندازیم، فشاری که به گردن وارد می‌شود، حداقل سه برابر افزایش پیدا می‌کند. همین فشارِ افزایش‌یافته، بر روی دیسک‌ها اِعمال می‌شود و می‌تواند منجر به بیرون‌زدگی دیسک شود. متاسفانه به‌دلیل استفاده بیش‌از حد از تلفن همراه و کامپیوتر، شیوع مشکلات مرتبط با دیسک گردنی، در سنین پایین‌تر هم روند افزایش‌یافته‌ای داشته‌است. مطالعه در وضعیت نامناسب هم می‌تواند منجر به این وضعیت گردد.
• همچنین برخی مطالعات نشان داده است که مصرف سیگار می‌تواند ریسک بیرون‌زدگی دیسک گردنی را افزایش دهد.

علائم دیسک گردن خفیف

علامت ایجاد شده در مشکلات خفیف دیسک گردنی عبارت است از:

درد گردن: درد گردن شایع‌ترین علامت بالینی در این افراد می‌باشد. درد این افراد ممکن است با خم‌کردن یا چرخاندن سر تشدید شود.

علائم دیسک گردن حاد

درد در اندام فوقانی (دست‌ها): با توجه به اینکه اعصاب اندام فوقانی از گردن منشا می‌گیرند، فرد ممکن است دچار درد در این قسمت شود. در این حالت فرد ممکن است دچار یک درد شدیدِ تیرکشنده (شبیه به برق‌گرفتگی) گردد که از گردن به سمت دست‌ها حرکت می‌کند. هنگامی که فرد گردن خود را به‌سمت جلو خم کند، به علت افزایش فشار بر اعصاب نخاعی، ممکن است که این درد در فرد ایجاد گردد.

بی‌حسی در اندام فوقانی: قسمت‌های مختلفی از اندام فوقانی ممکن است دچار بی‌حسی شود. با توجه به اینکه به اینکه کدام عصب گرفتار است، فرد ممکن است در قسمت خارجی بازو، در داخل دست‌ها و …. دچار بی‌حسی شود. پزشکان از این الگوها برای شناسایی عصبِ گرفتار و دیسکِ مسبب استفاده می‌کنند.

ضعف در اندام فوقانی: با توجه به تحت فشار قرار گرفتن اعصاب مختلف، فرد ممکن است که در اندام فوقانی دچار ضعف و در موارد شدیدتر دچار حالت فلجی گردد.

علائم دیسک گردن پیشرفته

بی‌حسی و ضعف عضلانی در تنه و اندام تحتانی (پاها): اگر آسیب شدیدتر باشد، ممکن است نخاع تحت فشار قرار گیرد که در این صورت، این علائم ممکن است در اندام‌های تحتانی مثل پاها برای فرد ایجاد گردد.

بی‌اختیاری در دفع ادرار و اجابت مزاج: در صورت تحت فشار قرار گرفتن نخاع، ممکن است این حالت در فرد دیده شود.

لازم به‌ذکر است که در مواردی که بیرون‌زدگی و آسیب دیسک گردنی خفیف باشد (مثلا در مراحل ابتدایی بیرون‌زدگی) ، فرد ممکن است که هیچ‌کدام از این علائم را نداشته باشد یا ممکن است که صرفا دچار گردن درد باشد. در مواردی که میزان گرفتاری شدیدتر باشد، فرد ممکن است که در اندام فوقانی، دچار ضعف و بی‌حسی گردد. در صورتی که آسیب ایجاد شده خیلی شدید باشد، بعلت وارد آمدن فشار بر نخاع، ممکن است که فرد در تنه و اندام تحتانی هم دچار بی‌حسی و ضعف و همچنین بی‌اختیاری گردد. این حالت عمدتا در مواردی که آسیب ایجاد شده حاد و شدید باشد (مثلا نزاع، تصادف، سقوط از ارتفاع) ایجاد می‌شود و بدلیل بیرون‌زدگی شدید و پارگی دیسک و شکستگی مهره‌های گردنی اتفاق می‌افتد. در این حالت ممکن است که فرد دچار قطع نخاع شود و علائمی که در فرد ایجاد می‌شود، پایدار باقی بماند. یکی از دلایلی که گردن بیمارانی که دچار شکستگی شده‌اند را با کلار سخت می‌بندند، این است که مانع حرکت گردن شوند و از ایجاد قطع نخاع جلوگیری نمایند.

در صورتی که احتمال آسیب دیدن دیسک گردنی خود را می‌دهید و یا اگر با علائم گفته شده دست و پنجه نرم می‌کنید، بهتر است حتما توسط یک پزشک متخصص ویزیت شوید. دکتر محمود یزدان پناهی متخصص جراحی ستون فقرات دارای بورد تخصصی دیسک بوده و قطعا در درمان و رفع این مشکل به شما کمک خواهد کرد. بنابراین علائم دیسک گردنی را جدی بگیرید و زودتر برای درمان اقدام کنید.

