شکستگی مهره‌های کمری یکی از مشکلات نسبتا شایع در پزشکی محسوب می‌شود و سالانه از هر صد هزار نفر، 11 نفر در سراسر دنیا به آن مبتلا می‌گردند. این شکستگی‌ها می‌تواند موجب بروز یکسری ناتوانی‌ها و از کار افتادگی‌ها در افراد شود و کیفیت زندگی آن‌ها را تحت تاثیر قرار دهد. در این صفحه از وبسایت دکتر محمود یزدان پناهی به عوامل و علل شکستگی مهره کمر می پردازیم و در مورد روش های درمان آن صحبت می کنیم. برای دیدن ویدئو های بیشتر در این زمینه می توانید پیج اینستاگرام دکتر یزدان پناهی را دنبال کنید.
درخواست مشاوره رایگان
برای دریافت مشاوره اولیه توسط دکتر یزدان پناهی فرم زیر را پر کنید.
چه عواملی باعث شکستگی مهره‌های کمری می‌شود؟
یکسری عوامل خطر (ریسک فاکتور) برای شکستگی مهره کمر مطرح می‌باشد که عبارتند از:
- ضربه: اگر به ستون مهره‌های کمری ضربه وارد شود، می‌تواند منجر به بروز شکستگی شود. صدمات ناشی از تصادفات جاده‌ای، سقوط از ارتفاع، ورزش، نزاع و… یکسری از عوامل زمینه‌ساز ایجاد این ضربه‌ها هستند.
- پوکی استخوان: پوکی استخوان موجب کاهش استحکام استخوان می‌شود و فرد را در معرض شکستگی قرار می‌دهد. افرادی که دچار پوکی استخوان هستند، ممکن است که به دنبال ضربات سبک (حتی در اثر وزن بدن خودشان) دچار شکستگی در مهره‌های کمری شوند. کهولت سن، یائسگی، بی‌تحرکی، اختلالات هورمونی، کمبود ویتامین دی و کلسیم، بیماری‌های پاراتیروئید، مصرف طولانی مدت کورتون‌ها، اختلالات تیروئید و …. از علل شایع بروز پوکی استخوان می‌باشد.
- چاقی: بدنبال چاقی فشاری که بر روی مهره‌های کمری وارد می‌شود افزایش می‌یابد و به مرور زمان می‌تواند باعث تضعیف مهره‌های کمری شود و ریسک بروز شکستگی مهره کمر را افزایش دهد.
- آرتروز: افرادی که دچار آرتروز مهره‌های کمری و تنگی کانال نخاعی هستند، بدلیل تضعیف بافت استخوانی، در معرض بروز یکسری شکستگی‌ها هستند.
- سیگار: افرادی که سیگار می‌کشند ریسک بالاتری برای ابتلا به پوکی استخوان دارند؛ همچنین مصرف سیگار ترمیم استخوان و بهبودی بیمار را به تعویق می‌اندازد.
علائم شکستگی مهره کمر
بدلیل مجاورت مهره‌های کمری با نخاع و اعصاب نخاعی، ممکن است که این افراد دچار یکسری علائم نورولوژیک گردند که عبارتند از:
- کمردرد: شایع‌ترین علامت این بیماران درد کمر است و حالت تیرکشنده (شبیه به برق‌گرفتگی) دارد. کمر درد این بیماران وضعیتی (پوزیشنال) است؛ یعنی در یکسری وضعیت‌های بدنی خاص، درد آن‌ها تشدید می‌شود؛ مثلا زمانی که به جلو خم شوند و به‌همین دلیل است که این بیماران از خم شدن به جلو پرهیز می‌کنند.
- درد در اندام تحتانی (پاها): با توجه به اینکه اعصاب منشا گرفته از کمر، به‌سمت پاها حرکت می‌کنند، زمانی که به علت شکستگی، اعصاب فرد تحت فشار قرار گیرد، علائم بیمار در اندام تحتانی ظاهر می‌گردد. یکی از این علائم وجود درد تیرکشنده در اندام تحتانی (که از لگن، ران و ساق گذشته و ممکن است که به کف پای بیمار هم برسد) است. درد این بیماران عمدتا به‌صورت یکطرفه است.
- بی‌حسی: بعلت تحت فشار قرار گرفتن اعصاب حسی، ممکن است که فرد در قسمت‌های مختلفی از اندام تحتانی دچار بی‌حسی گردد.
- ضعف عضلانی: ممکن است که نیروی عضلات فرد در اندام تحتانی کاهش یابد. این مورد هم به علت تحت فشار قرار گرفتن اعصاب حرکتی است.
- بی‌اختیاری در دفع ادرار و اجابت مزاج: زمانی که شدت آسیبِ وارده و شکستگی شدید باشد، می‌تواند بر نخاع فشار وارد کند. در این صورت فرد ممکن است که کنترل دفع را از دست دهد و دچار بی‌اختیاری گردد.
علائم شکستگی مهره کمر بر اثر ضربه
شدت علائم ایجاد شده در این افراد می‌تواند بسیار متغیر باشد. هر چه تعداد و وسعت شکستگی بیشتر باشد، علائم بیمار شدیدتر است. در موارد خفیف شکستگی، ممکن است که بیمار صرفا دچار یک درد مبهم در کمر شود ولی در موارد بسیار شدید، که بر روی نخاع فشار وارد می‌شود، این بیماران دچار بی‌اختیاری و بی‌حسی و فلجی در پاهای خود می‌شوند.
شکستگی مهره کمر در سالمندان
هورمون‌های جنسی از عوامل بسیار مهم در حفظ استحکام استخوان به حساب می‌آیند. در زنان با وارد شدن به دوران یائسگی، تولید این هورمون‌ها متوقف می‌شود؛ در مردان هم با افزایش سن، میزان تولید این هورمون‌ها تا حد زیادی کاهش می‌یابد. به همین دلیل، پوکی استخوان یکی از بیماری‌های شایع در سالمندان است و می‌تواند منجر به بروز شکستگی‌های متعدد در این افراد گردد.
هر چه شدت پوکی استخوان شدیدتر باشد، احتمال شکستگی افزایش می‌یابد. افراد سالمند با کوچک ترین ضربات (مثل افتادن از روی صندلی و یا پله، سر خوردن و…) دچار شکستگی می‌شوند. افرادی که چندین سال است که دچار پوکی استخوان هستند و برای درمان آن اقدامی نمی‌کنند، ممکن است که به دلیل وزن خود (به خصوص اگر چاق باشند)، دچار شکستگی و تغییر شکل در استخوان‌ها شوند که به آن شکستگی فشاری (Compressive fracture) می‌گویند.
شکستگی مهره کمر بر اثر ضربه
در صورت وارد شدن یک نیروی عظیم به مهره‌ها ممکن است که شکستگی رخ دهد. نزاع خیابانی، سقوط از ارتفاع و برخورد مستقیم یک جسم سخت با مهره‌های کمری، برخی از علل ایجاد این نوع از شکستگی‌ها هستند.
شکستگی مهره کمر بر اثر تصادف
شدیدترین نوع شکستگی‌های مهره کمر در تصادف عابرین پیاده، موتور سیکلت و پرتاب شدن از اتوموبیل می‌باشد. این افراد ممکن است که دچار شکستگی‌های شدید و متعدد در مهره‌های کمری خود شوند و ممکن است که حتی دچار قطع نخاع شوند. به همین دلیل رانندگی در سرعت‌ه مطمئنه به همه رانندگان توصیه می‌شود تا از ایجاد این عوارض جلوگیری به عمل آید.
آیا شکستگی مهره کمر خوب می‌شود؟
بسته به شدت و تعداد شکستگی‌ها و همچنین بسته به اینکه فرد پوکی استخوان دارد یا خیر، احتمال بهبودی در افراد مختلف متفاوت است. اگر شکستگی فرد شدید نباشد و نیازی به جراحی نداشته باشد، عمده شکستگی‌ها ظرف 6 الی 12 هفته به طور کامل بهبود می‌یابند؛ البته به شرطی که بیمار به پوکی استخوان مبتلا نباشد و دستورات پزشک را به درستی اجرا نماید.
درمان شکستگی مهره کمر
درمان شکستگی مهره کمر، بستگی به شدت آسیب وارده دارد. در صورتی که شکستگی خفیف باشد، ممکن است که بیمار با استراحت کردن بهبود یابد ولی در موارد شدید و در صورت ایجاد علائم نورولوژیک گفته شده، ممکن است که نیاز به انجام عمل جراحی باشد.
درمان شکستگی مهره کمر بر اثر ضربه
بیمارانی که دچار شکستگی مهره کمر شده باشند، باید مدتی استراحت کنند و در بستر دراز بکشند. طول مدت استراحت، بسته به شدت آسیب متغیر است و توسط پزشک به بیمار توضیح داده می‌شود؛ ولی در صورتی که آسیب ایجاد شده چندان شدید نباشد، معمولا بیماران به 48 ساعت استراحت مطلق نیاز دارند و پس از آن می‌توانند روزانه چند قدمی راه بروند ولی از اعمال هرگونه فشار مضاعف بر روی کمر خود باید پرهیز کنند و برای مدتی مرخصی بگیرند. این بیماران باید فعالیت خود را آهسته آهسته شروع نمایند.
برای کنترل درد در این بازه زمانی، می‌توان از یکسری داروها استفاده کرد:
- مسکن‌ها مثل دیکلوفناک، ایبوپروفن و…
این داروها ممکن است که منجر به ایجاد زخم معده شود؛ پس نباید با معده خالی مصرف شوند. برای جلوگیری از زخم معده، پزشک معمولا همراه با این داروها، فاموتیدین و یا امپرازول نیز تجویز میکند.
- کورتون‌ها مثل آمپول دگزامتازون و یا قرص پردنیزولون
مصرف این داروها برای طولانی مدت توصیه نمی‌شود چون باعث بروز عوارضی مثل فشار خون، دیابت، چاقی، پوکی استخوان، اختلالات کبدی، کلیوی، قلبی عروقی و… گردد.
- مخدرها مثل کدئین و متادون
در صورتی که درد بیمار بسیار شدید باشد، ممکن است که در اورژانس از این داروها استفاده گردد. استفاده خودسرانه از این داروها به هیچ وجه توصیه نمی‌گردد چون می‌تواند منجر به وابستگی و اعتیاد گردد.
همچنین استفاده از یکسری کمپرس‌های آب گرم و سرد هم در کنترل درد می‌تواند بسیار موثر باشد.
اگر بیمار مبتلا به پوکی استخوان باشد، استفاده از یکسری داروها می‌تواند از شکستگی‌های آتی پیشگیری نماید؛ این داروها عبارتند از:
- مکمل‌های کلسیم و ویتامین دی: این داروها منجر به استحکام استخوان می‌شوند و احتمال شکستگی‌های بعدی را کاهش می‌دهند.
- بیس فسفونات‌ها مثل آلندرونات سدیم: این داروها جلوی تخریب استخوان را می‌گیرند و قوام استخوان را افزایش می‌دهند.
- استروژن: خانم‌های یائسه‌ای که دچار پوکی استخوان شده‌اند، ممکن است که از استروژن بهره ببرند.
طول درمان شکستگی مهره کمر
همانطور که گفته شد، بسته به شدت آسیب وارده، طول درمان متفاوت است ولی عمده بیماران ظرف 6 الی 12 هفته کاملا بهبود می‌یابند. در صورت وجود پوکی استخوان یا شکستگی‌های شدیدی که نیاز به جراحی داشته باشند، دوره درمان افزایش می‌یابد.
عمل جراحی شکستگی مهره کمر
همه موارد شکستگی نیازی به جراحی ندارند و در صورت وجود شرایط زیر، ممکن است که جراحی توصیه گردد:
- شکستگی‌های شدیدی که باعث بروز علائم نورولوژیک مثل بی‌اختیاری و یا فلجی شده باشند.
- شکستگی‌هایی که باعث جابجایی شدید چند مهره بر روی یکدیگر شده باشند.
- زمانی که بیمار شکستگی‌های متعدد همراه با پارگی شدید دیسک بین مهره‌ای داشته باشد.
عمده شکستگی‌هایی که در مهره‌های کمری بدنبال ضربه وارد می‌شود، از نوع Anterior wedge fracture می‌باشد که در آن، یک قطعه مثلثی شکل از قسمت قدامی مهره کنده می‌شود.
برای جراحی این نوع از شکستگی‌ها، از روش ورتبروپلاستی (Vertebroplasty) استفاده می‌شود که در آن یکسری موارد را به داخل مهره تزریق می‌کنند که مانند سیمان منجر به بهم چسبیدن تکه‌های شکسته می‌گردد.
در مواردی که مهره‌ها بر روی یکدیگر جابجا شده باشند، ممکن است که با کمک پلاتین این مهره‌ها را بر روی یکدیگر ثابت کنند که به آن فیوژن (Fusion) می‌گویند.
در صورت پارگی دیسک بین مهره‌ای، دیسک آسیب دیده را خارج کرده و به جای آن پروتز کار می‌گذارند.
منابع:
اصول طب داخلی هاریسون 2022 ؛ فصل 14
جراحی عمومی لارنس ؛ فصل 28
درسنامه مغز و اعصاب؛ فصل 11
انجمن نخاع آمریکای شمالی (NASS)
