نوروآندوسکوپی مغزی | معرفی و کاربردهای آن

یکی از دغدغه های مهم پزشکان در انجام انواع جراحی ها، کاهش میزان تهاجم ناشی از عمل و کوتاه کردن دوران نقاهت است. به طور کلی، هر چه جراحی انجام شده کم تهاجمی تر باشد، درمان زخم ها راحت تر شده و عوارض ناشی از جراحی به حداقل خواهد رسید. از سوی دیگر آسیب به بافت های مجاور ناحیه تحت درمان، به شدت کاهش پیدا کرده و فرد مدت کوتاهی پس از انجام جراحی می تواند به زندگی روزمره خود بازگردد. در سال های اخیر، انجام انواع جراحی به کمک ابزار و دستگاه های جدید باعث شده تا جراحان بتوانند با کمترین عوارض، بیماران را درمان نمایند. این موضوع را به خوبی می توان در روش نوروآندوسکوپی مغزی مشاهده نمود.

نورواندوسکوپی مغزی

جراحی مغز با روش نوروآندوسکوپی مغزی از جمله روش های جراحی است که در درمان انواع مشکلات و ناهنجاری های مغز مورد استفاده قرار می گیرد. این نوع روش جراحی، توسط دستگاهی به نام آندوسکوپ انجام می گیرد. آندوسکوپی به دستگاهی می گویند که از لوله های باریک تشکیل شده و در انتهای این لوله ها نور و دوربین با قدرت بزرگنمایی بالا نصب گردیده است. استفاده از این دستگاه باعث می شود تا جراح متخصص مغز و اعصاب به جای ایجاد برش های خیلی بزرگ و تهاجمی، به حفره های ریز در جمجمه بسنده کند. جراح می تواند از طریق این حفره ها، لوله های دستگاه را به ناحیه مورد نظر وارد کرده و به کمک دوربین این ناحیه را بکاود. در نتیجه، با کمترین آسیب به بافت های مجاور می توان تومورهای مغزی را خارج کرده و یا ناهنجاری ها را درمان نمود.

البته به نظر می‌رسد که ابزار مربوط به نوروآندوسکوپی مغزی همچنان نیاز به پیشرفت و بهبود دارند. با این حال، این دستگاه ها تا امروز توانسته اند حجم بالایی از بیماری ها را با کمترین عوارض درمان نمایند. هر چه انعطاف لوله ها و ابزار دستگاه برای دسترسی به نقاط مختلف مغز بیشتر باشد، کاربرد و عملکرد آن ها بهینه تر خواهد بود.

 

جراحی نوروآندوسکوپی مغزی را می توان از طریق جمجمه، بینی یا دهان انجام داد. تشخیص بهترین مسیر برای شروع جراحی به عهده جراح مغز و اعصاب است. لازم است بدانید در مواردی که جراحی از طریق بینی یا دهان انجام می گیرد، همکاری جراح مغز و اعصاب با یک پزشک متخصص گوش و حلق و بینی الزامی خواهد بود.

از مزایای انجام جراحی با روش نوروآندوسکوپی مغزی می توان به درد کمتر، بهبودی سریع تر و کمترین جای زخم، اشاره نمود. همچنین در مواردی که امکان انجام جراحی مغزی باز وجود نداشته و یا اختلال مغزی در ناحیه غیر قابل دسترس مغز ایجاد شده باشد، کمک گرفتن از روش نوروآندوسکوپی مغزی بسیار مفید خواهد بود.

در این مقاله قصد داریم به معرفی جزئیات جراحی نوروآندوسکوپی مغز بپردازیم. همچنین خواهیم دید که این روش جراحی برای درمان کدام یک از ناهنجاری های مغزی مناسب تر خواهد بود.

جراحی نوروآندوسکوپی مغزی چیست؟

نوروآندوسکوپی مغزی عبارت است از به کارگیری دستگاه آندوسکوپی در جراحی های مغز و اعصاب. دستگاه آندوسکوپ به دستگاهی گفته می شود که از لوله های باریک همراه با دوربین و نور تشکیل شده است. برای انجام جراحی با روش نوروآندوسکوپی مغزی تنها کافی است تا پزشک حفره های بسیار کوچکی را در ناحیه تحت جراحی ایجاد نماید. لوله های باریک در دستگاه آندوسکوپی از طریق این حفره ها به محل تحت درمان وارد شده و با ایجاد نور کافی در ناحیه و به کمک دوربین دستگاه آندوسکوپ، امکان بررسی محل جراحی را فراهم می سازند.

