جراحی کرانیوتومی مغز

جراحی‌های مختلفی وجود دارد که روی مغز انجام می‌شوند تا بیماری‌های مختلف را درمان کنند. یکی از این جراحی‌ها، جراحی کرانیوتومی مغز است که به عنوان یکی از گزینه‌های درمانی برای درمان بسیاری از بیماری‌های مغزی مانند تومور هیپوفیز در نظر گرفته می‌شود. در این مقاله به بررسی جراحی کرانیوتومی مغزی پرداخته‌ایم.

دکتر محمود یزدان پناهی را می توان یکی از بهترین جراح مغز و اعصاب کشور دانست که با تیمی حرفه‌ای، بهترین خدمات درمانی را به بیماران ارائه می‌کند. انواع جراحی‌های مغزی از جمله در جراحی کرانیوتومی مغز توسط دکتر یزدان پناهی و به تشخیص ایشان انجام می‌شود. برای دیدن ویدئو های بیشتر و کسب اطلاعاتی در این زمینه می توانید پیج اینستاگرام دکتر را دنبال کنید.

جراحی کرانیوتومی چیست؟

کرانیوتومی یک روش جراحی مغز و اعصاب است که شامل جراحی قاعده جمجمه و برداشتن بخشی از آن برای دسترسی به مغز است. این روش به طور معمول تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود. در این روش بیمار به پشت قرار می‌گیرد، درحالی که سرش در محل مخصوص ثابت قرار گرفته است. پس از آن جراح برشی در پوست سر ایجاد کرده و از یک اره مخصوص برای برداشتن بخشی از جمجمه استفاده می‌کند. اندازه و محل برش استخوانی به شرایط خاص بیمار و محل ناحیه آسیب دیده مغز بستگی دارد.

پس از برداشتن بخشی از استخوان، جراح از ابزارهای تخصصی برای دسترسی به مغز و انجام اقدامات لازم استفاده می‌کند. این اقدامات ممکن است شامل برداشتن تومور، ترمیم آنوریسم یا درمان سایر بیماری‌های عصبی باشد. پس از اتمام جراحی، بخش استخوانی برداشته شده، جایگزین شده و با پیچ‌ها یا صفحات مخصوص در جای خود محکم می‌شود. سپس پوست سر با بخیه بسته شده و بیمار برای نظارت به اتاق ریکاوری منتقل می‌شود.

جراحی کرانیوتومی مغز توسط جراح مغز و اعصاب انجام می‌شود. انجام کرانیوتومی معمولا با مشورت جراح مغز و اعصاب و در صورت  نداشتن خطر برای وضعیت بیمار انجام می‌شود.

چه زمانی جراحی کرانیوتومی مغزی انجام می‌شود؟

کرانیوتومی به طور معمول برای درمان شرایط مختلفی از جمله تومورهای مغزی، آسیب‌ها و ضربه‌های مغزی، آنوریسم و سایر اختلالات عصبی انجام می‌شود. این روش ممکن است برای برداشتن تومور یا رشدهای غیر طبیعی دیگر، ترمیم رگ خونی آسیب دیده یا کاهش فشار بر روی مغز ناشی از تورم یا خون‌ریزی استفاده شود. در ادامه دلیل انجام این جراحی را بررسی کرده‌ایم:

• تومورهای مغزی: ممکن است کرانیوتومی برای برداشتن و درمان تومور مغزی انجام شود. این روش برای تومورهایی که در قسمتی از مغز قرار دارند که می‌توان به طور ایمن از طریق جمجمه به آن دسترسی داشت، توصیه می‌شود. هدف از این روش برداشتن هر چه بیش‌تر تومور و در عین حال به حداقل رساندن آسیب به بافت مغز اطراف است. در صورت امکان، این جراحی معمولا مناسب برداشتن تومور مغزی بدخیم است.
• آسیب‌های مغزی: کرانیوتومی ممکن است برای درمان یک آسیب مغزی مانند شکستگی جمجمه یا خون‌ریزی در مغز انجام شود. این روش ممکن است برای برداشتن لخته خون یا کاهش فشار مغز ناشی از تورم استفاده شود.
• آنوریسم: کرانیوتومی ممکن است برای ترمیم آنوریسم، که یک ناحیه برآمده یا ضعیف در یک رگ خونی در مغز است، انجام شود. این روش ممکن است شامل قرار دادن یک گیره روی آنوریسم برای جلوگیری از پارگی آن یا قرار دادن یک سیم پیچ برای مسدود کردن جریان خون به آنوریسم باشد.
• سایر اختلالات عصبی: جراحی کرانیوتومی مغز برای درمان سایر اختلالات عصبی مانند صرع یا بیماری پارکینسون انجام می‌شود. این روش شامل برداشتن بخشی از مغز است که باعث تشنج می‌شود. ممکن است دستگاهی برای کاهش علائم نیز در مغز کاشته شود.