علائم دیسک گردن و سردرد

به‌طور کلی، درد گردن می‌تواند به سر هم انتشار پیدا کند؛ در نتیجه افرادی که به هر دلیلی (اسپاسم، بیرون‌زدگی دیسک، تخریب دیسک و ….) دچار درد گردن شده‌اند، ممکن است که دچار سردرد هم بشوند. سردرد این بیماران عمدتا در ناحیه‌ی پشت سر احساس می‌شود.

سردردهای گردن‌زاد (Cervicogenic headaches) ، به سردردهایی گفته‌ می‌شود که عامل مسبب آن‌ها در ساختارهای استخوانی و عضلات گردنی وجود دارد. این افراد به هنگام حرکت دادن گردن خود، دچار یک درد یک طرفه و تیرکشنده در ناحیه‌ی پشت سر می‌شوند. فرد ممکن است چندین بار در روز این درد را تجربه کند.

علائم دیسک گردن و سرگیجه

سرگیجه‌ی گردن‌زاد (Cervicogenic Dizziness) ، به سرگیجه‌هایی گفته می‌شود که به‌دنبال اختلالات گردنی ایجاد می‌شود. ممکن است بدنبال قرار دادن گردن در یک وضعیت نامناسب و یا دیسک گردنی این حالت بوجود بیاید ولی عمدتا بدنبال وارد آمدن آسیب به گردن یا جراحی‌های گردنی ایجاد می‌شود. این علائم ممکن است که ماه‌ها تا سال‌ها بعد از جراحی یا آسیب ایجاد شود.

تشخیص بیرون‌زدگی دیسک گردنی

بهترین روش تشخیصی MRI است که در آن، می‌توان بیرون‌زدگی دیسک گردنی و تحت فشار قرار گرفتن نخاع را مشاهده کرد. در صورت بروز علائم حسی و حرکتی، انجام نوار عصب و عضله (EMG-NCV) می‌تواند مفید باشد.

درمان دیسک گردنی

اغلب بیمارانی که به علت بیرون‌زدگی دیسک گردنی دچار گردن درد شده‌اند، بدون نیاز به جراحی بهبود می‌یابند. استفاده از داروهای مسکن برای کنترل درد می‌تواند مفید باشد؛ مثل:

• استامینوفن
• NSAID ها مثل: پیروکسیکام، ملوکسیکام، ایبوپروفن، ناپروکسن و …
• استفاده از کورتون‌ مثل پردنیزولون می‌تواند درد بیمار را کاهش دهد ولی بدلیل عوارضی که ایجاد می‌کند، استفاده طولانی‌مدت از آن‌ توصیه نمی‌شود.
• اگر بیمار بدلیل درد از خواب بیدار می‌شود، استفاده از شل‌کننده‌های عضلانی مثل متوکاربامول می‌تواند مفید باشد.

همچنین انجام یکسری حرکات ورزشی (بخصوص حرکات کششی گردن و حرکات چرخشی شانه) می‌تواند مفید باشد. بستن کلار گردنی نرم و ماساژ می‌تواند درد بیمار را کاهش دهد ولی شواهدی دال بر موثر بودن فیزیوتراپی، اولتراسوند و روش‌های الکترودرمال وجود ندارد. استفاده از طب سوزنی در دردهای مزمن گردنی می‌تواند مفید واقع شود.

جراحی دیسک گردن

همانطور که توضیح داده شد، خیلی از موارد دیسک گردنی بدون نیاز به جراحی بهبود می‌یابند ولی در مواردی ممکن است که کار بیمار به جراحی کشیده شود.

برخی از شرایطی که در آن‌ها باید جراحی صورت گیرد، عبارتند از:

• نقص حسی و حرکتی پیش‌رونده: اگر فرد به علت فشار بر روی عصب دچار ضعف عضلانی و بی‌حسی شود و به رغم گذشت زمان، ضعف و بی‌حسی بیمار تشدید گردد.
• علائم تحت فشار قرار گرفتن نخاع: اگر فرد علائمی مثل بی‌اختیاری و بی‌حسی و ضعف در اندام تحتانی و تنه پیدا کند
• اگر فرد به‌رغم درمان، علائم شدیدی داشته باشد که در کار و زندگی فرد اختلال ایجاد کرده باشد.

منابع:

1- اصول طب داخلی هاریسون 2022 ؛ فصل 14

2- درسنامه مغز و اعصاب ؛ فصل 11