با توجه به محل ایجاد تومور یا ناهنجاری مغزی، ناحیه شروع جراحی می تواند متفاوت باشد. معمولا برای انجام جراحی با روش نوروآندوسکوپی مغزی، دستگاه آندوسکوپی از طریق ایجاد حفره های در جمجمه و یا از طریق بینی یا دهان به سمت مغز راه پیدا می کند.

طی نوروآندوسکوپی مغزی، پزشک می تواند تمامی ناحیه تحت درمان را کاویده و پس از بررسی دقیق ناحیه تحت جراحی، برای درمان اختلال اقدام نماید. جراحی مغزی با روش نوروآندوسکوپی مغزی، یک روش کمتر تهاجمی با کمترین عوارض به حساب می آید. از این روش جراحی برای درمان انواع تومورها و ناهنجاری های مغزی می توان استفاده نمود. به طور خاص، در مواردی که اختلالات در نواحی غیر قابل دسترس مغز ایجاد می گردند، کمک گرفتن از لوله های باریک آندوسکوپ به درمان بیمار کمک خواهد کرد.

از نوروآندوسکوپی مغزی می توان برای درمان انواع اختلالات از جمله موارد زیر کمک گرفت:

جراحی نوروآندوسکوپی مغزی

با توجه به اینکه در روشنایی آندوسکوپی مغزی تنها حفره های کوچکی در ناحیه جراحی ایجاد می گردند، اسکار ناشی از جراحی بسیار کمتر از جراحی سنتی خواهد بود. از سوی دیگر، استفاده از دستگاه آندوسکوپی، میزان آسیب به بافت های مجاور ناحیه تحت درمان را کاهش خواهد داد. این مساله باعث می شود تا دوران نقاهت بیمار به حداقل رسیده و شخص بتواند مدت زمان کوتاهی پس از انجام جراحی، به فعالیت های روزمره خود بپردازد.

مزایای جراحی با روش نوروآندوسکوپی مغزی چیست؟

با پیشرفت علم و صنعت پزشکی، دستگاه ها و ابزارآلات مجهزی طراحی و ساخته شدند که تشخیص و درمان بسیاری از بیماری ها را ساده تر نموده اند. آندوسکوپ یکی از دستگاه های ویژه ای است که تاثیر بسزایی در بهبود نتایج حاصل از جراحی داشته است. انجام جراحی های مغزی با کمک این دستگاه، مزایای زیادی دارد که در ادامه به آن ها می پردازیم.

مزایای جراحی با روش نوروآندوسکوپی مغزی

انجام جراحی مغزی با کمترین تهاجم

نوروآندوسکوپی مغزی کمک می کند تا جراح مغز و اعصاب، برداشتن تومورهای مغزی را بهینه سازی نماید. به طوری که با ایجاد کوچکترین برش ها به ناحیه وسیع تری از مغز دسترسی خواهد داشت. این مساله، در کاهش دستکاری های مغزی و عوارض ناشی از جراحی بسیار موثر است.

کاهش تهاجم حین عمل جراحی نوروآندوسکوپی مغزی باعث می شود تا احتمال بروز خطراتی مانند نشت مایع مغزی نخاعی به حداقل برسد. این گونه مسائل میزان ایمنی جراحی های مغزی را بالا خواهد برد.

قابلیت دسترسی به همه قسمت های مغز

تا پیش از اختراع روش نوروآندوسکوپی مغزی، کلیه تومورها و اختلالات مغزی و اعصاب به کمک جراحی های گسترده انجام می گرفت. اما با توجه به محدودیت های این روش امکان دسترسی به همه قسمت های مغز و ستون فقرات امکان پذیر نبود.   امروزه با طراحی و ساخت دستگاه های آندوسکوپی، این امکان برای جراحان مغز و اعصاب فراهم شده تا بتوانند همه قسمت های در دسترس و غیر قابل دسترس در مغز را بررسی نمایند. برای مثال، در مواردی که باید از مسیرهای زاویه دار عبور کنند تا به ناحیه آسیب دیده دسترسی داشته باشند، آندوسکوپی مغزی بهترین روش جراحی محسوب می شود. در بسیاری از موارد، جراحی های مغزی به کمک میکروسکوپ های سه بعدی انجام می گیرند. نور حاصل از میکروسکوپ سه بعدی مستقیم است و بنابراین در نواحی زاویه دار مغز نمی توان از آن کمک گرفت. برای مثال، در جراحی اختلالات مرتبط با مخچه و لایه های اطراف مغز نمی توان از میکروسکوپ سه بعدی برای درمان کامل ناهنجاری استفاده نمود. اما لوله های آندوسکوپ می توانند به نواحی زاویه دار نفوذ کرده و نور و دوربین را به این نواحی هدایت نمایند. در نتیجه، پزشک قادر است با کمک دوربین و ایجاد روشنایی کافی نواحی مورد نظر را مورد بررسی دقیق قرار دهد.