این جراحی به تشخیص پزشک و بعد از آزمایش‌های فراوان مانند ام آر آی مغز انجام می‌شود. به دلیل این که ممکن است جراحی کرانیوتومی مغز آسیب‌های جبران‌ ناپذیری روی مغز داشته باشد، همواره به عنوان آخرین گزینه‌های درمانی در نظر گرفته می‌شود. همچنین در زمان‌هایی که محل آسیب در نقاط بسیار حساس مغز قرار گرفته است، ترجیح پزشک استفاده از روش‌های درمانی دیگر مانند رادیوتراپی و پرتو درمانی است. به عنوان مثال در درمان انواع تومور مغزی خوش خیم از این روش استفاده نمی‌شود تا میزان خطر به حداقل برسد.

تفاوت کرانیوتومی و کرانیکتومی

کرانیکتومی و کرانیوتومی هر دو روش‌های جراحی هستند که شامل برداشتن بخشی از جمجمه برای دسترسی به مغز می‌شوند. با این حال، برخی از تفاوت های کلیدی بین این دو روش از نظر تکنیک‌ها و نتایج آن‌ها را در ادامه شرح داده‌ایم.

کرانیوتومی:

همانطور که گفته شد، جراحی کرانیوتومی مغز شامل برداشتن بخشی از استخوان جمجمه و دسترسی به مغز از این بخش است. کرانیوتومی یک روش متداول است که برای درمان انواع بیماری‌های عصبی از جمله تومورهای مغزی، آسیب‌های مغزی تروماتیک، آنوریسم‌ها و سایر اختلالات عصبی استفاده می‌شود. این روش توسط جراح مغز و اعصاب انجام می‌شود که متخصص در تشخیص و درمان شرایطی است که بر مغز و سیستم عصبی تاثیر می‌گذارد.  

کرانیکتومی:

کرانیکتومی یک روش جراحی است که شامل برداشتن بخش بزرگ‌تری از جمجمه نسبت به کرانیوتومی است. در کرانیکتومی، جراح بخشی از جمجمه را برداشته و آن را رها می‌کند، در این روش این بخش از استخوان بلافاصله مانند کرانیوتومی جایگزین نمی‌شود. این روش به مغز اجازه می‌دهد تا بدون فشرده شدن توسط جمجمه متورم شود، که می‌تواند در موارد آسیب مغزی یا سکته مغزی نجات بخش باشد.

کرانیکتومی در موقعیت‌های اورژانسی انجام می‌شود، مانند زمانی که بیمار دچار آسیب شدید سر یا سکته مغزی شده است و مغز به سرعت در حال متورم شدن است. این عمل تحت بیهوشی عمومی انجام شده و بیمار به پشت قرار می‌گیرد. جراح برشی در پوست سر ایجاد کرده و با اره‌ای مخصوص بخش بزرگ‌تری از جمجمه را نسبت به کرانیوتومی برمی‌دارد. سپس بخش استخوانی برداشته‌شده به جای تعویض فوری کنار گذاشته می‌شود.

هنگامی که تورم مغز فروکش کرد، استخوان با کرانیوپلاستی جایگزین می‌شود. در طی این روش، جراح فلپ استخوان را تعویض کرده و آن را با پیچ‌ها یا صفحات تخصصی در جای خود ثابت ‌می‌کند.

کرانیکتومی روشی تهاجمی‌تر از کرانیوتومی است و معمولا برای موقعیت‌های اورژانسی که در آن مغز به سرعت در حال تورم است و نیاز به کاهش سریع فشار دارد، استفاده می‌شود. این روش نسبت به کرانیوتومی خطرات و عوارض بیشتری دارد؛ از جمله عفونت، خون‌ریزی داخلی و آسیب مغزی. با این حال کرانیکتومی می‌تواند زندگی بیمار را نجات داده از آسیب دائمی به مغز جلوگیری کند.

به طور خلاصه، کرانیوتومی و کرانیکتومی هر دو روش‌هایی از جراحی مغز هستند که شامل برداشتن بخشی از جمجمه برای دسترسی به مغز می‌شوند. کرانیوتومی روشی رایج‌تر است که برای درمان انواع بیماری‌های عصبی استفاده می‌شود، در حالی که کرانیکتومی معمولا برای موقعیت‌های اورژانسی استفاده می‌شود.هر دو روش دارای خطراتی هستند و برای انجام ایمن و موثر نیاز به انجام توسط متخصص دارند.

عوارض بعد از عمل کرانیوتومی

• عفونت: یکی از شایع‌ترین خطرات مرتبط با هر جراحی عفونت است. عفونت ‌می‌تواند در محل برش یا در خود مغز رخ دهد. آنتی بیوتیک‌ها معمولا قبل و بعد از جراحی برای کاهش خطر عفونت تجویز می‌شوند.
• خون‌ریزی: خون‌ریزی یکی دیگر از خطرات محتمل جراحی کرانیوتومی است. مغز یک اندام بسیار عروقی است و هر گونه آسیب به عروق خونی در طول جراحی می‌تواند منجر به خون‌ریزی شود. در برخی موارد، این خونریزی ‌می‌تواند شدید باشد و برای متوقف کردن آن جراحی دیگری انجام شود.
• تورم: تورم مغز از عوارض شایع جراحی کرانیوتومی است. این تورم می‌تواند به دلیل ضربه ناشی از جراحی یا در نتیجه بیماری زمینه‌ای در حال درمان رخ دهد. تورم مغز از شایع ترین علائم تومور مغزی است. تورم می‌تواند به مغز فشار وارد کرده و آسیب بیشتری ایجاد کند.
• تشنج: تشنج خطر بالقوه جراحی کرانیوتومی است. خطر تشنج در بیمارانی که سابقه تشنج دارند یا در گذشته جراحی مغز انجام داده‌اند، بیش‌تر است.
• سکته مغزی: سکته مغزی یک عارضه نادر اما جدی جراحی کرانیوتومی است. سکته می‌تواند به دلیل آسیب به رگ‌های خونی در طول جراحی یا در نتیجه بیماری زمینه‌ای در حال درمان رخ دهد.
• تغییرات شناختی: برخی از بیماران ممکن است پس از جراحی کرانیوتومی تغییرات شناختی را تجربه کنند. این تغییرات می‌تواند شامل مشکلات حافظه، تمرکز یا سایر عملکردهای شناختی باشد.
• آسیب عصبی: آسیب به اعصاب ممکن است در طول جراحی رخ دهد که می‌تواند منجر به ضعف، بی‌حسی یا سایر علائم عصبی شود.
• نشت CSF: نشت مایع مغزی نخاعی یک عارضه جدی جراحی کرانیوتومی که با احتمال بسیار کمی رخ می‌دهد. این مایع ماده‌ای است که مغز و نخاع را احاطه کرده است. در صورتی که پوشش محافظ مغز در حین جراحی آسیب ببیند، ممکن است این نشتی رخ دهد.
• عوارض بی‌هوشی: در طی جراحی کرانیوتومی از بی‌هوشی استفاده می‌شود. بی‌هوشی خطرات خاص خود را دارد، از جمله واکنش‌های آلرژیک، مشکلات تنفسی و مشکلات قلبی در برخی از بیماران. با این حال عوارض بیهوشی پس از گذشت زمان از بین می‌روند.

مراقبت های پس از جراحی کرانیوتومی مغز

در ادامه به بررسی کارهای دوره نقاهت بعد از عمل تومور مغزی پرداخته‌ایم.

• مدیریت درد: ممکن است پس از جراحی درد زیادی را تجربه کنید. برای تسکین درد از پزشک خود مشورت بگیرید؛ همچنین مسکن‌های بدون نسخه هم می‌توانند به تسکین درد کمک کنند.
• مراقبت از زخم: در جایی که جمجمه برداشته شده، برشی روی سر خود خواهید داشت. پزشک متخصص نکات تمیز کردن زخم و مراقبت از آن را در اختیارتان خواهد گذاشت.
• محدودیت‌های فعالیت: شما باید فعالیت خود را برای مدتی پس از جراحی محدود کنید. انجام ورزش‌های سنگین، فعالیت‌هایی که روی جسم و روان تاثیر زیادی دارند، فعالیت‌های استرس‌زا و کارهای حساس تا مدتی محدود و ممنوع می‌شوند.
• قرار ملاقات‌های بعدی: برای نظارت بر بهبودی و اطمینان از بهبود مناسب برش، باید به ویزیت دکتر خود ادامه دهید.
• داروها: ممکن است برای جلوگیری از تشنج یا مدیریت سایر شرایط مرتبط با جراحی خود نیاز به مصرف دارو داشته باشید. در صورت داشتن شرایط و عوارض پس از عمل،‌ داروهای مورد نیاز توسط پزشک تجویز می‌شوند. همچنین در صورت مشاهده هر گونه عارضه، بهتر است سریعا با پزشک خود مشورت کنید.
• رژیم غذایی: به طور کلی یک رژیم غذایی شامل میوه‌ها، سبزیجات، پروتئین و چربی‌های سالم و طبیعی توصیه می‌شود. ممکن است نتوانید مدتی غذاهای بسیار چرب و تند و کافئین مصرف کنید.
• استراحت: مهم است که بعد از جراحی استراحت کافی داشته باشید تا بدن شما بهبود یابد. بهتر است تا دوماه در استراحت کامل باشید و از هرگونه فعالیت غیر ضروری خودداری کنید.