با پیشرفت تکنولوژی علم پزشکی نیز پیشرفت‌های زیادی را تجربه کرده است. یکی از این پیشرفت‌ها در جراحی‌های مغز و اعصاب است که امروزه می‌توان آنها را حتی روی بیمار بیدار هم با کمترین عارضه جانبی انجام داد. جراحی مغز در حالت بیداری روشی است که روی بیماران خاصی انجام می‌شود و باید توسط ماهرترین پزشک‌ها انجام پذیرد. ما در این مقاله به بررسی این نوع از جراحی مغز و اعصاب پرداخته‌ایم.
دکتر محمود یزدان پناهی یکی از بهترین جراحان مغز و اعصاب کشور است که به همراه تیمی از حرفه‌ای‌ترین و مجرب‌ترین پزشک‌ها، انواع جراحی‌های مغز و اعصاب را روی بیماران انجام می‌دهند. اگر علائم عصبی مختلفی را تجربه می‌کنید، می‌توانید با مراجعه به دکتر یزدان پناهی، تحت بهترین درمان‌ها قرار گیرید. برای دریافت اطلاعات بیش‌تر، به پیج اینستاگرام دکتر سر بزنید.
جراحی مغز در حالت بیداری چیست؟
جراحی مغز بیدار که به عنوان کرانیوتومی بیدار یا نقشه‌برداری مغز بیدار نیز شناخته می‌شود، یک تکنیک جراحی تخصصی است که برای برداشتن یا درمان تومورهای مغزی، تشنج‌های صرعی یا سایر اختلالات مغزی استفاده می‌شود. این روش به جراح این امکان را می‌دهد که به طور مستقیم با مغز بیمار در حالی که بیمار هوشیار است، تعامل داشته باشد. درنتیجه زمانی که پزشک با بخشی از مغز ارتباط برقرار می‌کند، نتیجه آن را در همان لحظه در بیمار می‌بیند.
هدف اصلی از انجام جراحی مغز با بیمار بیدار به حداقل رساندن خطر و آسیب به عملکردهای حیاتی مغز مانند گفتار، حرکت یا بینایی است که در طول عمل تحت نظر هستند. جراحی مغز کار بسیار پیچیده‌ای است و هر اتفاقی ممکن است در این حالت رخ دهد. زمانی که پزشک جراحی را روی بیمار بیدار انجام می‌دهد، کنترل کاملی روی مغز و رفتارهای بیمار دارد و در صورت بروز هرگونه حادثه می‌تواند سریعا آن را برطرف کند.
هدف اصلی کرانیوتومی بیدار به حداقل رساندن خطر آسیب به نواحی حیاتی مغز است. با بیدار نگه داشتن بیمار، تیم جراحی می‌تواند عملکرد مغز را در زمان واقعی نظارت کند و تنظیمات لازم را برای جلوگیری از اختلال در عملکردهای حیاتی انجام دهد.
جراحی مغز در حالت بیداری و با بیمار بیدار یک جراحی عادی نیست و به ندرت انجام می‌شود. با این حال، مواردی وجود دارد که ممکن است نیاز باشد بیمار بیدار بوده یا زیر کمترین میزان بیهوشی باشد. هدف این رویکرد ارزیابی و حفظ عملکردهای مهم مغز در حین جراحی، مانند زبان، مهارت‌های حرکتی یا ادراک حسی است.
به عنوان مثال، در موارد خاصی از صرع یا جراحی های تومور مغزی، تیم جراحی ممکن است از تکنیک‌های نقشه‌برداری مغز بیدار برای تعیین دقیق مناطق مهم مغز و جلوگیری از آسیب استفاده کند. در این سناریو، بیمار ممکن است بی‌حسی موضعی دریافت کند تا ناحیه ای که برش‌ها ایجاد شده و جمجمه در معرض دید قرار می‌گیرد، بی‌حس شود. با این حال، در حالی که جراح مناطق مختلف مغز را تحریک می‌کند و پاسخ‌های عصبی آنها را ارزیابی می‌کند، بیمار بیدار است و پاسخ می‌دهد.
کرانیوتومی بیدار برای بیماران مبتلا به عارضه‌های مغزی مانند تومورهای مغزی مختلف که نزدیک مناطق مسئول عملکردهای حیاتی قرار دارند، انجام می‌شود.
نحوه انجام جراحی مغز با در حالت بیداری
- برای انجام جراحی مغز در حالت بیداری، معاینات و آزمایشات زیادی قبل از جراحی انجام می‌شود تا از آماده بودن کامل بیمار برای این روش از جراحی، اطمینان حاصل شود. قبل از جراحی، تیم پزشکی تصویربرداری‌های دقیقی از جمله ام آر آی مغز و سی تی اسکن را برای تعیین دقیق محل انجام جراحی و ناحیه آسیب‌دیده در مغز انجام می‌دهد.
- پزشکان همچنین نقشه‌برداری عملکردی مغز را انجام می‌دهند که شامل شناسایی مناطقی از مغز است که مسئول عملکردهای اساسی مانند گفتار یا حرکت هستند. این کار به جراح کمک می‌کند تا با احتیاط بیشتری در این نقاط فعالیت کند.
- این روش با تجویز بیهوشی برای القای خواب و بی‌حس کردن پوست سر و بافت‌های زیرین شروع می‌شود. با این حال، پس از ایجاد برش اولیه، بیهوشی کاهش یا حذف می‌شود تا بیمار بیدار و جراحی آغاز شود.
- در طول جراحی، بیمار هوشیار نگه داشته می‌شود تا عملکرد مغزش در زمان واقعی ارزیابی شود. جراح مناطق خاصی از مغز را با استفاده از جریان‌های الکتریکی کوچک تحریک می‌کند یا از بیمار می‌خواهد کارهای خاصی را مانند انتخاب بین چند تصویر یا تصمیم‌گیری‌های منطقی راجع به تصاویر مختلف انجام دهد. این بررسی‌ها به پزشک کمک می‌کند تا مناطق بحرانی را شناسایی کرده و از رسیدن آسیب به این بخش‌ها در طول جراحی جلوگیری کند.
- در طول جراحی مغز بیدار، معمولا برای کاهش اضطراب و اطمینان از آسایش بیماران، داروهای آرامبخش استفاده می‌شود. تیم پزشکی در طول عمل با بیمار ارتباط نزدیک برقرار می‌کند و به او کمک می‌کند تا وظایف خاصی مانند صحبت کردن، شمردن یا حرکت دادن قسمت‌های خاص بدن را انجام دهد.
- جراح پس از نقشه‌برداری از مغز و اطمینان از سالم بودن عملکردهای حیاتی، درمان لازم را انجام می‌دهد. بازخورد بیمار در این زمان بسیار مهم است؛ بیمار در همان زمان جراحی با پزشک ارتباط دارد تا در صورت بروز هر اتفاقی پزشک از آن بدون درنگ باخبر شود.
- پس از اتمام جراحی، بیمار معمولا تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرد تا برش‌ها بسته شوند. تیم پزشکی به دقت عملکردهای عصبی بیمار را زیر نظر گرفته و مراقبت‌های مناسب پس از عمل را ارائه می‌کند.
باید توجه داشته باشید که نمی‌توان این نوع از جراحی را روی هر بیماری انجام داد و معیارهای خاصی تعیین می‌کنند که آیا بیمار برای جراحی مغز بیدار مناسب است یا خیر. عواملی مانند محل تومور یا بخش آسیب، میزان نزدیکی به نواحی حیاتی مغز و سلامت کلی بیمار برای انجام این عمل مهم هستند و به دقت تحت بررسی قرار می‌گیرند.
مزایای جراحی مغز در حالت بیداری
در حالی که جراحی مغز بیدار ممکن است دلهره‌آور به نظر برسد، اما چندین مزیت دارد. این امکان را برای حفظ بهتر عملکرد مغز و حذف دقیق‌تر تومور و بیماری فراهم می‌کند. نقشه برداری از عملکردهای مغز که در همان لحظه انجام می‌شود، به حداکثر رساندن میزان برداشتن تومور و در عین حال به حداقل رساندن خطر عوارض کمک می‌کند. در ادامه این مزیت‌ها را بررسی کرده‌ایم.
- حفظ عملکردهای حیاتی: یکی از مزیت‌های اصلی این روش از جراحی، توانایی نظارت و حفظ عملکردهای حیاتی مغز در همان زمان جراحی است. تیم جراحی می‌تواند مغز را نقشه‌برداری کرده و مناطق مهمی را که مسئول عملکردهایی مانند گفتار، مهارت‌های حرکتی و ادراک حسی هستند، دقیقا شناسایی کند. در نتیجه پزشکان قادر خواهند بود با دقت بیشتری جهت‌یابی و کار کنند و خطر نقص عملکردی دائمی را به حداقل برسانند.
- برداشتن بیش‌ترین میزان تومور و درمان کامل بیماری: کرانیوتومی بیدار فرصتی را برای جراحان فراهم می‌کند تا به برداشتن حداکثری تومور دست یابند و در عین حال ایمنی بیمار را تضمین کنند. با انجام نقشه‌برداری و نظارت، آنها می‌توانند به طور موثرتری بین بافت سالم مغز و سلول های تومور تمایز قائل شوند.
- کاهش نقایص عصبی: با شناسایی و اجتناب از نواحی مهم مغز در حین جراحی، کرانیوتومی بیدار با هدف به حداقل رساندن نقایص عصبی پس از عمل جراحی انجام می‌شود. شناختن و مراقبت از این نواحی حیاتی می‌تواند به جلوگیری از عوارضی مانند اختلال گفتار، فلج، از دست دادن بینایی یا اختلالات حسی کمک کند.
- رویکرد جراحی سفارشی: کرانیوتومی بیدار امکان یک رویکرد جراحی سفارشی متناسب با نیازهای خاص هر بیمار و محل تومور را فراهم می‌کند. جراح می‌تواند این روش را در همان زمان جراحی بر اساس پاسخ‌ها و بازخورد بیمار تطبیق دهد که به جراحی شخصی‌تر و دقیق‌تر منجر می‌شود.
- افزایش ایمنی بیمار: انجام عمل جراحی با بیمار بیدار فرصتی را برای شناسایی سریع عوارض فراهم می‌کند. به عنوان مثال، اگر بیمار در طول عمل تغییرات عصبی را تجربه کند، تیم جراحی می‌تواند به سرعت پاسخ داده و اقدامات مناسب را برای اطمینان از ایمنی بیمار انجام دهد.
- بهبودی سریع بعد از عمل: کرانیوتومی بیدار اغلب در مقایسه با جراحی‌های سنتی مغز منجر به اقامت کوتاه‌تر در بیمارستان و بهبودی سریع‌تر بعد از عمل می‌شود. از آنجایی که هدف این روش به حداقل رساندن آسیب به بافت سالم مغز است، بیماران ممکن است عوارض کمتری پس از عمل و بازگشت سریع‌تر به فعالیت‌های روزانه خود را تجربه کنند.
معایب جراحی مغز در حالت بیداری
در حالی که کرانیوتومی بیدار به طور کلی ایمن و موثر در نظر گرفته می‌شود، اما مانند هر روش جراحی، خطرات خاصی را به همراه دارد. در اینجا برخی از خطرات بالقوه این روش خاص جراحی را شرح داده‌ایم:
- ناراحتی و اضطراب: بیدار بودن در حین جراحی مغز می‌تواند برای برخی از بیماران ناراحتی یا اضطراب ایجاد کند. برای تیم پزشکی ارائه آرامبخش و حمایت کافی برای به حداقل رساندن هرگونه ناراحتی و اضطراب مهم است.
- تشنج: اگرچه اقدامات احتیاطی در طول عمل انجام می‌شود، اما خطر کمی برای تشنج به دلیل تحریک یا دستکاری مغز وجود دارد. تیم پزشکی آماده است تا در صورت بروز تشنج، به سرعت آنها را مدیریت کند.
- خونریزی و عفونت: مانند هر روش جراحی، خطر خونریزی و عفونت در محل جراحی وجود دارد.
- نقایص عصبی: علیرغم اقدامات احتیاطی، احتمال نقایص عصبی موقت یا به ندرت دائمی ناشی از جراحی وجود دارد. این نقایص ممکن است شامل ضعف، تغییرات حسی، مشکلات زبانی یا اختلالات شناختی باشد. میزان و مدت این عوارض به عوامل مختلفی از جمله محل و ماهیت بیماری مغزی و پیچیدگی جراحی بستگی دارد.
- تورم مغز: پس از جراحی، خطر تورم مغزی یا فشار مغز وجود دارد که می‌تواند بافت مغز مجاور را فشرده کند و علائم عصبی ایجاد کند.
- خطرات بیهوشی: در حالی که بیماران معمولا در طول عمل بیدار هستند، ممکن است همچنان نوعی بیهوشی یا آرامبخش دریافت کنند. خطرات احتمالی مرتبط با بیهوشی شامل واکنش‌های آلرژیک و عوارض جانبی دارو است.
با این حال این روش از جراحی به طور کلی یک روش ایمن در نظر گرفته می‌شود و در صورتی که توسط یک متخصص انجام شود، میزان خطرات احتمالی آن به صفر می‌رسد.