کاهش عوارض بعد از جراحی مغزی

جراحی نوروآندوسکوپی مغزی به جراح مغز و اعصاب کمک می کند تا با کمترین تهاجم، اختلالات مغز و ستون فقرات را درمان نماید. در واقع، در روش نوروآندوسکوپی مغزی به جای برش های گسترده و ایجاد اسکارهای بزرگ، پزشک با ایجاد حفره های کوچک می تواند به نواحی تحت درمان دسترسی داشته باشد. در نتیجه، امکان بروز خونریزی و عفونت به حداقل خواهد رسید. به این ترتیب، نوروآندوسکوپی مغزی نقش مهمی در کاهش عوارض پس از جراحی خواهد داشت.

کاربردهای جراحی نوروآندوسکوپی مغزی چیست؟

انتخاب بهترین روش جراحی برای درمان اختلالات و ناهنجاری های مغزی، توسط پزشک مغز و اعصاب انجام می گیرد. این مساله، به وضعیت بیمار، نوعی اختلال ایجاد شده و محل آن بستگی خواهد داشت. در هر حال، از روش نوروآندوسکوپی مغزی می توان برای درمان اختلالات متعددی کمک گرفت. انواع تومورهای مغزی یکی از این موارد به حساب می آید.

تومورهای متعددی می توانند در نواحی مختلف مغز ایجاد کردند. گاهی این تومورها در نواحی غیر قابل دسترس مغز به وجود می آیند. نوروآندوسکوپی مغزی کمک می کند تا برداشتن این نوع تومورها راحت تر باشد.

از سوی دیگر، کم تهاجمی بودن روش نوروآندوسکوپی مغزی، آن را به یک روش محبوب برای رفع تومورهای مغزی با کمترین عوارض تبدیل نموده است. زیرا کمک گرفتن از لوله های باریک آندوسکوپ باعث می شود تا کمترین آسیب به بافت های مجاور وارد شده و عوارض پس از جراحی مانند ضعف بینایی و شنوایی به حداقل برسد.

یکی از مواردی که لازم است به آن توجه کنید این است که روش نوروآندوسکوپی تنها برای درمان اختلالات و ناهنجاری های مغزی نیست. به طور کلی، بسیاری اختلالات مربوط به ستون فقرات و کانال نخاعی را نیز می توان با روش نوروآندوسکوپی درمان نمود. برای مثال، در مواردی که افراد با اختلالات مربوط به اعصاب محیطی رو به رو هستند، پزشک متخصص مغز و اعصاب به کمک نوروآندوسکوپی ناحیه آسیب دیده را جراحی خواهد کرد. همچنین، در افرادی که با مشکلات مربوط به کانال نخاعی روبرو بوده و یا به جراحی تونل کارپال نیاز دارند، استفاده از روش آندوسکوپی بسیار مفید خواهد بود. جراحی دیسک کمر و گردن نیز از رایج ترین درمان هایی به حساب می آیند که با نوروآندوسکوپی انجام می گیرند.در مورد جراحی دیسک کمر با لیزر در این مقاله بخوانید

روش انجام آندوسکوپی مغزی چگونه است؟

برای انجام انواع جراحی ها با روش نوروآندوسکوپی مغزی، تعیین محل ورود آندوسکوپ اهمیت دارد. این مساله بر اساس محل ایجاد ناهنجاری و یا تومور تعیین می شود. به طور کلی، جراحی نوروآندوسکوپی مغزی از سه طریق قابل انجام است:

روش انجام آندوسکوپی مغزی

جراحی نوروآندوسکوپی مغزی با ایجاد برش هایی در ناحیه تحت عمل شروع می شود. محل برش ها بر اساس محل تومور یا ناحیه آسیب دیده تعیین شده و ایجاد می گردند. سپس، لوله های آندوسکوپی شامل دوربین و نور از طریق حفره ها وارد ناحیه جراحی می شوند. پزشک متخصص مغز و اعصاب با بررسی دقیق ناحیه و وضعیت ناهنجاری، برای ادامه فرایند عمل جراحی تصمیم گیری می کند. 

ابزار نوروآندوسکوپی مغزی از قیچی های ریز و ابزار مکش نیز تشکیل شده اند. این ابزار در جهات مختلف چرخیده و قابل استفاده هستند. بنابراین جراح می تواند به کمک این ابزار، تغییرات مورد نیاز در ناحیه تحت جراحی را اعمال نماید. معمولا به کمک ابزار یاد شده می توان همه یا بخشی از تومور مغزی را خارج نمود. علاوه بر این، گاهی بیمار برای تعیین برنامه دقیق درمانی خود باید بیوپسی انجام دهد. نوروآندوسکوپی مغزی برای نمونه برداری از زائده های ایجاد شده نیز روش بی خطری محسوب می شود.

بر اساس نظر دکتر محمود یزدان پناهی، جراح و متخصص مغز و اعصاب، با توجه به ریز بودن ابزار جراحی نوروآندوسکوپی مغزی و موضعی بودن اثر آن ها، دستکاری ناحیه تحت جراحی بسیار محدود خواهد شد. علت کم تهاجمی بودن عمل نوروآندوسکوپی مغزی نیز دقیقا به همین موضوع مرتبط است.

نوروآندوسکوپی مغزی برای چه کسانی مفید است؟

به طور کلی، افرادی که به تومورهای مغزی در ناحیه غیر قابل دسترس مغز مبتلا می شوند، باید به کمک نوروآندوسکوپی مغزی تحت جراحی قرار گیرند. قدرت بزرگنمایی بالا و ایجاد روشنایی کافی در ناحیه تحت جراحی، به جراح مغز و اعصاب کمک می کند تا ناحیه مورد نظر را پاکسازی نموده و یا بخشی از تومور را استخراج نماید. تومور قاعده جمجمه، تومورهای بطنی، تومور هیپوفیز، کیست های مغزی و تومور ناحیه پینه آل از مهم ترین ناهنجاری هایی هستند که با روش نوروآندوسکوپی مغزی قابل درمان هستند.

منظور از مراقبت های قبل از جراحی نوروآندوسکوپی مغزی چیست؟

پیش از انجام هر نوع جراحی لازم است بیمار مراقبت هایی را انجام دهد. برای مثال، مصرف داروهای رقیق کننده قبل از جراحی نوروآندوسکوپی مغزی یا هر نوع عمل جراحی، خونریزی حین جراحی را محتمل تر خواهد کرد. بنابراین لازم است در صورت مصرف هر نوع دارو یا مکمل، مراتب را به پزشک خود اطلاع دهید.

 

علاوه بر این، پزشک تمامی سوابق پزشکی بیمار مانند بیماری های زمینه ای شامل فشار خون، دیابت نوع دو و مانند آن را بررسی خواهد کرد. به همین منظور، انجام آزمایش های تشخیصی پیش از جراحی نوروآندوسکوپی مغزی الزامی خواهد بود. آزمایش خون و نوار قلب نیز از آزمایش های اصلی برای قبل از انجام جراحی نوروآندوسکوپی مغزی به شمار می روند.

مراقبت های قبل از جراحی نوروآندوسکوپی

پس از جراحی نوروآندوسکوپی مغزی چه می شود؟

از دید بسیاری از پزکشان و جراحان مغز و اعصاب از جمله دکتر محمود یزدان پناهی، میزان موفقیت جراحی با روش نوروآندوسکوپی مغزی بسیار بالا است. با این حال، به منظور کاهش احتمال بروز عفونت یا آسیب پس از جراحی با این روش، رعایت برخی اصول و نکات ضروری است.

بیماری که تحت عمل جراحی نوروآندوسکوپی مغزی قرار می گیرد، باید به مدت 1 تا 3 روز تحت مراقبت قرار داشته باشد. این افراد لازم است درباره مواردی چون نحوه نگهداری از زخم ها، میزان تحرک پس از عمل، داروهایی که باید مصرف کنند و نوع غذاهای مصرفی، با پزشک خود مشورت نمایند. البته پزشکان مجرب درباره تمامی این موضوعات، بیمار و اطرافیان وی را آگاه می سازند.

پزشک متخصص برای دردهای پس از جراحی، داروهای مناسبی را با دوز کافی تجویز خواهد کرد. بنابراین از مصرف خودسرانه هر نوع دارو بعد از جراحی نوروآندوسکوپی مغزی خودداری نمایید. رعایت تمامی نکاتی که از سوی پزشک جراح بر آن ها تاکید می گردد، به کوتاه شدن دوران نقاهت و بازگشت سریع به زندگی عادی کمک خواهد کرد.

منابع: