دیسک گردن | نقش جراح مغز و اعصاب در درمان بیرون زدگی دیسک گردن
ستون فقرات انسان عبارت است از مجموعه ای از مهره ها که با نظم مشخصی بر روی یکدیگر قرار گرفته اند. این مهره ها شامل ۷ مهره در ستون فقرات گردنی، ۵ مهره در ستون فقرات کمری و ۱۲ مهره در ستون فقرات قفسه سینه می شوند. در انتهای ستون فقرات، استخوان های خاجی و دنبالچه قرار گرفته اند.
در بین تمامی مهره های گردن، کمر و قفسه سینه، بالشتک های ژله ای تحت عنوان دیسک وجود دارند. وظیفه اصلی این بالشتک ها، حفاظت از مهره ها در برابر آسیب های خارجی ناشی از بلند کردن اجسام، راه رفتن و یا چرخیدن خواهد بود. هر گونه آسیب به بالشتک های ژله ای منجر به افزایش اصطکاک بین مهره ها شده و یا می تواند به کانال نخاعی فشار وارد آورد. در چنین شرایطی، دردهای شدیدی در ناحیه مورد نظر ایجاد می شود که برای فرد آزاردهنده خواهند بود.
یک دیسک گردن از دو بخش اصلی نرم و سخت تشکیل شده است. بخش داخلی آن ژلاتینی و نرم بوده و توسط حلقه خارجی و سخت آن در بر گرفته شده است. گاهی ممکن است در اثر وارد شدن ضربه ، قسمت داخلی آن از طریق حلقه خارجی بیرون بزند. به این گونه اختلال، لغزش دیسک گردن و یا بیرون زدگی دیسک گردن گفته می شود.
ایجاد عارضه بیرون زدگی منجر به درد و ناراحتی شدید برای افراد شده و کیفیت زندگی آن ها را تحت تاثیر قرار می دهد. در صورتی که شدت بیرون زدگی دیسک گردن زیاد باشد، اعصاب نخاعی نیز تحت فشار شدید قرار می گیرند. در نتیجه، فرد حالت هایی مانند بی حسی بازوها و دست ها و یا گزگز آن ها را تجربه خواهد کرد. از دید دکتر محمود یزدان پناهی، در این گونه شرایط، انجام جراحی توسط جراح مغز و اعصاب، بهترین روش درمانی برای رفع بیرون زدگی یا فتق مهره خواهد بود.
در این مقاله قصد داریم به بررسی دیسک گردن و آسیب های وارد بر آن بپردازیم. بیان روش های تشخیص و راه های درمان آن از موضوعات دیگر این مقاله هستند.
انواع دیسک گردن
فتق دیسک گردن با توجه به محل توده فتق در داخل نخاع، به سه نوع تقسیم می‌شود: فتق میانی، پارادین و جانبی.
دیسک‌ها درواقع همان “بالشتک‌های ضربه گیر” هستند که بین تنه مهره‌ها قرار می‌گیرند. در مجموع شش دیسک بین هفت مهره گردنی قرار گرفته است و نقش ضربه گیری و محافظت را برعهده دارند.
مهره‌های C4 و C5 اعضای اصلی ستون فقرات میانی گردن هستند. این دو عضو بیشترین تحرک را در قسمت میانی گردن دارند و اکثر حرکات رو به جلو و عقب این قسمت از گردن را، پشتیبانی می‌کنند. بنابراین، آنها مستعد آسیب‌های مرتبط با حرکت و اختلالاتی مانند فتق دیسک هستند.
انواع اختلالات دیسک گردن را ۴ دسته تقسیم بندی می‌کنیم:
1.برآمدگی دیسک گردن:
برآمدگی زمانی اتفاق می‌افتد که مواد در داخل دیسک ستون فقرات به گونه ای حرکت می‌کند که باعث می‌شود دیسک به طور غیر طبیعی به یک طرف کشیده شود. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، عصب نخاعی نزدیک می‌تواند تحریک شود، اگرچه همیشه اینطور نیست. این زمانی است که هسته پالپوس – نام ماده دیسک داخلی – کمی به پوسته بیرونی فشار می‌آورد. برآمدگی دیسک برای اکثر افراد مشکل جدی نیست. در واقع، اغلب ممکن است که مواد دیسک دوباره به شکلی جابجا شود که دیسک را به شکل عادی خود بازگرداند.
2.بیرون زدگی دیسک گردن:
در طی این مرحله، مواد دیسک به حلقه فیبروزوس میرسد ولی همچنان در داخل پوسته بیرونی است، اگرچه برآمدگی دیسک ستون فقرات بیشتر موجب درد می‌شود اما ممکن است در این مرحله نیز علائم عصبی مانند بی‌حسی و سوزن سوزن شدن را مشاهده کنید.
3. اکستروژن دیسک گردن:
در این مرحله مواد داخل دیسک از پوسته بیرونی عبور می‌کند به همین دليل ممکن است ناراحتی شدیدی را تجربه کنید. در این مرحله، اغلب این امکان برای بیماران وجود دارد که از درمان‌های غیرجراحی بهره مند شوند که شامل موارد زیر است:
- فیزیوتراپی
- تمرینات اصلاح وضعیت بدن
- تزریق استروئید و سایر داروها
- سرد و گرم درمانی
- اصلاح فعالیت‌ها
در برخی موارد، ممکن است در نهایت جراحی توصیه شود. اینکه آیا این در مورد شما صدق می‌کند یا نه بستگی به این دارد که کدام عصب تحریک شده است و چگونه مواد بیرون زده دیسک آن را تحریک یا فشرده می‌کند. خبر خوب این است که در این مرحله، جراحی تنها در حدود 10 درصد موارد ضروری است.
4. جداسازی دیسک گردن:
جداسازی دیسک زمانی اتفاق میفتد که مواد دیسک داخلی به طور کلی از پوسته خارج شده و به طور کامل از دیسک ستون فقرات جدا می‌شود. این حالت جدی است و اغلب به یک روش جراحی به نام دیسککتومی نیاز دارد. در این مورد، ممکن است تحریک عصبی شدید داشته باشید و بستری شدن بیماران رایج است.
علائم دیسک گردن
فتق دیسک در گردن می‌تواند باعث درد گردن، درد شدید بازو، درد شانه و بی حسی یا گزگز در بازو یا دست شود. کیفیت و نوع درد می‌تواند متفاوت باشد. گردن درد یا سوزن سوزن شدن و بی حسی ممکن است به شانه، بالای کمر، بازو یا دست برسد. برخی از افراد ضعف، کلافگی و مشکل در راه رفتن دارند. درد ناشی از برآمدگی دیسک هنگام حرکت و هنگام سرفه یا خنده بدتر می‌شود.
اگر فتق دیسک گردن دارید، ممکن است دردی را احساس کنید که به بازو و احتمالاً به دست شما میرسد. همچنین ممکن است در ناحیه تیغه شانه یا در نزدیکی آن احساس درد کنید و هنگام چرخاندن سر یا خم کردن گردن، درد گردن را احساس کنید. گاهی اوقات ممکن است دچار اسپاسم عضلانی شوید(یعنی عضلات به طور غیرقابل کنترلی سفت می‌شوند).هنگامی که فتق دیسک C6-C7 رخ می‌دهد و ریشه عصبی C6-C7 تحریک می‌شود، علائم معمولاً شامل گردن درد و درد در بازوها، ضعف در دست‌ها و ضعف در بازوها، درد شانه، درد قفسه سینه، تعریق غیرقابل کنترل، سردرد است.
علائم دیسک گردن خفیف
این درد معمولاً در پشت یا کنار گردن احساس می‌شود و متغیر است به طوری که می‌تواند خفیف باشد و فقط به هنگام لمس احساس شود یا یک درد تیز و به همراه سوزش باشد. علائم با تغییر موقعیت سر و یا فعالیت بدتر می‌شوند.
درد دیسک گردن خفیف، در حین فعالیت‌هایی مانند ورزش یا بلند کردن وزنه سنگین، تشدید می‌شود. همچنین برخی از موقعیت‌های سر مانند چرخش به یک طرف یا کج کردن سر به جلو ممکن است درد را تشدید کنند. درد و التهاب ناشی از دیسک گردن خفیف ممکن است برخی از حرکات گردن را محدود کرده و دامنه حرکت را کاهش دهد.
علائم خطرناک دیسک گردن
علائمی مانند بی‌حسی، سوزن سوزن شدن و به خصوص ضعف در عضلات بازوها، علائم هشدار دهنده ای هستند که نشان می‌دهد مشکل شما ممکن است جدی تر باشد. ضعف در بازوها، نشانه قطعی این است که باید در مورد گردن درد خود به پزشک مراجعه کنید. شایع ترین و بارزترین علائم بیماری دژنراتیو دیسک گردن درد گردن و سفتی گردن است. هنگامی که یکی از این شرایط بر روی یک یا چند عصبی که از طناب نخاعی عبور می‌کنند فشار آورد، ممکن است درد، بی‌حسی یا ضعف در امتداد شانه، بازو و دست خود داشته باشید. یکی از علائم اصلی اختلال ستون فقرات، گردن درد است. همچنین ممکن است درد در سر، فک، شانه ها، بازوها یا پاها و همچنین بی حسی و ضعف داشته باشید. مشکلات دیگر شامل اختلال در هماهنگی یا تعادل، مشکل در تنفس، یا از دست دادن کنترل روده و مثانه است. بیماری دژنراتیو دیسک تهدید کننده زندگی نیست، اما اگر درمان نشود، می‌تواند منجر به درد ناتوان کننده، آسیب دائمی، و شرایط جدی مانند استئوآرتریت ستون فقرات، فتق دیسک، تنگی نخاع و فلج بالقوه شود.
علائم بیرون زدگی دیسک گردن کدام اند؟
دیسک ها و مهره های گردن و کمر دارای حفره هایی هستند که رشته های عصبی نخاعی از درون آن ها عبور می کند. هر گونه بیرون زدگی دیسک باعث می شود تا به کانال نخاعی فشار بیش از حدی وارد گردد. به همین دلیل معمولا افرادی که دچار بیرون زدگی دیسک گردن می شوند در یک سمت بدن خود احساس درد، سوزن سوزن شدن و یا گزگز دارند.
این نکته را در نظر داشته باشید که گاهی بیرون زدگی دیسک گردن هیچ گونه دردی برای فرد در بر ندارد. اما در بسیاری از موارد، افراد مبتلا به بیرون زدگی دیسک گردن، با دردهای شدیدی در ناحیه گردن، شانه ها، سینه و بازوها روبرو خواهند شد. افرادی که با اختلال بیرون زدگی دیسک کردن مواجه می شوند ممکن است حتی در بازوها یا انگشتان دست خود دچار بی حسی یا ضعف شوند. معمولا علائم مربوط به بیرون زدگی دیسک گردن کمی شبیه به علائم حمله قلبی خواهند بود.
این نکته را در نظر داشته باشید که بیرون زدگی دیسک گردن با فتق دیسک کاملا متفاوت است. فتق دیسک به حالتی اطلاق می شود که طی آن دیسک گردن کاملا پاره شده باشد. بنابراین تنها می توان گفت که بیرون زدگی دیسک گردن، ممکن است در نهایت به فتق دیسک تبدیل گردد.
آناتومی مهره های گردنی و دیسک گردن چگونه است؟
به طور کلی، در ستون فقرات ۲۴ مهره وجود دارد که هفت عدد از آن ها مهره های گردنی را تشکیل می دهند. این مهره ها که در بالاترین قسمت ستون فقرات قرار گرفته اند، ستون فقرات گردنی نیز نامیده می شوند.
ساختار ستون فقرات انسان به گونه ای است که مهره ها به صورت منظم بر روی یکدیگر قرار گرفته اند تا بتوانند تعادل بدن را برقرار سازند. در بین مهره های ستون فقرات، دیسک هایی قرار گرفته اند که از این مهره ها محافظت می کنند. همچنین، میزان اصطکاک بین مهره های گردن در حضور این دیسک ها به حداقل خواهد رسید. بنابراین انجام فعالیت های مختلف مانند چرخش و یا حرکت سر به راحتی امکان پذیر می گردد.
در میان دیسک ها و مهره های گردن و کمر حفره هایی وجود دارند که محل عبور میلیون ها رشته عصبی خواهند بود. این رشته های عصبی که به نخاع مربوط می شوند، هدایت همه اعمال حرکتی انسان را بر عهده دارند. به این ترتیب، محافظت از رشته های عصبی، مهره ها و دیسک ها به یک اندازه اهمیت خواهد داشت. واضح است که هر گونه آسیب به دیسک ها و مهره ها می تواند فشار وارد بر رشته های عصبی را افزایش داده و برای فرد درد و ناراحتی در پی داشته باشد.
بیرون زدگی دیسک گردن به چه معنا است؟
پیش از این اشاره کردیم که در فاصله بین مهره های گردنی، بالشتک های ژله ای قرار گرفته اند که به آن ها دیسک گفته می شود. دیسک ها ساختاری انعطاف پذیر داشته و وظیفه محافظت از مهره های گردن را در برابر ضربه های مختلف بر عهده دارند. در صورتی که دیسک های گردنی دچار آسیب و یا مشکل شوند، درد و ناراحتی شدیدی برای فرد در پی خواهند داشت.
آسیب به دیسک گردن را معمولا تحت عنوان لغزش دیسک گردن و یا بیرون زدگی دیسک گردن می شناسند. بیرون زدگی دیسک گردن، عملکرد مهره های گردن را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد. به طوری که فرد در حرکت دادن سر دچار مشکل شده و درد شدیدی را متحمل خواهد شد.
دیسک گردن و سردرد
سردردهای سرویکوژنیک سردردهایی هستند که در نتیجه مشکلات ستون فقرات در گردن، مانند انحطاط یا افتادگی دیسک، یا آرتریت مفصل فاست ایجاد می‌شوند. سردردهای سرویکوژنیک بسیار رایج هستند و کمتر شناخته شده اند. در فتق دیسک C5-C6، بیماران همچنین ممکن است متوجه کرپیتوس در گردن شوند که در آن صداهای ساییدن و ترک خوردن با حرکت مفاصل گردن درک می شود. سردرد معمولاً به فتق دیسک در ستون فقرات گردنی نیز مربوط می‌شود. هنگامی که فتق دیسک C6-C7 رخ می‌دهد و ریشه عصبی C6-C7 تحریک می‌شود، علائم معمولاً شامل گردن درد و درد در بازوها، ضعف در دست ها و ضعف در بازوها، درد شانه، درد قفسه سینه، تعریق غیرقابل کنترل، سردرد و… است. در بسیاری از مواقع، این وضعیت ممکن است به اشتباه تشخیص داده شود.
علل بیرون زدگی دیسک گردن چیست؟
فعالیت بیش از حد ستون فقرات و مهره های گردنی، احتمال آسیب آن ها را افزایش می دهد. به همین دلیل نیز معمولا دیسک های ستون فقرات در ناحیه گردن و کمر در معرض ساییدگی و پارگی قرار می گیرند. معمولا با افزایش سن، احتمال انحطاط و ضعیف شدن دیسک گردن افزایش پیدا می کند
بیماری دژنراتیو دیسک گردن، شایع ترین علت بیرون زدگی دیسک به حساب می آید. در بسیاری از افراد، این بیماری در نهایت، آرتروز گردن یا ستون فقرات را در پی خواهد داشت. بیرون زدگی دیسک گردن علل دیگری نیز می تواند داشته باشد که برخی از مهم ترین آن ها عبارتند از:
- وارد شدن فشار بیش از حد و آسیب به مهره های گردن
- چاقی بیش از حد و یا داشتن اضافه وزن
- کشیدن سیگار
- قرار گرفتن ستون فقرات و مهره های گردنی در وضعیت نامناسب
- عدم تحرک کافی
بیرون زدگی دیسک گردن چگونه تشخیص داده می شود؟
اصلی ترین نشانه ابتلا به بیرون زدگی دیسک گردن احساس درد شدید در ناحیه آسیب دیده است. معمولا پس از بروز درد در ناحیه مهره های گردن و یا احساس ضعف در بازوها و دست ها، لازم است به یک پزشک متخصص مراجعه نمایید. پزشک نیز در مرحله اول با انجام معاینات فیزیکی، وضعیت مهره های گردن را بررسی می کند. در ادامه برای انجام بررسی های بیشتر و تشخیص دقیق تر لازم است فرد روش های تصویربرداری تشخیصی را نیز انجام دهد. در تصاویر به دست آمده، آسیب های وارد بر مهره های ستون فقرات یا وجود التهابات احتمالی تشخیص داده می شود.
از جمله روش های تصویربرداری که برای تشخیص بیرون زدگی دیسک گردن به کار می روند، می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- تصویر اشعه ایکس از مهره های گردن
- سی تی اسکن
- ام آر آی
- انجام آزمایش الکترومیوگرافی که وضعیت اعصاب آسیب دیده را بررسی می کند
برای درمان بیرون زدگی دیسک گردن چه باید کرد؟
امروزه راه های درمانی مختلفی برای رفع بیرون زدگی دیسک گردن به کار می رود. اصلی ترین روش های درمانی بر پایه روش های غیر جراحی انجام می گیرند. استراحت کافی، استفاده از داروهای مسکن و اصلاح سبک زندگی، مهم ترین درمان های محافظه کارانه برای درمان بیرون زدگی دیسک گردن به حساب می آیند.
درمان دیسک گردن با دارو
دارو درمانی برای درمان دیسک گردن شامل مصرف داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی از جمله ایبوپروفن می شود. البته در صورتی که فرد به بیرون زدگی شدید دیسک گردن دچار شده باشد، مصرف داروهای شل کننده عضلات و مسکن های قوی نیز اجتناب ناپذیر خواهد بود.
فیزیوتراپی برای درمان دیسک گردن
یکی دیگر از راه های درمان بیرون زدگی دیسک گردن، مراجعه به فیزیوتراپیست و انجام درمان های فیزیوتراپی است. تمرینات اصولی و اصلاحی فیزیوتراپی باعث می شود تا فشار وارد بر اعصاب و کانال نخاعی کاهش پیدا کند. در نتیجه، احساس درد و ناراحتی بیمار به تدریج کمتر خواهد شد.
تزریق کورتون برای دیسک گردن
گاهی احساس درد شدید در ناحیه بیرون زدگی دیسک گردن، نیاز به تزریق نوع خاصی از استروئید اپیدورال پیدا می کند. تزریق داروهایی مانند کورتیزون به دیسک های آسیب دیده، باعث کاهش درد برای مدت زمان طولانی خواهد شد.
عمل جراحی دیسک گردن
در برخی موارد ممکن است انجام روش های غیر جراحی برای رفع بیرون زدگی دیسک گردن مناسب نباشد. معمولا در این گونه افراد، شدت بیرون زدگی دیسک گردن چنان زیاد است که فشار وارد بر نخاع منجر به ایجاد بی حسی و گزگز در شانه ها، دست ها و سینه می شود. در چنین شرایطی بهتر است افراد به یک پزشک متخصص جراحی مغز و اعصاب مراجعه کرده و وضعیت خود را برای انجام جراحی بررسی نمایند. حدود ۱۰ درصد از افرادی که به بیرون زدگی دیسک گردن شدید دچار می شوند، باید تحت نظر یک پزشک متخصص مغز و اعصاب جراحی دیسک گردن انجام دهند. استفاده از لیزر برای درمان دیسک گردن ممکن است
مراقبت های بعد از جراحی بیرون زدگی دیسک گردن چیست؟
انجام جراحی دیسک گردن ممکن است عوارض متعددی برای فرد به دنبال داشته باشد. البته در صورت مراجعه به یک پزشک حاذق، عوارض جراحی دیسک گردن به حداقل خواهد رسید. همچنین، دریافت بهترین نتیجه از جراحی دیسک گردن، به شدت به مراقبت های پس از آن بستگی خواهد داشت. برای مثال، استراحت بعد از جراحی دیسک گردن باعث می شود تا عوارض ناشی از جراحی به طور قابل توجهی کاهش یابد.
دوران نقاهت برای افرادی که تحت جراحی دیسک گردن قرار می گیرند، معمولا بین ۳ تا ۶ ماه به طول می انجامد. مصرف داروهای تجویزی توسط پزشک جراح و انجام ورزش های اصولی زیر نظر یک فیزیوتراپیست مجرب کمک می کند تا روند بهبودی بیمار تسریع گردد.
این نکته را نیز باید در نظر داشت که طول دوران نقاهت افراد مختلف با یکدیگر تفاوت دارد. این مساله می تواند به وضعیت سلامت افراد، کیفیت سبک زندگی و وضعیت اسکلتی عضلانی بدن وی بستگی داشته باشد.
انتخاب بهترین پزشک متخصص مغز و اعصاب برای انجام جراحی دیسک گردن
انجام هر نوع جراحی مرتبط با اعصاب، از حساسیت بسیار بالایی برخوردار است. این مساله به اهمیت نقش اعصاب محیطی و مرکزی در توانایی های حرکتی و دیگر حواس انسان، مربوط است. در واقع، با توجه به اینکه ایجاد اختلال در عملکرد سیستم عصبی مرکزی و محیطی می تواند همه توانایی های حرکتی، شناختی و احساسی افراد را تحت تاثیر قرار دهد، بنابراین لازم است برای درمان انواع مشکلات مرتبط با اعصاب به پزشکان حاذق و مجرب مراجعه نمود.
جراحی مهره ها و یا بیرون زدگی دیسک گردن نیز باید زیر نظر بهترین پزشک متخصص مغز و اعصاب انجام گیرد. تجربه و مهارت بالا در انجام جراحی به پزشک کمک می کند تا بهترین تصمیم گیری ها را در طول جراحی داشته باشد.
دکتر محمود یزدان پناهی، جراح و متخصص مغز و اعصاب، یکی از بهترین پزشکان متخصص در این حوزه هستند که افراد می توانند برای رفع مشکل بیرون زدگی دیسک گردن خود به ایشان مراجعه نمایند.
منابع: